Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 105 (2006): Nasza Przeszłość

Artykuły

Duszpasterstwo i opieka religijna na dworze Radziwiłłów nieświeskich w XVIII wieku

  • Karolina Stojek-Sawicka
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2006.105.163-188  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2006

Abstrakt

Artykuł dotyczy kwestii udziału duchowieństwa katolickiego w życiu religijnym dworu Radziwiłłów nieświeskich w XVIII w., ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia opieki duszpasterskiej. Pod względem ujęcia problematyki odcina się on od dotychczasowych, głównie statystyczno-formalnych sposobów prezentacji tego zagadnienia, nawiązując silnie do nurtu badań o ukierunkowaniu społecznym, ujmujących dzieje Kościoła w kontekście rozwoju społeczeństwa i jego kulturowych i politycznych uwarunkowań. Punktem wyjścia dla podejmowanych tutaj rozważań jest analiza form i możliwości działalności duszpasterskiej i związana z tym kwestia potencjału ludzkiego w nią zaangażowanego, jego struktur i formacji intelektualno-pastoralnej. Na podstawie tego rodzaju ustaleń podjęto następnie zagadnienie konkretnych przejawów tej działalności i jej efektów.
Najbardziej rozpowszechnioną formę sprawowania opieki duszpasterskiej na dworze Radziwiłłowskim w XVIII w. stanowiło kapelaństwo dworskie. Kapelani, wywodzący się w większości z zakonu jezuickiego, sprawowali jednak nie tylko funkcje religijne, lecz pełnili również szereg rozmaitych obowiązków o charakterze świeckim, często służąc swoim patronom radą i pomocą w sprawach politycznych. Świadczona przez nich opieka religijna obejmowała przede wszystkim sprawowanie kultu i dystrybucję sakramentów. Szczególną wagę przywiązywano do udziału duchownych w uroczystościach pogrzebowych, którym zazwyczaj nadawali oni ton swoją obecnością i którym zapewniali nie tylko obsługę religijną, lecz także retoryczną. Kaznodziejstwo stanowiło bowiem niezwykle istotny aspekt działalności duchowieństwa na dworze Radziwiłłowskim. Obok niego ogromne znaczenie miał również udział duchownych w kształceniu młodych książąt; kształceniu polegającym głównie na zapoznawaniu ich z podstawowymi zasadami religii katolickiej i umacnianiu ich wiary. Duchowieństwo swoją działalnością w istotny sposób oddziaływało także na światopogląd swoich chlebodawców, ich postawy i zachowania myślowe. Jego praca w tym zakresie polegała m.in. na nakłanianiu do zmiany trybu życia, jeśli z religijnego punktu widzenia budził on pewne obiekcje, zwalczaniu złych i gorszących obyczajów, walce z przestępczością i z patologiami rodzinnymi. Duszpasterstwo obejmowało więc szerokie spektrum działalności dworu Radziwiłłów, stając się tym samym jedną z podstawowych płaszczyzn udziału duchowieństwa w życiu elit politycznych doby staropolskiej i nierzadko wykraczając poza swoje podstawowe znaczenie, jakim było umacnianie w wierze i pośrednictwo w sprawach sakralnych.

Bibliografia

  1. Flaga J., Działalność duszpasterska zakonów w drugiej połowie XVIII wieku (1767-1772), Lublin 1986. [Google Scholar]
  2. Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, Wrocław 1951. [Google Scholar]
  3. Kracik J., Duszpasterstwo parafialne w dekanacie Nowa Góra w pierwszej połowie XVIII wieku, Lublin 1977. [Google Scholar]
  4. Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie od jego założenia aż do dnia obecnych, Wilno 1912. [Google Scholar]
  5. Maliszewski K., Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej. Studia z dziejów kształtowania się form i treści społecznego przekazu w Rzeczpospolitej szlacheckiej, Toruń 2001. [Google Scholar]
  6. Matuszewicz M., Diariusz życia mego, t. 2, oprac. B. Królikowski i Z. Zielińska, Warszawa 1986. [Google Scholar]
  7. Müller W., Diecezje w okresie potrydenckim, w: Kościół w Polsce, t. 2, wieki XVI-XVIII, red. J. Kłoczowski, Kraków 1969. [Google Scholar]
  8. Nowak E., Rys dziejów duszpasterstwa wojskowego w Polsce 968-1831, Warszawa 1932. [Google Scholar]
  9. Przyałgowski W., Żywoty biskupów wileńskich, Petersburg 1860. [Google Scholar]
  10. Rok B., Duszpasterstwo czasów trwogi, wojny i zarazy. Z dziejów Kościoła katolickiego w czasach saskich, w: Między barokiem a oświeceniem. Wojny i niepokoje czasów saskich, red. K. Stasiewicz i S. Achremczyk, Olsztyn 2004. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.