Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen
Nasza Przeszłość

Bd. 122 (2014): Nasza Przeszłość

Artykuły

Historia organów w najstarszych polskich klasztorach sióstr klarysek

  • Piotr Matog
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2014.122.33-66  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 2014-12-30

Abstract

Artykuł stanowi próbę szczegółowego opracowania historii organów w dwóch najstarszych polskich klasztorach sióstr klarysek: w Starym Sączu i Krakowie. Pierwsza wzmianka o organach w kościele klasztornym w Starym Sączu pochodzi z 1599 r. W 1618 r. zawarto umowę na wybudowanie nowego instrumentu z organmistrzem Andrzejem ze Lwowa. W 1698 r. Krzysztof Lenartowicz zobowiązał się do powiększenia organów o sekcję pozytywu. Instrument ten, znajdujący się w prezbiterium, został zlikwidowany w 1889 r. Na początku roku następnego ukończono w nawie głównej montaż nowych organów, zbudowanych przez firmę Gebrüder Rieger z Jägerndorf. Instrument ten istnieje do chwili obecnej, a jego osobliwością są dwa stoły gry: jeden dla świeckiego organisty (po stronie nawy głównej), drugi dla siostry zakonnej (w chórze zakonnym). Przy świątyni znajduje się kaplica św. Kingi. W 1748 r. na jej wyposażeniu znajdował się pozytyw, natomiast obecny instrument pochodzi z 1897 r. i również jest dziełem firmy Gebrüder Rieger z Jägerndorf. Na przestrzeni wieków pozytywy istniały również w innych miejscach starosądeckiego klasztoru: w kaplicy zwanej „Loretem” oraz w chórze zakonnym. Do dziś w klasztornych zbiorach zachowały się dwa niezwykle cenne pozytywy przenośne, pochodzące zapewne z epoki baroku. W kościele św. Andrzeja przy klasztorze sióstr klarysek w Krakowie instrument istniał już w połowie XV w. Nowe organy powstały między 1666 a 1675 r. Kolejny instrument, zlokalizowany w prezbiterium, został wybudowany w latach 1776-1779 przez Jana (?) Sitarskiego z Krakowa. Organy były kilkakrotnie naprawiane. Do chwili obecnej zachował się jedynie rokokowy prospekt po tym instrumencie. Istniejące za prospektem obecne organy zostały ukończone w 1908 r. przez Aleksandra i Kazimierza Żebrowskich z Krakowa. Oprócz instrumentu w prezbiterium kościół klasztorny był wyposażony w pozytyw stojący na chórze zakonnym. Pierwsza wzmianka o naprawie tamtejszego instrumentu pochodzi z 1778 r., natomiast ok. 1793 r. chór zakonny wyposażono w nowy pozytyw, kilkakrotnie remontowany, a następnie w 1909 r. przekazany do kościoła „na Puszczy” w Dukli. Przedstawione w artykule dzieje organów świadczą o bogatej kulturze muzycznej zakonu sióstr klarysek.

Literaturhinweise

  1. Babnis M., Kultura organowa Galicji, Słupsk 2012; [Google Scholar]
  2. Cempura H., Kultura muzyczna klasztoru PP. Klarysek w Starym Sączu w latach 1700-1782, Tarnów 2009; [Google Scholar]
  3. Chwałek J., Ochrona zabytkowych organów w Polsce w latach 1967-1977 [w:] Organy i muzyka organowa, red. J. Krassowski [i in.], Gdańsk 1977, s. 99-112; [Google Scholar]
  4. Chwałek J., Organy przenośne (XVII w.). Dokumentacja techniczno-konserwatorska wykonana na zlecenie Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie, Lublin 1975, maszynopis w Dziale Rzemiosła Artystycznego i Kultury Materialnej Muzeum Narodowego w Krakowie; [Google Scholar]
  5. Chwałek J., Organum scriniale de Cracovia [w:] Organy i muzyka organowa VI, red. J. Krassowski, Gdańsk 1986, s. 231-247; [Google Scholar]
  6. Chwałek J., Positivum scriniale de Sandecz Antiqua [w:] Complexus effectuum musicologiae. Studia Miroslao Perz septuagenario dedicata, red. T. Jeż, Kraków 2003, s. 99-106; [Google Scholar]
  7. Chwałek J., Z badań nad organami przenośnymi w Polsce [w:] Teologia a antropologia, Kongres Teologów Polskich 21-23 IX 1971, Kraków, brak roku wydania, s. 348-351; [Google Scholar]
  8. Czepiel K., Zapiski konserwatorskie „kierownika” [w:] Artificium Ars Scientia. Księga jubileuszowa w 80. rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka, red. M. Szymanowicz, Lublin 2010, s. 377-396; [Google Scholar]
  9. Falk W., Wstępne dane dotyczące instrumentarium organowego na terenie Beskidu Niskiego [w:] Organy i muzyka organowa, red. J. Krassowski [i in.], Gdańsk 1977, 113-125; [Google Scholar]
  10. Gołos J., Polskie organy i muzyka organowa, Warszawa 1972; [Google Scholar]
  11. Henkel H., Besaitete Tasteninstrumente, Frankfurt/Main 1994; [Google Scholar]
  12. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. I, red. J. Szablowski, Warszawa 1953; [Google Scholar]
  13. Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. IV, cz. II, red. A. Bochnak i J. Samek, Warszawa 1971; [Google Scholar]
  14. Krasnowolski B. [i in.], Stan ewidencji zabytkowych organów i prospektów organowych województwa krakowskiego [w:] Materiały i sprawozdania konserwatorskie, red. M. Kornecki, Kraków 1975, s. 103-213; [Google Scholar]
  15. Kulig J., Niezrealizowane organy Józefa Sitarskiego w katedrze na Wawelu [w:] „Pro Musica Sacra” 2011, nr 9, s. 77-88; [Google Scholar]
  16. Kulig J., Organy Józefa Sitarskiego w opactwie OO. Cystersów w Jędrzejowie – arcydzieło polskiej XVIII-wiecznej sztuki organmistrzowskiej [w:] Artificium Ars Scientia. Księga Jubileuszowa w 80. rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka, red. M. Szymanowicz, Lublin 2010, s. 289-313; [Google Scholar]
  17. Kunz A., Działalność Pracowni Konserwacji Organów Zabytkowych przy PP. Pracowniach Konserwacji Zabytków w Krakowie w latach 1972-1978, Kraków 1980, maszynopis pracy magisterskiej w Archiwum Akademii Muzycznej w Krakowie; [Google Scholar]
  18. Pietrzyk A., Działalność organmistrzowska rodziny Biernackich [w:] Organy i muzyka organowa IV, red. J. Krassowski [i in.], Gdańsk 1982, s. 157-176; [Google Scholar]
  19. Radzikowski W. E., Kraków dawny i dzisiejszy, Kraków 1902; [Google Scholar]
  20. Rosół S., Święta Kinga. Jej klasztor i miasto Stary Sącz, Nowy Sącz 1892; [Google Scholar]
  21. Sapalski A., Przewodnik dla organistów, Kraków 1880; [Google Scholar]
  22. Schindler J. P., Der Nümberger Orgelbau des 17. Jahrhunderts, Michaelstein/Blankenburg 1991; [Google Scholar]
  23. Spis ludności miasta Krakowa z r. 1910, Kraków 1910, t. II; [Google Scholar]
  24. Stanisława Tomkowicza inwentarz zabytków powiatu sądeckiego, opr. P. i T. Łopatkiewiczowie, Kraków 2007, cz. 1-2; [Google Scholar]
  25. Stefański P., Wspomnienia z Jastarni (1917-1939), Gdynia 2006; [Google Scholar]
  26. Szymanowicz M., Organy w kościołach Diecezji Radomskiej, Lublin 2006; [Google Scholar]
  27. Wargowski W., Muzyka w kościele św. Andrzeja w Krakowie [w:] „Hosanna” 1929, nr 3, s. 41-43. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.