Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Wrocławski Przegląd Teologiczny

Tom 32 Nr 2 (2024)

Historia Kościoła

Ks. Wincenty Kraiński - powstaniec, kapłan i lektor (1786–1882)

DOI: https://doi.org/10.52097/wpt.6808  [Google Scholar]
Opublikowane: 29.11.2024

Abstrakt

Artykuł stanowi kompendium zawierające historyczne wzmianki dotyczące życia i działalności ks. Wincentego Kraińskiego, ze szczególnym uwzględnieniem momentu jego metanoi, zmiany myślenia i sposobu działania. Opracowanie dostarcza obszernych informacji o tym mniej znanym aspekcie życia kapłana – z zakresu duchowości. W pierwszej części artykułu przedstawiono długi, lecz kontrowersyjny okres zaangażowania ks. Kraińskiego w ruchy rewolucyjne oraz omówiono jego członkostwo w lożach masońskich. W kolejnej części artykułu ukazano metamorfozę duchową księdza Kraińskiego. Zmiana jego samoświadomości i poglądów dokonała się pod wpływem osobistej modlitwy, częstych spowiedzi i świadomości obecności Boga w Komunii Świętej. Wkrótce odkrył też powołanie do kapłaństwa, następnie przyjął święcenia i rozpoczął 37-letnią posługę kapłańską. Druga część artykułu koncentruje się na długim okresie pracy ks. Kraińskiego we Wrocławiu, gdzie pełnił posługę duszpasterską. W trzeciej części artykułu omówiono pracę kapłana na Uniwersytecie Wrocławskim. Był tam lektorem języka polskiego, rosyjskiego, francuskiego, włoskiego i angielskiego. Artykuł ten rzuca nowe światło na postać Wincentego Kraińskiego, ukazując jego przemianę – od rewolucjonisty do oddanego kapłana i nauczyciela – oraz wpływ na historię Wrocławia i polskiego Kościoła.

Bibliografia

  1. Bieliński, Józef. Królewski Uniwersytet Warszawski (1816–1831). Vol. 1. Warszawa: Skład główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, 1907. [Google Scholar]
  2. Bobkowska, Wanda. Nowe prądy w polskim szkolnictwie ludowym w początku XIX w. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1928. [Google Scholar]
  3. Ergetowski, Ryszard. “Wincenty Kraiński – lektor języka polskiego i rosyjskiego na Uniwersytecie Wrocławskim.” In Literatura, prasa, biblioteka: Studia i szkice ofiarowane profesorowi Jerzemu Jarowieckiemu w 65-lecie urodzin i 40-lecie pracy naukowej, edited by Józef Szocki and Krzysztof Woźniakowski, 372–94. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1997. [Google Scholar]
  4. Gadon, Lubomir. Emigracya polska: Pierwsze lata po upadku powstania listopadowego. Vol. 2. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1901. [Google Scholar]
  5. Gondek, Elżbieta Czesława. “Wincentego Kraińskiego konterfekt «prozą rymowaną».” In Zapomniani: Z dziejów literatury polskiej na Śląsku, edited by Jan Malicki and Grażyna Barbara Szewczyk, 66–78. Katowice: Muzeum Śląskie, 1992. [Google Scholar]
  6. Gruss, Noe. Szkoła polska w Paryżu. Warszawa: Państwowe Zakład Wydawnictw Szkolnych, 1962. [Google Scholar]
  7. Hertz, Paweł, ed. Zbiór poetów polskich XIX wieku. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959. [Google Scholar]
  8. Janowski, Jan Nepomucen. Notatki autobiograficzne, 1803–1853. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1950. [Google Scholar]
  9. Januszewski, Bernard Woodrow. Wojciech Cybulski. Działalność polityczna, pedagogiczna i naukowa. Wrocław: Ossolineum, 1974. [Google Scholar]
  10. Januszewski, Bernard Woodrow. “Wojciech Cybulski w Towarzystwie Literacko-Słowiańskim we Wrocławiu.” Rocznik Wrocławski 6 (1962): 265–78. [Google Scholar]
  11. Jeż, Teodor Tomasz. Sylwety emigracyjne. Lwów: Słowo Polskie, 1904. [Google Scholar]
  12. Karbowiak, Antoni. U źródeł odrodzenia narodowego na Śląsku Górnym. Kraków: [s.n.], 1908. [Google Scholar]
  13. Kopiec, Jan. “Działalność duszpasterska kardynała Melchiora Diepenbrocka w diecezji wrocławskiej.” In Kardynał Melchior von Diepenbrock 1798–1853, edited by Michał Kaczmarek, Antoni Kiełbasa, and Józef Swastek, 59–66. Wrocław: Papieski Fakultet Teologiczny, 2000. [Google Scholar]
  14. Kozłowski, Eligiusz. “Jabłonowski Antoni (1793–1855).” In Polski słownik biograficzny, 10:218–19. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962. [Google Scholar]
  15. Kraiński, Wincenty. Dzieje narodu polskiego i Polska z grobu: Prozą wiązaną. Wrocław: We własnym składzie wydawcy, 1859. [Google Scholar]
  16. Kraiński, Wincenty. Historia literatury i oświaty narodu Polskiego. Wrocław: nakład wydawcy, 1867. [Google Scholar]
  17. Kraiński, Wincenty. Ksiądz Wincenty. Wrocław: w własnym skł. wydawcy, 1858. [Google Scholar]
  18. Kraiński, Wincenty. O ustawodawstwie powszechnym. Vol. 1. Warszawa: [s.n.], 1831. [Google Scholar]
  19. Kraiński, Wincenty. Odkrycie prawd politycznych dla użytku monarchów, ministrów, rządów i arystokratów. Vol. 1. Warszawa: Drukarnia J.A. Rylla, 1831. [Google Scholar]
  20. Kraiński, Wincenty. “Otwarcie nauki.” Odra, no. 42 (1946): 2. [Google Scholar]
  21. Kraiński, Wincenty. Polacy i kazania polskie na barykadach wrocławskich 1848. Wrocław: Schletter, 1855. [Google Scholar]
  22. Kraszewski, Józef Ignacy. Rachunki: Z roku 1867. Vol. 2. Poznań: Nakładem Księgarni Jana Konst. Żupańskiego, 1868. [Google Scholar]
  23. Kraushar, Alexander. Klub Patriotyczny Warszawski w czasie powstania listopadowego 1830–1831. Lwów: nakładem autora, 1909. [Google Scholar]
  24. “† Ksiądz Wincenty Kraiński.” Dziennik Poznański 24, no. 243 (1882): 4. [Google Scholar]
  25. Kwiatkowski, Władysław. Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego na stuletnią rocznicę jego założenia: 1842–1942. Albano: Księża Zmartwychwstania Pańskiego, 1942. [Google Scholar]
  26. Lämmer, Hugo. “Die Wissenschaftlichen Leistungen von Dr. Vincenz Kraiński.” Schlesisches Kirchenblatt 33, no. 6 (1867): 63–64. [Google Scholar]
  27. Lelewel, Joachim. Listy emigracyjne Joachima Lelewela. Edited by Helena Więckowska. Vol. 1: 1831–1835 (Nry 1–289). Wydawnictwa Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności 87. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948. [Google Scholar]
  28. Lelewel, Joachim. Listy emigracyjne Joachima Lelewela. Edited by Helena Więckowska. Vol. 2: 1836–1841 (Nry 290–610). Wydawnictwa Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności 88. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1949. [Google Scholar]
  29. Lelewel, Joachim. Listy emigracyjne Joachima Lelewela. Edited by Helena Więckowska. Vol. 3: 1842–1848 (Nry 611–947). Wydawnictwa Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności 91. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1952. [Google Scholar]
  30. Małachowski-Łempicki, Stanisław. Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1929. [Google Scholar]
  31. Mandziuk, Józef. “Heyne Jan.” In Encyklopedia katolicka, 6:828–29. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1993. [Google Scholar]
  32. Mandziuk, Józef. Historia Kościoła katolickiego na Śląsku. Vol. 3: Czasy nowożytne, bk. 2: (1845–1887). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, 2008. [Google Scholar]
  33. Mandziuk, Józef. Wrocławska Kapituła Katedralna. Warszawa: Fundacja „Honor, Ojczyzna” im. majora Władysława Raginisa, 2021. [Google Scholar]
  34. Meer, August, and Josef Jungnitz. “Vincenz Kraiński (1786–1882).” In Charakterbilder aus dem Clerus Schlesiens: Neue Folge, by August Meer and Josef Jungnitz. Breslau: G. P. Aderholz’ Buchhandlung, 1898. [Google Scholar]
  35. Micewski, Bolesław. “Kraiński Wincenty Czesław.” In Encyklopedia katolicka, 9:1140–41. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2002. [Google Scholar]
  36. Mikulski, Tadeusz. “Polonistyka wrocławska (Sto lat historii).” Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału I Językoznawstwa i Historii Literatury 39, no. 1–2 (1946): 10–13. [Google Scholar]
  37. Mikulski, Tadeusz. Temat Wrocław: Szkice śląskie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961. [Google Scholar]
  38. Miłkowski, Zygmunt (Teodor Tomasz Jeż). Sylwety emigracyjne. Gdańsk: Tower Press, 2000. [Google Scholar]
  39. Młotek, Antoni. Teologia katolicka na Uniwersytecie Wrocławskim: Ze szczególnym uwzględnieniem dziejów teologii moralnej. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Signum, 1998. [Google Scholar]
  40. Montbach, Mortimer von, ed. Schematismus des Bisthums Breslau und des ihm annectirten Delegaturbezirkes für das Jahr 1855. Breslau: Robert Nischkowsky, 1855. [Google Scholar]
  41. Montbach, Mortimer von, ed. Schematismus des exemten Bisthums Breslau für das Jahr 1857. Breslau: Fürstbischöfliche Geheime Kanzlei, 1857. [Google Scholar]
  42. Motty, Marceli. Przechadzki po mieście [Poznaniu]. Vol. 2. Poznań: Dziennik Poznański, 1888. [Google Scholar]
  43. Myszor, Jerzy. “Zmartwychwstańcy na Śląsku. Z dziejów odrodzenia religijnego na Górnym Śląsku w XIX wieku.” Zeszyty Historyczno-Teologiczne Zmartwychwstańców, 1995, 18–28. [Google Scholar]
  44. Nehring, Wladislaus. “Slawische Philologie.” In Festschrift zur Feier des hundertjährigen Bestehens der Universität Breslau, edited by Georg Heinrich Kaufmann, 2:418–26. Wrocław: Ferdinand Hirt, 1911. [Google Scholar]
  45. Ogrodziński, Wincenty. Dzieje piśmiennictwa śląskiego. Katowice; Wrocław; Cieszyn: Instytut Śląski; Drukarnia Cieszyńska, 1946. [Google Scholar]
  46. Oppman, Edmund. Warszawskie „Towarzystwo Patriotyczne” 1830–1831. Warszawa: Towarzystwo Miłośników Historii, 1937. [Google Scholar]
  47. Ostrowski, Antoni Jan. Pamiętnik z czasów powstania listopadowego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961. [Google Scholar]
  48. Pater, Mieczysław. “Biskup wrocławski Melchior von Diepenbrock wobec kwestii języka polskiego na Śląsku.” Studia Śląskie Seria Nowa 30 (1976): 37–57. [Google Scholar]
  49. Pater, Mieczysław. “Krahl Jan Nepomucen.” In Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, edited by Mieczysław Pater, 201–2. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1996. [Google Scholar]
  50. Pater, Mieczysław. “Kraiński Wincenty.” In Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, edited by Mieczysław Pater, 202–3. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 1996. [Google Scholar]
  51. Pelczar, Józef Sebastian. Zarys dziejów kaznodziejstwa w Polsce. 2nd ed. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1917. [Google Scholar]
  52. Podgórska, Eugenia. Szkolnictwo elementarne Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego, 1807–1831. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1960. [Google Scholar]
  53. Popiński, Krzysztof. “Pomoc materialna dla studentów Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1811–1944.” In Studia i materiały z dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego, 4:147–58. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995. [Google Scholar]
  54. Popliński, Jan. Nowe wypisy polskie czyli Wybór różnych wyimków prozę i poezyą zawierający. Vol. 1. Leszno: Druk i nakład Ernesta Günthera, 1831. [Google Scholar]
  55. Popliński, Jan. Nowe wypisy polskie czyli Wybór różnych wyimków prozę i poezyą zawierający. Vol. 2. Leszno: Druk i nakład Ernesta Günthera, 1838. [Google Scholar]
  56. Reiter, Jan. “Wincenty Kraiński.” In Ludzie dawnego Wrocławia, edited by Bernard Woodrow Januszewski, 235–42. Biblioteka Wrocławska, Seria 2. 3. Wrocław: Towarzystwo Miłośników Wrocławia, 1961. [Google Scholar]
  57. Reiter, Jan, Wacław Długoborski, Adam Galos, and Karol Maleczyński. Teksty źródłowe do historii Wrocławia. Vol. 2, Do końca XIX wieku. Sobótka 3. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1955. [Google Scholar]
  58. Richter, Gustav. Nachrichten von den Freitischen und Stipendien bei der Königlichen Universität Breslau sowie von den Preisstiftungen. Breslau: [s.n.], 1903. [Google Scholar]
  59. Rösel, Hubert. Dokumente Zur Geschichte Der Slawistik in Deutschland. Vol. 1: Die Universitäten Berlin und Breslau im 19. Jahrhundert. Berlin: Akademie-Verlag, 1957. [Google Scholar]
  60. Schematismus des Bisthums Breslau und der katholischen Militär-Seelsorge der Königl. Preuss. Armeen für das Jahr 1851. Breslau: Robert Nischkowsky, 1851. [Google Scholar]
  61. Schematismus des Bisthums Breslau und des ihm annectirten Delegaturbezirkes für das Jahr 1853. Breslau: Robert Nischkowsky, 1853. [Google Scholar]
  62. Schematismus Des Bisthums Breslau Und Des Ihm Annectirten Delegatur-Bezirks Für Das Jahr 1861. Breslau: Georg Philipp Aderholz, 1861. [Google Scholar]
  63. Schematismus des Bisthums Breslau und seines Delegatur-Bezirks für das Jahr 1876. Breslau: Robert Nischkowsky, 1876. [Google Scholar]
  64. Sczaniecki, Kazimierz. Pamiętnik: Wielkopolska i powstanie styczniowe we wspomnieniach galicyjskiego ziemianina. Edited by Witold Molik. Wydawnictwa Źródłowe Komisji Historycznej 25. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1995. [Google Scholar]
  65. Semenenko, Piotr. Listy duchowne. Kraków: Zgromadzenie Zmartwychwstania Pańskiego, 1924. [Google Scholar]
  66. Skulski, Ryszard. “Z literatury r. 1848: (Gustaw Ehrenberg, Walery Wielogłowski, Wincenty Krasiński).” Sprawozdanie Polskiej Akademii Umiejętności 49, no. 8 (1948): 388–91. [Google Scholar]
  67. Smereka, Jan. Polacy na studiach lekarskich we Wrocławiu w latach 1811–1918. Wrocław: Ossolineum, 1979. [Google Scholar]
  68. Smoleński, Władysław. “Towarzystwo Patriotyczne.” Przegląd Historyczny 8, no. 1 (1909): 85–105. [Google Scholar]
  69. Smolikowski, Paweł. Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego. Vol. 4: Mesjanizm i słowianofilstwo. Kraków: Księgarnia Spółki Wydawniczej Polskiej, 1896. [Google Scholar]
  70. Spazier, Richard Otto. Historia powstania narodu polskiego w roku 1830–1831. Vol. 3. Paryż: Drukarnia J. Pinard, 1833. [Google Scholar]
  71. Storch, Paul. “Zum Gedächtniβ an Dr. Krainski.” Schlesisches Kirchenblatt 48, no. 43 (1882): 341–42. [Google Scholar]
  72. Sudolski, Zbigniew. “«Czarna legenda» Mickiewicza.” In W krainie pamiątek: Prace ofiarowane Profesorowi Bogdanowi Zakrzewskiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, edited by Jacek Kolbuszewski, 193–209. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1996. [Google Scholar]
  73. Szymiczek, Franciszek. Stowarzyszenia akademickie polskiej młodzieży górnośląskiej we Wrocławiu: 1863–1918. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1963. [Google Scholar]
  74. Trzeciakowski, Lech. Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2003. [Google Scholar]
  75. Tuwim, Julian, ed. Cztery wieki fraszki polskiej. Warszawa: Czytelnik, 1957. [Google Scholar]
  76. Tuwim, Julian. “Dr Kraiński czyli sensacyjna wypowiedź Adama Mickiewicza.” In Cicer cum caule czyli Groch z kapustą, panopticum i archiwum kultury, 50–53. Warszawa: Czytelnik, 1958. [Google Scholar]
  77. Urban, Wincenty. “Ksiądz Wincenty Kraiński i jego działalność we Wrocławiu.” Wiadomości Duszpasterskie oraz Szkice Kazań Niedzielnych i Świątecznych 8, no. 12 (1952): 402–7. [Google Scholar]
  78. Urban, Wincenty. “Lektor języka polskiego na Uniwersytecie Wrocławskim.” Wrocławski Tygodnik Katolicki 3, no. 41 (1955): 13. [Google Scholar]
  79. Wieczny pokój między kolegami. Do W. K. mecenasa sądu N. I. K. P. D. O. P. J. M., jako w tym urzędzie na liście ostatni. Kolęda na rok 1826. Warszawa: [s.n.], 1825. [Google Scholar]
  80. Witkowski, Michał. “Spowiednik Mickiewicza.” In Munera litteraria. Księga ku czci profesora Romana Pollaka, edited by Włodzimierz Dworzaczek, 345–52. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962. [Google Scholar]
  81. “Wyjątki z listu Augusta Mosbacha do autora Historji prawodawstw Słowiańskich.” Dziennik Warszawski, no. 47 (1852): 1. [Google Scholar]
  82. Zachariasiewicz, J. “Relacja.” Tygodnik Ilustrowany, March 30, 1867. [Google Scholar]
  83. Zakrzewski, Bogdan. “Arcygrafoman kontra arcypoeta, czyli ks. Wincenty Kraiński wobec Adama Mickiewicza.” Pamiętnik Literacki 89, no. 1 (1998): 117–30. [Google Scholar]
  84. Zakrzewski, Bogdan. “«Spowiednik» Mickiewicza – ks. Wincenty Kraiński.” In „Spowiednicy” Mickiewicza i Fredry oraz inne eseje, 43–72. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1994. [Google Scholar]
  85. Zieliński, Andrzej. “Wrocławski emigrant – Wincenty Kraiński.” Prace Literackie 5 (1963): 148–65. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.