W niniejszym artykule przyjrzymy się roli Zakonu Cystersów w tworzeniu tożsamości kulturowej średniowiecznej Europy. Z tego szerokiego, wieloaspektowego problemu omawiany jest tutaj tylko jeden aspekt. Dotyczy on wpływu struktury wewnętrznej, konstytucji prawnej i działalności kulturalnej Zakonu Cystersów na powstawanie idei, które pomogły ukształtować niektóre postawy i sposoby działania, które były wspólne w różnych częściach chrześcijaństwa łacińskiego. Zidentyfikowanie takich wzorców otwiera pytanie o ich wartość jako możliwego punktu odniesienia dla współczesnego procesu jednoczenia Europy. Oficjalne dokumenty, które dotyczą centralizacji i powiązań filialnych w Zakonie Cystersów, ujawniają, że struktury instytucjonalne ustanowione i oddane na służbę tej społeczności, pomimo ich naturalnych fluktuacji na przestrzeni czasu, noszą pewne niezwykłe bezpośrednie analogie do innych form i idei, których podstawową funkcją była konsolidacja szeroko rozumianej społeczności. W swoich czasach cystersi formułowali na wiele sposobów współczesną koncepcję ogólnoeuropejskiej wspólnoty religijnej, która miała znaczący wpływ na wszystkie sfery życia społecznego. Szarzy mnisi, jak ich nazywano, przetwarzali i rozpowszechniali wszelkiego rodzaju informacje, które zasilały tożsamość kulturową społeczeństw europejskich. Ich sieć oddziałów służyła jako nośnik nowych pomysłów w wielu dziedzinach, gospodarce, architekturze, sztuce i obyczajach. Wydaje się, że cystersi odegrali dużą rolę w kształtowaniu i umacnianiu jedności kulturowej naszego kontynentu aż do czasów nowożytnych, choć nigdy nie były tak silne jak w XIII wieku. W uznaniu ogólnoeuropejskiego wkładu kulturalnego Zakonu Rada Europy ustanowiła w 1990 r. Szlak Cysterski. Podstawowym celem tej inicjatywy było propagowanie idei jednoczenia narodów i krajów Europy poprzez kultywowanie i poszerzanie wiedzy o wspólnych korzeniach naszej [europejskiej] tożsamości kulturowej.