Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 96 (2001): Nasza Przeszłość

Artykuły

Toruń i Gdańsk - ośrodki badań nad cystersami Pomorza Gdańskiego i Kujaw okresu średniowiecza

  • Dariusz Aleksander Dekański
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2001.96.217-261  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2001

Abstrakt

Próby podsumowania tematyki badań historiograficznych prowadzonych w ośrodkach akademickich Gdańska i Torunia podejmowane były bardzo nielicznie. Recenzje tego rodzaju zwykle obejmowały szerokie spojrzenie na daną dziedzinę i niewiele uwagi poświęcały historii Kościoła, a dokładniej monastycyzmowi. Dwoma godnymi uwagi wyjątkami były badania Władysława Szulista i niniejszego autora. W artykule jego celem jest prześledzenie wkładu historyków toruńskich i gdańskich w historiografię zakonu cystersów w średniowieczu. Po przeglądzie najnowszej fazy badań następuje zarys dorobku XIX i początków XX wieku. Należyte uznanie należy się pracy niemieckich historyków Gdańska, zwłaszcza Theodora Hirscha, Maxa Bara, Paula Simsona i Maxa Perlbacha, którzy położyli podwaliny pod studia cysterskie. Wkrótce za przykładem Gdańska poszedł Toruń, który miał swoich uczonych niemieckich i polskich (m.in. Stanisława Kujota, Jakuba Fankidejskiego i Romualda Frydrychowicza). Najnowszą historię studiów cysterskich w regionie można podzielić na dwa okresy, które dzieli wielki rozłam z 1945 roku. Do tego czasu gdańska historiografia cystersów była niemal wyłącznie niemiecka, skupiona głównie na opactwie oliwskim. Czołowymi postaciami szkoły gdańskiej byli Erich Keyser i Aleksander Jan Lubomski. Ośrodek pelplińsko-toruński specjalizował się w historii pozostałych opactw cystersów w regionie. Artykuł poświęcony jest w szczególności twórczości Tadeusza Glemmy, Pawła Czapiewskiego i Romualda Frydrychowicza. W 1945 r. władzę przejęli historycy polscy, jednak studia cysterskie w Gdańsku uległy zawieszeniu aż do lat 70. XX w., kiedy to skupione badania w tej dziedzinie wznowili Klemens Bruski, Dariusz A. Dekański i Jan Powierski. Tymczasem ośrodek toruński pozostawał bardzo aktywny w badaniu dziedzictwa cystersów. Artykuł ten omawia w szczególności wkład Antoniego Czacharowskiego, Ryszarda Kozłowskiego, Piotra Olińskiego i Jarosława Wenty, a kończy się pewnymi wnioskami i rekomendacjami. Najważniejszym z nich jest wezwanie do wszechstronnego zbadania dziejów kościoła pomorskiego.

Bibliografia

  1. Cieśla M., Działalność naukowa i rola polityczna katedr filologicznych Politechniki Gdańskiej w latach 1925-1944, Gdańsk 1969. [Google Scholar]
  2. Cieślak E. , Cz. Biernat, Dzieje Gdańska, Gdańsk 1969. [Google Scholar]
  3. Czaplewski P., Wykaz oficjałów gdańskich i pomorskich od 1467-1824, Roczniki TNT R. 19: 1912. [Google Scholar]
  4. Dekański D. A., Życie i działalność naukowa Paula Simsona. W siedemdziesiątą rocznicą śmierci, RG t. 49: 1989. [Google Scholar]
  5. Dekański D.A., Z najnowszych badań nad męskimi organizacjami zakonnymi Pomorza Gdańskiego okresu średniowiecza, w: Polska, Prusy, Ruś. Rozprawy ofiarowane profi zw. dr. hab. Janowi Powierskiemu w trzydziestolecie pracy naukowej, red. B. S 1 i w i ń s k i, Gdańsk 1995. [Google Scholar]
  6. Fankidejski J., Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej, Pelplin 1880. [Google Scholar]
  7. Frydrychowie R., Geschichte der Cistercienserabtei Pelplin ind ihre Bau- und Kunstdenkmaler, Dtiseldorf 1907. [Google Scholar]
  8. Lohmeyer K., Geschichte von Ost- und Westpreussen, Gotha 1908. [Google Scholar]
  9. Lubomski A.J., Die Mönche von Oliva, Bregenz 1941. [Google Scholar]
  10. Mross H., Słownik biograficzny kapłanów diecezji chełmińskiej wyświęconych w latach 1821-1920, Pelplin 1994. [Google Scholar]
  11. Peгlbach M., Preussisch-polnische Studien zur Geschichte des Mittelalters, H. 1-2, Halle 1886. [Google Scholar]
  12. Serczyk J., Gdańskie czasopismo historyczne „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins” 1880-1941, ZH t. 47: 1982. [Google Scholar]
  13. Sochaczewska K., Polskie towarzystwa kulturalne Gdańska w latach 1891-1910, „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1959. [Google Scholar]
  14. Szulist W. , Historiografia Diecezji Gdańskiej, „Studia Gdańskie” t. 4: 1980. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.