Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 85 (1996): Nasza Przeszłość

Artykuły

Nurt neogotycki w architekturze sakralnej międzyrzecza Wisły i Bugu

  • Jerzy Żywicki
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1996.85.267-317  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.1996

Abstrakt

Ostatni inwentarz wymienia 87 kościołów neogotyckich w okolicy między rzekami Wisłą i Bugiem (region lubelski), czyli około 70% wszystkich budowli w tym stylu. Ogólny zbiór obejmuje 40 kościołów, 21 kaplic, 9 małych kaplic przydrożnych, 7 wież dzwonowych oraz inne konstrukcje w bezpośrednim sąsiedztwie kościołów. Styl neogotycki pojawił się w regionie lubelskim pod koniec XVIII wieku, ale nie wpłynął na architekturę kościołów do jego drugiej i trzeciej fazy (ok. 1812-1870 i ok. 1870-1914 odpowiednio). Większość ponad 20 budowli kościelnych z drugiej fazy jest wciąż ściśle związana z modelem klasycznym; ich ustępstwa na rzecz nowego stylu ograniczają się do stosowania niektórych elementów dekoracyjnych w stylu gotyckim na ścianach zewnętrznych. Tylko w nielicznych przypadkach znajdujemy imitację gotyckich struktur oprócz dekoracji gotyckich. Żaden z architektów nie był oddanym wielbicielem nowego stylu, chociaż prawie każdy z nich był biegły w szerokim zakresie gotyckich technik. Ponieważ moda na gotyk rozprzestrzeniała się głównie za pomocą zagranicznych publikacji ilustrowanych, rzeczywiste budowle miały raczej kosmopolityczny wygląd. Popularność neogotyku w architekturze sakralnej wiele zawdzięcza powszechnej akceptacji, po 1820 roku, gotyku jako wzorca sztuki chrześcijańskiej. Trzecia faza neogotyku charakteryzowała się dojrzałym historyzmem, zarówno pod względem konstrukcji, jak i dekoracji. Wśród architektów znajdowali się zarówno wybitni profesjonaliści, jak i praktycznie nieznani mistrzowie budowlani. Większość prawie 60 budynków kościelnych, które reprezentują tę fazę, została zbudowana po 1905 roku. Architekci niektórych z tych kościołów fascynowali się ideą "gotyku wiślańsko-bałtyckiego", który traktowano jako zapowiedź polskiego stylu narodowego. Po stłumieniu powstania styczniowego 1863-1864 roku stylizacja gotycka kościołów w regionie lubelskim wyrażała zarówno zaangażowanie religijne, jak i narodowe zobowiązanie wiernych. Historia neogotyku w okolicy między rzekami Wisłą i Bugiem zakończyła się w 1914 roku. Kilka neogotyckich budowli, które powstały po wybuchu I wojny światowej, powinno być traktowane jako wyjątek.

Bibliografia

  1. Chrzanowski T. , M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982. [Google Scholar]
  2. Grygiel T., Dom Lesserów w Warszawie, w: Architektura X IX i początków X X wieku, Wrocław-Warszawa- Kraków 1991. [Google Scholar]
  3. Jaroszewski T.S., Architektura doby Oświecenia w Polsce, nurty i odmiany, Wrocław-Warszawa 1971. [Google Scholar]
  4. Jaroszewski T.S., O siedzibach neogotyckich w Polsce, Warszawa 1981. [Google Scholar]
  5. Kornecki M., Tendencje artystyczne architektury kościelnej w pierwszym stuleciu Diecezji Tarnowskiej, „Currenda” 1986. [Google Scholar]
  6. Krakowski P., Architektura neogotycka w Krakowie, „Folia Historiae Artium” t. 20:1984. [Google Scholar]
  7. Murawska K., Prace architektoniczne Franciszka Jaszczołda, w: Prace archiwalno-konserwatorskie województwa siedleckiego, Siedlce 1980. [Google Scholar]
  8. Ostrowska-Kębłowska Z., Ze studiów nad architekturą X IX w. w Wielkopolsce, w: Sztuka X IX wieku w Polsce. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań 1977. [Google Scholar]
  9. Szlubowski B., O kościół w Opolu, Warszawa 1910. [Google Scholar]
  10. Świątkowski W., Lubelskie, czwarta wycieczka po kraju, Warszawa 1928. [Google Scholar]
  11. W. Ćwika W., Redera J., Lubelszczyzna, dzieje rozwoju tery tonalnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Lublin 1977. [Google Scholar]
  12. Zahajkiewicz M.T., Diecezja Lubelska, informator historyczny i administracyjny, Lublin 1985. [Google Scholar]
  13. Ziemięcka E., Kaplica Niepokalanego Serca Maryi przy kościele OO Kapucynów w Lublinie, „Pamiętnik Religijno-Moralny” 1860. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.