Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 123 (2015): Nasza Przeszłość

Artykuły

Organizacja parafialna Kościoła katolickiego w Gdańsku od średniowiecza do utworzenia administracji apostolskiej w Wolnym Mieście Gdańsku

  • Agnieszka Kobus
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2015.123.71-92  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2015

Abstrakt

Artykuł poświęcony został procesowi rozwoju sieci parafialnej w Gdańsku na przestrzeni dziejów. Rozwój terytorialny gdańskich parafii zaczął się bardzo wcześnie. Już około XII wieku z istniejącej pierwotnie parafii grodowej, która obejmowała całą okolicę wyłoniła się między innymi parafia w Oliwie i Świętym Wojciechu. W dziejach gdańskiego Kościoła mamy do czynienia z trzykrotną generalną reorganizacją sieci parafialnej przypadającą na rok 1456, 1718 i 1840/42. Ukształtowany w średniowieczu układ parafialny zburzony został pod wpływem reformacji. Odnowa po soborze trydenckim zaowocowała z kolei powstaniem kilku ośrodków zastępczych, które w późniejszym czasie stały się podstawą do nowego uregulowania kwestii parafialnych. W okresie II Wolnego Miasta mamy do czynienia z powstaniem kolejnych 5 parafii, prawdziwa rozbudowa kościelnych struktur terenowych przypada natomiast na okres po II wojnie światowej.

Bibliografia

  1. Allgemeine Landrecht für die Preußischen Staaten in Verbindung mit den ergänzenden Verordnungen, hrsg. von A. J. Mannkopff, t. 5, Berlin 1838. [Google Scholar]
  2. Baszanowski J., Przemiany demograficzne w Gdańsku w latach 1601-1846 w świetle tabel ruchu naturalnego, Gdańsk 1995. [Google Scholar]
  3. Baszanowski J., Statystyka wyznań a zagadnienia etniczne w Gdańsku w XVII-XVIII wieku, „Zapiski Historyczne” 54/1 (1989), s. 59nn. [Google Scholar]
  4. Biskup M., O początkach reformacji luterańskiej w Prusach Królewskich, „Kwartalnik Historyczny” 100/4 (1993), s. 102nn. [Google Scholar]
  5. Boldt A., Geschichte der Entwicklung der Vorstadt Danizg-Langfuhr seit der Witte des vorigen Jahrhunderts, Danzig 1911. [Google Scholar]
  6. chwengelG. S, Ad historiam ecclesiasticam Pomeraniae : apparatus pauper subsidia literaria poscens a viris bonis et doctis collectus an interim a Georgius Schwengel Cartusiae Priore 1749, „Fontes Towarzystwa Naukowego w Toruniu” XVI-XVII (1912-1915). [Google Scholar]
  7. Ciechorski W., Historia kościoła i kronika parafii Św. Ignacego w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, 12/6/8 (1968), s. 186nn. [Google Scholar]
  8. Diecezja chełmińska: zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928. [Google Scholar]
  9. Długokęcki W., Mierzeja Wiślana od XIII do połowy XV wieku (1454 r.), Gdańsk 1995. [Google Scholar]
  10. Jasiński K., Chronologia kościołów gdańskich XII i XIII w. Uwagi metodyczne, „Zapiski Historyczne” 50/2 (1985) s. 71nn. [Google Scholar]
  11. Jasiński K., Gdańska grupa kanonicka – karta z dziejów organizacji kościelnej średniowiecznego Gdańska, [w:] Gdańsk średniowieczny w świetle najnowszych badań archeologicznych i historycznych, pod red. H. Panera, Gdańsk 1998, s. 73nn. [Google Scholar]
  12. Jasiński K., Z problematyki trzynastowiecznego Gdańska: kościoły gdańskie, „Zapiski Historyczne” 39/3 (1974), s. 47nn. [Google Scholar]
  13. Kirchenkalender des Dekanats Danzig I, t. 4, 1910 [Google Scholar]
  14. Kłoczowski J., Wielki zakon w XVII-wiecznej Rzeczpospolitej u progu swego rozwoju, „Nasza Przeszłość”, 39 (1973), s. 174nn. [Google Scholar]
  15. Kołodziejki D., Stan i potrzeby badań siecią parafialną archidiakonatu pomorskiego diecezji włocławskiej w średniowieczu, [w:] Historiograficzna prognoza 2000, red. M. Grzegorz, Bydgoszcz 2000, s. 53nn. [Google Scholar]
  16. Kościelak S., 1000 lat gdańskiego Kościoła, Gdańsk 1999. [Google Scholar]
  17. Kościelak S., Jezuici w Gdańsku: od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk 2003. [Google Scholar]
  18. Kościelak S., Katolicy w protestanckim Gdańsku: od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku, Gdańsk 2012. [Google Scholar]
  19. Kujot S., Kto założył parafie w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej?: studium historyczne, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 9-10 (1902-1903), s. 241nn. [Google Scholar]
  20. Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej: (1772-1918), Kraków 1980. [Google Scholar]
  21. Labuda G., Ze studiów nad najstarszymi dokumentami Pomorza Gdańskiego, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 18/1/4 (1952) s. 130nn. [Google Scholar]
  22. Lubomski A., Wie die Danziger Pfarreien entstaden, w: Katholisches Jahrbuch für das Bistum Danzig, Daznig 1936, s. 45nn. [Google Scholar]
  23. Możejko B., D. Kaczor, B. Śliwiński, Zarys dziejów klasztoru dominikańskiego w Gdańsku od średniowiecza do czasów nowożytnych (1226-1227-1835), „Archeologia Gdańska” 1 (2006), s. 201nn. [Google Scholar]
  24. O’Rourke E., Umpfarrung, „Amtliches Kirchenblatt der Diözese Danzig”, nr. 6/63, 1928. [Google Scholar]
  25. O’Rourke E., Umpfarrung, „Amtliches Kirchenblatt der Diözese Danzig” 1/7 (1929). [Google Scholar]
  26. Olszonowicz B., Parafia Serca Jezusowego Gdańsk-Wrzeszcz, „Gwiazda Morza” 23 (1994), s. 26nn. [Google Scholar]
  27. Radzymiński A., Geneza oraz ukształtowanie się organizacji diecezjalnej (1206-1409), w: Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach, Władza i społeczeństwo, red. M. Biskup, R. Czaia, Długokęcki W., M. Dygo, S. Jóźwiak, A. Radzimiński, J. Tandecki, Warszawa 2009, s. 158nn. [Google Scholar]
  28. Rosentreter A., Urkunde über die Umpfarrung der katholischen Einwohner in den Ortschaften Schönfeld und Kowall aus der katholischen Pfarrkirche St. Albrecht nach der katholischen Pfarrkirche in Alt-Schottland, Kreis Danzig, „Amtliches Kirchenblatt für die Diöcese Culm” 48/11 (1905), s. 93nn. [Google Scholar]
  29. Rosentreter A., Urkunde über die Errichtung einer selbständigen katholischen Pfarrei in Danzig- Langfuhr (Stadtkreis Danzig), „Amts-Blatt der Königlichen Regierung zu Danzig” 14 (1911), s. 118nn. [Google Scholar]
  30. Rosentreter A., Urkunde über die Umpfarrung der katholischen Einwohner des Gutsbezirkes Rerin (Kreis Danziger Höhe) aus der katholischen Pfarrkirche Danzig-St. Albrecht nach der katholischen Pfarrkirche in Kladau Kreis Danziger Höhe), „Amtliches Kirchenblatt für die Diöcese Culm” 56/12 (1913), s. 127nn. [Google Scholar]
  31. Samól P., Kościół grodowy w Gdańsku. Studium z pogranicza historii i architektury w: Pielgrzymi, pogrobowcy, prebendarze (Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza; 15), Gdańsk 2009, s. 182nn. [Google Scholar]
  32. Samp J., Wrzeszcz, kościół "Na Czarnej", Gdańsk 1992. [Google Scholar]
  33. Schematismus der Geiftlichkeit des Bisthums von Culm für Jahr 1848, Pelplin 1848. [Google Scholar]
  34. Schematismus des Bistums Culm mit dem Bischofssitze in Pelplin 1904, Pelplin 1904. [Google Scholar]
  35. Schematyzm Archidiecezji Gdańskiej 2001, Gdańsk 2001, s. 224 [Google Scholar]
  36. Simson G., Geschichte der Stadt Danzig, Bd. I, Danzig 1913-1915. [Google Scholar]
  37. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulmiński, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 6, Warszawa 1880-1884. [Google Scholar]
  38. Spors J., Podziały administracyjne Pomorza Gdańskiego i Sławieńsko-Słupskiego od XII do początku XIV w., Słupsk 1983. [Google Scholar]
  39. Stachnik R., Die Katholische Kirche in Danzig: Entwicklung und Geschichte, Münster 1959. [Google Scholar]
  40. Stachnik R., St. Brigitten Danzig: Geschichte des Brigittinnenklosters und der St. Brigittenkirche in Danzig, Danzig 1940. [Google Scholar]
  41. Szczepański J., Młyny i dwory średniowiecznego Wrzeszcza i Strzyży, w: Wędrówki po Wrzeszczu, pod red. K. i J. Szczepańskich, Gdańsk 2011, s. 13nn. [Google Scholar]
  42. Szulist W., Zarys kościelnej przeszłości obecnych obszarów archidiecezji gdańskiej do 1466r., „Studia Pelplińskie” 28 (1999), s. 131nn. [Google Scholar]
  43. Szymański J., Z zagadnień vitae canonicae w Polsce XII-XIII wieku, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” 10/4 (1963), s. 144nn. [Google Scholar]
  44. Tazbirowa J., Początki organizacji parafialnej w Polsce, „Przegląd Historyczny” 54/3 (1963), s. 371nn. [Google Scholar]
  45. Trybalski G., Klasztor oo. reformatorów w Gdańsku, „Pietes et Studium” 3 (15) (1960), s. 172nn. [Google Scholar]
  46. Violét A. F., Neringia Oder Geschichte Der Danziger Nehring: mit 21 Illustrationen und einer Specialkarte der Nehrung, Danzig 1864 [Google Scholar]
  47. Wajda K., Kasata zakonów i jej oddźwięk społeczny na Pomorzu w XIX w., „Studia Pelplińskie” 18 (1987), s. 97nn. [Google Scholar]
  48. Wermter E. M., Stadt und Kirche in Danzig während des späten Mittelalters: Versucheiner Kollegiatsiftsgründung 1508 – Vergleichbare Strukturen und Beziehungen zu Preußen, Pommern, Mecklenburg, den Burgundischen Niederlanden, Oberschwaben und der Schweizerischen Eidgenossenschaft, w: Zur Siedlungs-, Bevölkerungs- und Kirchengeschichte Preußens, hrsg. U. Arnold, Lüneburg 1999, s. 189nn. [Google Scholar]
  49. Wiktorska A., Sanktuarium Św. Wojciecha w Gdańsku Świętym Wojciechu, Gdańsk 1997. [Google Scholar]
  50. Wiśniewski J., Kościoły i kaplice na terenie byłej diecezji pomezańskiej 1243-1821 (1992), cz. 1, Elbląg 1999. [Google Scholar]
  51. Wiśniowski E., Parafie w średniowiecznej Polsce : struktura i funkcje społeczne, Lublin 2004, s. 21nn. [Google Scholar]
  52. Wysocki J., Kościół katolicki pod zaborem pruskim (1772-1815), w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 1, Poznań 1979, s. 158nn. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.