Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Tom 29 (2022)

Artykuły

Podania i artefakty potwierdzające misję Pawła w Hiszpanii

  • Mateusz Wyrzykowski
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2022.663-676  [Google Scholar]
Opublikowane: 19.09.2023

Abstrakt

W Liście do Rzymian Paweł wyraża chęć dotarcia do Hiszpanii, by głosić tam Ewangelię. Dzieje Apostolskie nie opisują jednak tego wydarzenia, więc na podstawie Biblii nie jesteśmy w stanie jednoznacznie stwierdzić, czy miało ono miejsce. Niniejszy artykuł ma na celu zaprezentowanie dowodów świadczących o przeprowadzeniu tej wyprawy. Pierwsza część prezentuje pośrednie dowody zawarte w Nowym Testamencie – determinację w docieraniu do nowych miast i wygranie procesu. Następnie zaprezentowane są teksty z szeroko rozumianej tradycji. Jednoznacznie potwierdzają one podróż i podają szereg szczegółów, co świadczy o ich wiarygodności. Trzecia część zawiera wiedzę z zakresu historii i archeologii. Pozwala ona ustalić prawdopodobieństwo przeprawienia się na Półwysep Iberyjski w I w. po Chr. Zaprezentowane podania i artefakty potwierdzają możliwość głoszenia Ewangelii przez Apostoła Narodów na Półwyspie Iberyjskim. Musiał jednak uzyskać wsparcie logistyczne, lingwistyczne i finansowe od chrześcijan mieszkających w Rzymie.

Bibliografia

  1. Baron, S. W., A Social and Religious History of the Jews, New York 1952, t. I. [Google Scholar]
  2. Bowers, W. P., Jewish Communities in Spain in the Time of Paul the Apostle, „The Journal of [Google Scholar]
  3. Theological Studies”, 26 (1975), s. 396-399. [Google Scholar]
  4. Bremmera, J. N., Aspects of the Acts of Peter: Women, Magic, Place and Date, w: The Apocryphal Acts of Peter: Magic, Miracles and Gnosticism, red. J. N. Bremmera, Leuven 1998, s. 1-20. [Google Scholar]
  5. Clement of Rome, The First Epistle of Clement to the Corinthians, w: The Apostolic Fathers with Justin Martyr and Irenaeus, red. A. Roberts, J. Donaldson, A. C. Coxe, Buffalo 1885. [Google Scholar]
  6. Cross, F. L., Livingstone, E. A., Clement of Rome, w: The Oxford dictionary of the Christian Church, red. F. L. Cross, E. A. Livingstone, Oxford, New York 2005, s. 363. [Google Scholar]
  7. Cross, F. L., Livingstone E.A., Helvidius, w: The Oxford Dictionary of the Christian Church, red. F. L. Cross, E. A. Livingstone, Oxford, New York 2005, s. 753. [Google Scholar]
  8. Cross, F. L., Livingstone, E. A., Muratorian Canon, w: The Oxford Dictionary of the Christian Church, red. F. L. Cross, E. A. Livingstone, Oxford, New York 2005, s. 1133. [Google Scholar]
  9. Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna, Kraków 2013. [Google Scholar]
  10. Fitzmyer, J. A., Romans: A New Translation with Introduction and Commentary, New Haven, London 2008. [Google Scholar]
  11. Fowler, P. B., The Structure of Romans. The Argument of Paul’s Letter, Minneapolis 2016. [Google Scholar]
  12. Hock, R. F., The Social Context of Paul’s Ministry. Tentmakeing and Apostleship, Minneapolis 2007. [Google Scholar]
  13. Izydorczyk Z., Dzieje Piotra Apostoła i Szymona, „Warszawskie Studia Teologiczne”, 16 (2003), s. 101-150. [Google Scholar]
  14. Jerome, Adversus Helvidium, w: St. Jerome: Letters and Select Works, red. P. Schaff, H. Wace, New York 1893, s. 334-346. [Google Scholar]
  15. Jewett, R., Romans. A Commentary on the Book of Romans, Minneapolis 2007. [Google Scholar]
  16. John Chrysostom, Homilies on Matthew: Homily 75, w: Saint Chrysostom: Homilies on the Gospel of Saint Matthew, red. P. Schaff, Nowy Jork 1888, s. 450-456. [Google Scholar]
  17. Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  18. Józef Flawiusz, Wojna żydowska, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  19. Knight, G.W., The Pastoral Epistles: A Commentary on the Greek Text, New International Greek Testament Commentary, Grand Rapids 1992. [Google Scholar]
  20. Leviticus Rabbah, https://www.sefaria.org/Vayikra_Rabbah.29.2?lang=bi [dostęp: 18.06.2022]. [Google Scholar]
  21. Menzies, A., The Gospel of Peter, the Diatessaron of Tatian, the Apocalypse of Peter, the Visio Pauli, the Apocalypses of the Virgil and Sedrach, the Testament of Abraham, the Acts of Xanthippe and Polyxena, the Narrative of Zosimus, the Apology of Aristides, the Epistles of Clement (Complete Text), Origen’s Commentary on John, Books I-X, and Commentary on Matthew, Books I, II, and X-XIV, red. A. Menzies, New York 1897, t. 9. [Google Scholar]
  22. Miłkowski, T., Machcewicz, P., Historia Hiszpanii, Wrocław 2009. [Google Scholar]
  23. New Testament Apocrypha. Gospels and Related Writings, Louisville, London 1991, t. I. [Google Scholar]
  24. New Testament Apocrypha. Writings Relating to the Apostles Apocalypses and Related Subjects, red. W. Schneemelcher, Louisville, London 2003, t. II. [Google Scholar]
  25. Pseudo-Hippolytus of Rome, On the Twelve Apostles, w: Fathers of the Third Century: Hippolytus, Cyprian, Novatian, Appendix, red. A. Roberts, J. Donaldson, A. C. Coxe Buffalo 1886, t. 5. [Google Scholar]
  26. Schmidt, M. W. G. A., “And on this Rock I Will Build My Church”. A new Edition of Philip Schaff’s “History of the Christian Church”: Medieval Church History. From Gregory VII. to the Protestant Reformation A.D. 1049-1517, Hamburg 2017. [Google Scholar]
  27. Thiselton, A. C., The First Epistle to the Corinthians: A Commentary on the Greek Text, Michigan, Cambridge, 2000. [Google Scholar]
  28. Wilcoxen, M.A., Clement, First Letter, w: The Lexham Bible Dictionary, red. J. D. Barry, D. Bomar, D. R. Brown, R. Klippenstein, D. Mangum, C. Sinclair Wolcott, Bellingham 2016. [Google Scholar]