Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 135 (2021): Nasza Przeszłość

Artykuły

Geneza i przebieg przemian społeczno-religijnych w klasztorze trzebnickim w l. 1536-1639

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2021.135.5-38  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2021

Abstrakt

W okresie reformacji opactwo cysterek trzebnickich przeżywało pogłębiający się kryzys o podłożu religijnym, społecznym i gospodarczym. Najostrzejszy wymiar załamania roli, jaką odgrywał ten ośrodek w Kościele i społeczeństwie śląskim, ujawnił się w osłabieniu liczebnym wspólnoty oraz zaniku aktywności jej zarządu na rzecz silnych rządów ksień w 1. poł. XVI w. Informacje o pierwszych reformach na tej płaszczyźnie połączonych ze zmianą strategii naboru do klasztoru można znaleźć w źródłach pochodzących z okresu urzędowania ksieni Katarzyny Mutschelnitz. Poczynając od lat 60-tych XVI stulecia najważniejsze funkcje klasztorne przechodziły w ręce nowego pokolenia mniszek, z których część rekrutowała się z niedawno osiadłych w księstwie oleśnickim rodów górnośląskich i opolskich lub spośród rodzin wielkopolskich. Pozostałe zakonnice reprezentowały miejscowy żywioł szlachecki o dawniejszym rodowodzie. Układ ten stał się tłem napięć wywołanych przede wszystkim polityką cesarską, zmierzającą do obsadzenia urzędów klasztornych, a zwłaszcza urzędu opackiego, poddanymi Korony Czeskiej. Konflikt na tle wyboru następczyni przełożonej Anny Jemiołowskiej w ostatniej dekadzie XVI wieku ujawnił determinację cysterek do obrony swojej tożsamości i swobody reformy wewnętrznej. Przebieg tego procesu spowodował opór księcia oleśnickiego, ale jednocześnie przyczynił się do ożywienia relacji cysterek z opactwem w Lubiążu, sprawującym nad nimi opiekę duchową. Ustalenie nowych faktów źródłowych pozwoliło na weryfikację dotychczasowych ustaleń na temat stron i przebiegu tego konfliktu, w którym najistotniejszą rolę odegrały nie różnice narodowościowe i stanowe mniszek, ale budząca sprzeciw czynników zewnętrznych i części elit klasztornych wizja odrodzenia jednego z najważniejszych ośrodków religijnych na Śląsku.

Bibliografia

  1. Bach A., Geschichte und Beschreibung des fürstlichen jungfraulichen Klosterschtiftes Cistercienser Ordens in Trebnitz, Neisse 1859. [Google Scholar]
  2. Barwicka-Makula A., Od wrogości do przyjaźni. Habsburgowie austriaccy wobec Polski w latach 1587-1592, Praca doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. Ryszarda Skowrona, Katowice 2013, https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/95002?id=95002. [Google Scholar]
  3. Bobowski K., Dyscyplina klasztorna w świetle uchwał kapituły generalnej cystersów, [w:] Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej, red. A. M. Wyrwa, A. Kiełbasa, J. Swastek, Poznań 2004. [Google Scholar]
  4. Bobowski, Rola konwentu cysterek trzebnickich w utrzymaniu polskości na Śląsku w dobie reformacji i kontrreformacji (próba nowego spojrzenia), „Studia i materiały z dziejów Śląska”, R. 1992, t. 20. [Google Scholar]
  5. Bobowski K., Wstęp, [w:] Źródła do dziejów klasztoru trzebnickiego (XVI-XIX w.), wyd. Tenże, Wrocław 1993. [Google Scholar]
  6. Borkowska M. OSB, Skład osobowy polskich klasztorów cysterek w XVII-XVIII w., [w:] Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej, red. A. M. Wyrwa, A. Kiełbasa, J. Swastek, Poznań 2004 [Google Scholar]
  7. Borkowska M. OSB, Słownik mniszek benedyktyńskich w Polsce, Tyniec 1989. [Google Scholar]
  8. Grüger H., Schlesisches Klosterbuch. Heinrichau, Zisterzienserabtei, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms Uniwersität zu Breslau“, R. 1982, t. 23. [Google Scholar]
  9. Grüger H., Schlesisches Klosterbuch, Trebnitz. Zisterzienserinnenabtei, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms Uniwersität zu Breslau“, R. 1982, t. 23. [Google Scholar]
  10. Häusler W. , Urkundensammlung zur Geschichte Fürstenthums Oels bis zum Aussterben der Piastischen Herzogslinie, Breslau 1883. [Google Scholar]
  11. Des Heil. Röm. Reichs genealogisch-historisches Adels-Lexicon […], opr. J. F. Gauhen, t. 1, Lipsk 1719. [Google Scholar]
  12. Herbarz i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie herbarza Niesieckiego i manuskryptów, t. 1, Lwów 1855. [Google Scholar]
  13. Lucae F., Schlesiens curieuse Denckwürdigkeiten, oder vollkommene Chronica von Ober- und Nieder-Schlesien […], cz. 1, Frankfurt nad Menem 1689. [Google Scholar]
  14. Monumenta Lubensia, wyd. W. Wattenbach, Breslau 1861. [Google Scholar]
  15. Pfotenhauer P., Der Adel des Fuerstentums Oels im XVI. Jahrhundert, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, R. 1887, t. 21. [Google Scholar]
  16. Ptak M., Przywileje ziemskie Księstwa Oleśnickiego z lat 1475-1534, „Studia z dziejów państwa i prawa polskiego”, R. 2009, t. 12. [Google Scholar]
  17. Regesty nowożytnych dokumentów klasztoru trzebnickiego, cz.1 (1501-1600), wyd. K. Bobowski, Wrocław 1995. [Google Scholar]
  18. Sękowski R., Opole. Rozwój przestrzenny miasta do końca XVII w. (Szkice i wypisy źródłowe), „Studia i teksty źródłowe z dziejów księstw opolskiego i raciborskiego”, R. 2013, z. 3. [Google Scholar]
  19. Sinapius J., Olsnographiae oder Eigentliche Beschreibung des Oelßnischen Fürstenthums in Nieder-Schlesien, t. 2, Lipsk 1706, wyd. L. Harc, Wrocław 2012, https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/37046/edition/38726/content. [Google Scholar]
  20. Sinapius J., Schlesische Curiositäten, darinnen die ansehnlichen Geschlechter des Schlesischen Adels mit Erzehlung des Ursprungs, der Wappen, Genealogien, t. 2, Lipsk-Wrocław 1728. [Google Scholar]
  21. Skobel P., Innere Reformen im Convent Magdalenerinnen zu Lauban, „Archiv für Schlesische Kirchengeschichte”, R. 1949, t. 7. [Google Scholar]
  22. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1890. [Google Scholar]
  23. Stelmach R., Dokumenty do dziejów klasztoru trzebnickiego, [w:] Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej, red. A. M. Wyrwa, A. Kiełbasa, J. Swastek, Poznań 2004. [Google Scholar]
  24. Sutowicz A., Geneza i przebieg reformy życia wewnętrznego w klasztorze klarysek wrocławskich w okresie 1609-1677, „Studia Franciszkańskie” R. 2017, t. 27. [Google Scholar]
  25. Sutowicz A., Kultura religijna mniszek śląskich w okresie średniowiecza, Legnica 2016. [Google Scholar]
  26. Walter M., Z dziejów polskości klasztoru cysterek w Trzebnicy w latach 1589-1741, Wrocław 1957. [Google Scholar]
  27. Wąs G., Śląsk we władaniu Habsurgów, [w:] Historia Śląska, red. M. Czapliński i in., Wrocław 2002 (= „Acta Universitatis Wratislaviensis” nr 2364). [Google Scholar]
  28. Wutke K., Nationale Kämpfe im Kloster Trebnitz, cz. 1, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alerthum Schlesiens”, R. 1890, t. 24. [Google Scholar]
  29. Wutke, Nationale Kämpfe im Kloster Trebnitz, cz. 2, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, R. 1891, t. 25. [Google Scholar]
  30. Wyrwa A. M., Organizacja wewnętrzna w klasztorach cysterek polskiej prowincji cystersów w świetle statutów Edmunda od Krzyża z 1580 r., [w:] Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej, red. A. M. Wyrwa, A. Kiełbasa, J. Swastek, Poznań 2004. [Google Scholar]
  31. Zedler J. H., Grosses vollstaendiges Universal-Lexicon, t. 45, Leipzig-Halle 1745. [Google Scholar]
  32. Von Żernicki E., Der Polnische Klein-Adel im 16.Jahrhundert, Hamburg 1907. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.