Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 108 (2007): Nasza Przeszłość

Artykuły

Pieczęcie kancelarii kościelnych regionu radomszczańskiego w pierwszej połowie XIX stulecia

  • Paweł Wolnicki
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2007.108.235-260  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2007

Abstrakt

O znaczeniu chrześcijaństwa w dziewiętnastowiecznych dziejach Polski pisali głównie edytorzy źródeł i autorzy opisów monograficznych, opierając swoje badania naukowe przede wszystkim na źródłach pisanych. W rezultacie cenne informacje ikonograficzne wyryte na konturach lub odciskach pieczęci były rzadko wykorzystywane w badaniach nad tym okresem. W zakresie podstawowych struktur Kościoła polskiego badania sfragistyki nie okazały się zbyt istotne.
Jednak w okresie zaborów rola dziekana znacznie się rozwinęła. Z upoważnienia urzędu dekanalnego pieczętował on dokumenty i akty adresowane nie tylko do władz kościelnych, ale i świeckich. Dziekani byli przedstawicielami władz diecezjalnych na określonym terytorium, a zatem posiadali prawo pierwszeństwa. Kancelaria dziekańska posługiwała się oficjalną pieczęcią z wizerunkiem patrona diecezji. Jednak już od XIII w. pieczęcie parafialne służyły do nadawania dokumentom, a zwłaszcza wypisom aktów wydawanych przez kancelarię, mocy prawnej, której integralny element stanowiły wraz z podpisem proboszcza. W okresie poprzedzającym podział parafii posiadanie pieczęci nie było jednak ściśle przestrzegane, a niektórzy proboszczowie często pieczętowali dokumenty wydawane przez kancelarię własnymi pieczęciami kapłańskimi.
Zachowane odciski pieczęci pochodzące z XIX w., którymi pieczętowały się kancelarie kościelne na terenie ziemi radomszczańskiej, są odzwierciedleniem mentalności i wiary religijnej ówczesnego społeczeństwa. Pokazują, w jaki sposób główne prawdy wiary chrześcijańskiej, zaczerpnięte z Biblii i tradycji Kościoła, były przekazywane lokalnemu społeczeństwu. Pieczęcie zbliżają dziekana i administratorów parafii w wykonywaniu ich obowiązków. Wreszcie, są one cennym źródłem dla innych obszarów historii regionalnej i badań.
Druga część artykułu ma formę katalogu zawierającego opis pieczęci używanej w kancelarii kościelnej, narysowanej tuszem lub sadzą, w następującej kolejności: 1. Miejscowość; 2. Rodzaj pieczęci; 3. Materiał użyty do wykonania pieczęci; 4. Kształt i wymiary pieczęci; 5. Wizerunek odcisku; 6. Legenda odcisku; 7. Znaczenie symboli; 8. Źródło.

Bibliografia

  1. Diringer D., Le iscrizioni antico-ebraiche palestinesi, Firenze 1934. [Google Scholar]
  2. Gigilewicz E., Pieczęcie biskupów warmińskich jako źródło heraldyczne, w: Pieczęć w Polsce średniowiecznej i nowożytnej. Zbiór studiów, red., P. Dymmel, Lublin 1998. [Google Scholar]
  3. Haisig M., Sfragistyka ogólna, w: Sfragistyka, opr. M. Gumowski, M. Haisig, S. Mikucki, Warszawa 1960. [Google Scholar]
  4. Hlebionek M., W połowie drogi do herbu. Ze studiów nad pieczęciami gmin wyznaniowych na przełomie XVIII i XIX w., w: Polska heraldyka kościelna. Stan i perspektywy badań, pod red. K. Skupieńskiego, ks. A. Weissa, Warszawa 2004. [Google Scholar]
  5. Moortgat A., Vorder asiatische Rollsiegel, Berlin 1940. [Google Scholar]
  6. Moscati S., Lepigraßa ebraica antica (1930-1950), Roma 1951. [Google Scholar]
  7. Nougaryol J., Cylindres - sceaux et empreints de cylindres trouvées en Palestine, Paris 1939. [Google Scholar]
  8. Reifenberg A., Ancient Hebrew Seals, London 1950. [Google Scholar]
  9. Seyler G. A., Geschichte der Siegel, Leipzig 1894. [Google Scholar]
  10. Silnicki T., Z dziejów Kościoła w Polsce. Studia i szkice historyczne, Warszawa 1960. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.