Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 132 (2019): Nasza Przeszłość

Artykuły

Polscy ojcowie Soboru Watykańskiego II. Wstęp do badań nad episkopatem Kościoła katolickiego w PRL w latach sześćdziesiątych XX wieku

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2019.132.269-315  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2019

Abstrakt

Wśród polskich ojców soborowych – uczestników Soboru Watykańskiego II – wyodrębniono trzy kategorie związane ze sprawowanymi godnościami, urzędami oraz święceniami (biskupi ordynariusze; biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; wyżsi przełożeni zakonni). Analiza prozopograficzna całej zbiorowości przeprowadzona została w oparciu o cztery cechy służące opisowi: wykształcenia i formacji intelektualnej; doświadczenia pasterskiego – pokolenie sakry biskupiej (urzędu wyższego przełożonego zakonnego); udziału w obradach soborowych; aktywności w obradach soborowych. Badania pozwalają na sformułowanie następujących wniosków końcowych: 1) zdecydowana większość posiadała co najmniej stopień doktora, przy czym lepsze wykształcenie (stopień doktora habilitowanego oraz tytuły profesorskie), było udziałem przede wszystkim biskupów ordynariuszy; 2) ponad 25% polskich ojców soborowych studiowało na uczelniach rzymskich, a blisko 75% posiadało dyplomy uczelni polskich (najczęściej wybierano Katolicki Uniwersytet Lubelski); 3) wśród biskupów ordynariuszy dominowało pokolenie sakry (urzędu wyższego przełożonego zakonnego) 1946-1955, natomiast wśród biskupów i rezydujących w Rzymie pokolenie 1956-1965, a więc hierarchów młodych, często tylko z kilkuletnim doświadczeniem posługi biskupiej; 4) we wszystkich czterech sesjach Soboru Watykańskiego II uczestniczyło tylko 10 spośród wszystkich polskich biskupów; 5) w I sesji soborowej dominowali liczebnie biskupi ordynariusze, w trzech kolejnych biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; 6) najczęściej wystąpienia publiczne w auli soborowej wygłaszali biskupi ordynariusze – prawie 75% wszystkich przemówień polskich ojców soborowych, szczególną rolę spośród nich odegrali Pry-mas Polski kardynał Stefan Wyszyński oraz arcybiskup krakowski Karol Wojtyła; 7) odmiennie niż w przypadku wystąpień publicznych, większość animadversiones (pisemne uwagi), składali przede wszystkim biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie (ponad 56%); 8) polscy ojcowie soborowi stanowili największą delegację spośród episkopatów krajów Europy Środkowo-Wschodniej, często pełnili rolę przedstawicie-li Kościoła milczenia zza „żelaznej kurtyny”, a ich udział w pracach Soboru Watykańskiego II miał znaczący wpływ na finalny kształt dokumentów soborowych.

Bibliografia

  1. Białkowski M., Protokoły konferencji polskich ojców soborowych. Zbiór dokumentów 1962-1965, Lublin 2019. [Google Scholar]
  2. Sobór oczami polskich komunistów. Sobór Watykański II w świetle dokumentów MSW i MSZ, wstęp, wybór i oprac. W. Kucharski, D. Misiejuk, War-szawa 2017. [Google Scholar]
  3. Umiński J., Episkopat Polski z pierwszej połowy XX wieku, Toruń 2016, do druku przygotowali, wstępem i przypisami opatrzyli S. Grochowina, J. Sziling, Toruń 2016. [Google Scholar]
  4. Augustyn Ciesielski. Dziedzictwo cystersów. Prace zebrane, red. M. Starzyński, M. Zdanek, Kraków 2013. [Google Scholar]
  5. Bednarski D., Biskup Józef Gawlina jako opiekun Polaków na emigracji, Katowice 2019. [Google Scholar]
  6. Bejze B., Kronika Soboru Watykańskiego II, Częstochowa 2000. [Google Scholar]
  7. Białkowski M., Wokół Soboru Watykańskiego II. Studia i szkice, Toruń 2016. [Google Scholar]
  8. Bielawny K., Udział biskupów polskich w obradach Soboru Watykańskiego II, „Studia Ełckie” 2009, nr 11. [Google Scholar]
  9. Borcz T., Biskup Bernard Czapliński w służbie Kościoła chełmińskiego, „Studia Pelplińskie” 1980, nr 11. [Google Scholar]
  10. Dembiński P., Poznańska kapituła katedralna schyłku wieków średnich. Studium prozopograficzne 1428-1500, Poznań 2012. [Google Scholar]
  11. Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2003. [Google Scholar]
  12. Gmurczyk Z., Kościół włocławski w rzeczywistości PRL-u za czasów biskupa Antoniego Pawłowskiego (1951-1968), Włocławek 2015. [Google Scholar]
  13. Grygiel L., Prorok ze św. Anny. Biskup Jan Pietraszko, Kraków 2017. [Google Scholar]
  14. Gryz R., Biskup kielecki Czesław Kaczmarek w starciu z komunistycznym totalitaryzmem, „Kieleckie Studia Teologiczne” 2005, nr 4. [Google Scholar]
  15. Jujeczka S., Duchowni średniowiecznej Legnicy. Studium prozopograficzne nad klerem diecezjalnym, Legnica 2006. [Google Scholar]
  16. Kasyna W., Bp Zygfryd Ignacy Kowalski (1910-1995), [w:] Księga Jubileu-szowa 350 lat Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie (1651-2001), red. A. Nadolny, Pelplin 2001. [Google Scholar]
  17. Kłoczowski J., Les évêques polonais et le Concile Vatican II, [w:] Le Dou-xième Concile du Vatican (1959-1965). Actes du Colloque organié par l’École Française de Rome collab. avec l’Université de Lille III, l’Istituto per a Scienze Religieuse de Bologne et de Dipartamento di Studio Storici del Medioevo e dell’eta contemporanea de l’Univ. di Roma La Sapienza (Rome, 28-30 mai 1986), Roma 1989. [Google Scholar]
  18. Kopiczko A., Józef Drzazga, [w:] Poczet biskupów warmińskich, red. S. Achrem-czyk, Olsztyn 2008. [Google Scholar]
  19. Krahel T., Biskup Aleksander Mościcki, „W Służbie Miłosierdzia” 1/2010. [Google Scholar]
  20. Krajniak R., Duchowieństwo kapituł katedralnej w Chełmży do 1466 roku. Studium prozopograficzne, Toruń 2013. [Google Scholar]
  21. Ks. bp Władysław Jędruszuk (1918-1994): pierwszy pasterz Diecezji Drohiczyńskiej. XX rocznica utworzenia Diecezji Drohiczyńskiej, red. M. Bogu-szewski, Z. Rostkowski, S. Ulaczyk, Drohiczyn-Łosice 2011. [Google Scholar]
  22. Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945-1974, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  23. Łatka R., Episkopat Polski wobec stosunków państwo-Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970-1989, Warszawa 2019. [Google Scholar]
  24. Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  25. Nowak T., Duchowieństwo ziemi wieluńskiej w drugiej połowie XV i początku XVI wieku. Studium prozopograficzne, Wieluń 2016. [Google Scholar]
  26. Nowicki T., Plebani archidiakonatu pomorskiego w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Lublin 2008. [Google Scholar]
  27. Prejs R., Administracja diecezjalna w Królestwie Polskim w latach 1864-1918. Studium prozopograficzne, Lublin 2012. [Google Scholar]
  28. Prokop K. R., Biskupi Kościoła katolickiego w III Rzeczpospolitej. Leksykon biograficzny, Kraków 1998. [Google Scholar]
  29. Prokop K. R., Pasterze i rządcy diecezji mińskiej, pińskiej i drohiczyńskiej, Drohiczyn 2006. [Google Scholar]
  30. Przeniosło M., Stopnie, tytuły i stanowiska naukowe w II Rzeczypospolitej, „Res Historica. Czasopismo Instytutu Historii UMCS” 2012, t. 33. [Google Scholar]
  31. Raina P., Arcybiskup Bronisław Dąbrowski. Portret, Warszawa 2008. [Google Scholar]
  32. Rola M., Wkład kard. Stefana Wyszyńskiego w prace Soboru Watykańskiego II, „Warszawskie Studia Teologiczne” III/1985-1990. [Google Scholar]
  33. Różański M., Duchowieństwo parafialne archidiakonatu uniejowskiego w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Łódź 2010. [Google Scholar]
  34. Rutkowski P., Polscy biskupi jako ojcowie Soboru Watykańskiego II, War-szawa 2014. [Google Scholar]
  35. Selejdak R., Tożsamość i działalność instytucji formacji kapłańskiej w Rzymie, „Collectanea Theologica” 79/1, 2009. [Google Scholar]
  36. Skrzypczak R., Karol Wojtyła na Soborze Watykańskim II. Zbiór wystąpień, Warszawa 2011. [Google Scholar]
  37. Szczepaniak J., Duchowieństwo diecezji krakowskiej w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Kraków 2010. [Google Scholar]
  38. Szetelnicki W., Lwowianin na drogach świata, Władysław Kardynał Rubin, Roma 1985. [Google Scholar]
  39. Śledzianowski J., Ksiądz Czesław Kaczmarek. Biskup kielecki 1895-1963, Kielce 2008. [Google Scholar]
  40. Walkusz J., Drugi Sobór Watykański – próba kontekstualnej interpretacji historycznej, „Colloquia Theologica Ottoniana” 2013, nr 1. [Google Scholar]
  41. Warso A., Trudności paszportowe bpa Piotra Gołębiowskiego, „Kronika Diecezji Radomskiej” 2005, nr 14 (4). [Google Scholar]
  42. Wereda D., Biskupi unickiej metropolii kijowskiej w XVIII wieku, Siedlce-Lublin 2013. [Google Scholar]
  43. Wilk S. SDB, Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  44. Wodzianowska I., Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu, Lublin 2007. [Google Scholar]
  45. Wojtyła K., Udział biskupów polskich w Soborze Watykańskim II, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 1971, nr 53 (5). [Google Scholar]
  46. Wójcik W., Zagadnienia organizacyjne i proceduralne podczas I sesji Soboru Watykańskiego II, „Prawo Kanoniczne. Kwartalnik Prawno-Historyczny” 5/3-4, 1962. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1962.5.3-4.02 [Google Scholar]
  47. Żaryn J., Biskupi polscy doby PRL jako przedstawiciele polskich elit, [w:] Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski pod rządami komunistów, red. R. Łatka, Warszawa 2019 [w przygotowaniu do druku]. [Google Scholar]
  48. Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.