Zur Hauptnavigation springen Zum Inhalt springen Zur Fußzeile springen

Bd. 83 (1995): Nasza Przeszłość

Artykuły

Proces fundacyjny klasztoru cystersów w Lądzie nad Wartą

  • Henryk Waraczewski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1995.83.151-168  [Google Scholar]
Veröffentlicht: 1995-06-30

Abstract

Według tradycji cysterskiej opactwo łódzkie pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja zostało ufundowane przez Mieszka III Starego, księcia wielkopolskiego, w 1145 roku. Tradycja nawiązuje do dokumentu lokacyjnego, rzekomo podpisanego 23 kwietnia 1145 roku. Autor artykułu proponuje nowe rozwiązanie problemu daty założenia opactwa w Lądzie. Jego ustalenia potwierdzają sugestię W. Kętrzyńskiego, że klasztor musiał powstać ok. 1175. Zachowany tekst aktu lokacyjnego pochodzi z połowy XIII w. Jego wersja „A”, zdaniem Z. Kozłowskiej-Budkowej, mogła powstać przed 1251 r., lecz nie wcześniej niż 1248-9. Wersja „B” – kontynuuje argumentacja – sięga ok. 1261. Pomysł założenia klasztoru nie może być wcześniejszy niż lata pięćdziesiąte XII w. Wydaje się, że sponsor, Mieszko III, w następnej dekadzie uzyskał aprobatę arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana i jego następcy Zbigniewa. Pierwotnie klasztor znajdował się zapewne na terenie opuszczonego miasta Ląd. Dopiero jakiś czas po 1232 roku mnisi przenieśli się do nowego miejsca, które stało się ich stałą siedzibą. Pierwszy mnich przybył do Lądu prawdopodobnie z opactwa Łekno w 1175 r. Zakonnik z opactwa Altenberg nie mógł przybyć do Lądu wcześniej niż w 1193 r., tj. w następstwie kryzysu fundacji lądzkiej. Druga fundacja klasztoru, wsparta znacznymi nadaniami, miała miejsce w latach 1193-96. Ponieważ klasztor powstał na terenie, który z prawnego punktu widzenia stanowił obszar miasta, na którym znajdował się już istniejący kościół, nie było potrzeby tworzenia planu kolejnego. Stary został po prostu ponownie konsekrowany. Jest prawdopodobne, że pierwszy statut fundacji został spisany ok. 1175, jakiś czas później prawdopodobnie zaginął lub został zniszczony. Klasztor został przeniesiony na obecne miejsce po roku 1232, kiedy to zakonnicy stali się właścicielami tego pasa ziemi. Posunięcie to wiązało się prawdopodobnie ze zniszczeniem miasta Ląd, do którego – jak wynika z badań archeologicznych – doszło w pierwszej połowie XIII wieku. Gdy tylko przenieśli się w nowe miejsce, mnisi rozpoczęli budowę kościoła i klasztoru. Ten ostatni konsekrowano przed 1255 rokiem. Spore nadania wymienione w fałszywym statucie fundacyjnym mogą wynikać z próby antydatowania wszystkich nadań i przywilejów, które gromadziły się przez dłuższy okres.

Literaturhinweise

  1. Dobosz J., Dokument fundacyjny klasztoru cystersów w Łeknie, Studia i materiały do dziejów Pałuk, t. 1 Osadnictwo i architektura w rejonie Łekna, Poznań 1989. [Google Scholar]
  2. Janauschek L., Originum Cisterciensium, Vindobonae 1877. [Google Scholar]
  3. Kozlowska-Budkowa Z., Repertorium polskich dokumentów doby piastowskiej, Z. 1 do końca wieku XII, Warszawa 1938. [Google Scholar]
  4. Lelewel J., Początkowe prawodawstwo polskie cywilne i kryminalne do czasów jagiellońskich, Warszawa 1828. [Google Scholar]
  5. Winter F., Die Cistercienser nordöstlichen Deutschlands bis um Auftreten der Bettelorden, Gotha 1868-1871. [Google Scholar]

Downloads

Keine Nutzungsdaten vorhanden.