Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 117 (2012): Nasza Przeszłość

Artykuły

Szkolnictwo parafialne na Zamagurzu Spiskim (połowa XVII w. - trzecia ćwierć XVIII w.)

  • Tadeusz M. Trajdos
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2012.117.381-408  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2012

Abstrakt

Nauczyciele na Zamagurzu w omawianym okresie zmagali się z ubóstwem. Szkoły były biedne i często stawały w płomieniach. Jednak bez przerwy w szkołach uczono alfabetu, podstawowej łaciny, katechizmu i śpiewu. Wysiłki te podejmowali skromnie wykształceni nauczyciele pochodzenia chłopskiego, chwaleni za skrupulatność i pracowitość. Miejscowi chłopi – górale spiscy – zasłużyli na realne zasługi na utrzymanie szkół wiejskich. Chcieli edukować swoich synów przynajmniej w podstawach. Oddawali plony ze swojej biednej ziemi, dostarczali siano i drewno. Przekazali nawet swoje pola uprawne, aby nauczyciele mogli pozostać w swojej wiosce. Wikariusze nie lekceważyli potrzeb materialnych nauczycieli, ale ani jedna szkoła na Zamagurzu nie przetrwałaby dłużej bez pomocy parafian. Zamiast tego księża dbali o treści nauczania, dobierali odpowiednich nauczycieli i kontrolowali ich pracę. Właściciele ziemscy wykazywali jednak całkowitą obojętność wobec „szkół chłopskich”. Szlachta katolicka opiekowała się jedynie kościołami i kaplicami parafialnymi. Właściciele woleli widzieć swoich poddanych w pracy niż w szkole. Patrząc na całościowy obraz systemu szkolnego „dla ludu” w XVII–XVIII w. łatwo zauważyć, że – choć kiepski – odniósł sukces. Chłopcy z rodzin chłopskich otrzymali podstawy edukacji. Zdolniejsi – wspierani przez wikariuszy i nauczycieli – szukali miejsca na ławach Kolegium Pijarów na Podolińcu (otwartego w 1642 r.). Niektórzy docierali nawet do bardziej odległych uczelni na Węgrzech czy w Polsce.

Bibliografia

  1. Adamczyk M., szkolnictwo ludowe w obwodzie sądeckim w latach 1772-1848, „Rocznik Sądecki”, t.18, 1987, s.35-65. [Google Scholar]
  2. Chalupecký I., Vzdelanosť a kultura spišských mest a mestieček v 15.-18. Storoči, „Historický časopis”, R.35, 1987, č. 3, s.427-435. [Google Scholar]
  3. Historia Scepusii, vol. I, Ed. M.Homza, S.A.Sroka, Bratislava-Kraków 2009. [Google Scholar]
  4. Hradszky J., Additamenta ad initia, progres sus ac praesens status Capituli ad Sanctum Martinum de Monte Scepusio, Szepesváralja 1903-1904. [Google Scholar]
  5. Kamenická M., Kanonické vizitácie na Spiši ako historický prameň, Bratislava 1972. [Google Scholar]
  6. Kot S., Szkolnictwo parafialne w Małopolsce XVI-XVIII w. Lwów 1912. [Google Scholar]
  7. Kowalik J. OMI, Szkolnictwo parafialne w archidiakonacie sądeckim od XVI do XVIII wieku, Lublin 1983. [Google Scholar]
  8. Král K., Z historických osudov Spišských Hanušoviec, „Spiš, vlastivedný sbornik”, t. 2, 1968, s.173-189. [Google Scholar]
  9. Pavlik E., Poľské vplyvy a Spišská Magura, tamże, s.101-123. [Google Scholar]
  10. Ružička V., Školstvo na Slovensku v obdobi neskorého feudalizmu, Bratislava 1974. [Google Scholar]
  11. Špirko J., Začiatky spiského biskupstva, snahy v minulosti o jeho utvorienie, w: Mons Sancti Martini, Ed. P.Galan, Ružomberok 1947, s.21-53. [Google Scholar]
  12. Spišská Stara Ves, red. B.Malcová, Prešov 2008. [Google Scholar]
  13. Terra Scepusiensis, red. R.Gładkiewicz, M.Homza, Levoča-Wrocław 2003. [Google Scholar]
  14. Trajdos T.M., Jurgów 1731 r„Prace Pienińskie”, t.11, s.116-117. [Google Scholar]
  15. Trajdos T.M., Kościół, plebania i parafia w Lechnicy w drugiej połowie XVII i pierwszej połowie XVIII w., „Prace Pienińskie”, t.12, 2002, s.63-78. [Google Scholar]
  16. Trajdos T.M., Krempachy i Nowa Biała, w świetle wizytacji z 1731 roku, „Almanach Nowotarski”, nr 5, 2000/2001, s.93-100. [Google Scholar]
  17. Trajdos T.M., Kult publiczny w parafii niedzickiej w ujęciu historycznym, w: Studia z dziejów kościoła św. Bartłomieja Apostoła w Niedzicy, red. Ks. Z. Kliś, Kraków 2006, s.13-41. [Google Scholar]
  18. Trajdos T.M., Nowe nurty w życiu religijnym społeczności katolickiej na Spiszu i Orawie w XVII wieku, „Historické štúdie”, t.41, 2000, s.81-114. [Google Scholar]
  19. Trajdos T.M., Szkice z dziejów Zamagurza, Kraków 1991. [Google Scholar]
  20. Trajdos T.M., Wizytacja Zsigraya z roku 1700 na Zamagurzu Spiskim, Szczawnica 1992. [Google Scholar]
  21. Trajdos T.M., Z dziejów XVIII-wiecznego Jurgowa, „Prace Pienińskie”, t. 7, 1995, s.58-73. [Google Scholar]
  22. Trajdos T.M., Zamagurze Spiskie- fenomen przetrwania polskości, Szczawnica 1990. [Google Scholar]
  23. Trajdos T.M., Życie religijne w Leśnicy (Pienińskiej) do połowy XVIII w., w: Res gesta Meridionales et Orientales , Studia ad Memoriam Professoris Henrici Ruciński, red.E.Bagińska, Białystok 2009, s.189-207. [Google Scholar]
  24. Weber S., Zipser Geschichte- und Zetbilder, Leutschau 1880. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.