Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 128 (2017): Nasza Przeszłość

Artykuły

Kaplica św. Małgorzaty w Krakowie- stan badań

  • Dorota Jasińska
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2017.128.155-185  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2017

Abstrakt

Kaplica św. Małgorzaty na Zwierzyńcu jest jedną z nielicznych świątyń drewnianych zachowanych na terenie Krakowa, a ponadto wyróżnia się oktogonalnym kształtem, rzadko spotykanym w budowlach drewnianych. Mimo tego nie doczekała się dotąd wnikliwej monografii historycznej, uwzględniającej okoliczności jej budowy, późniejsze losy, a także wyjaśnienie kwestii jej funkcji i powiązanej z nią wymowy ideowej. Przynajmniej od końca XVI wieku była miejscem silnego kultu św. Małgorzaty, żyjącej na przełomie III i IV wieku w Antiochii Pizydyjskiej. Wierni nawiedzający ją w dniu patronalnym św. Małgorzaty mogli uzyskać odpust zupełny (nadany przez papieża Innocentego XIII, Benedykta XIV, Piusa VI). Kaplica jest jedynym przykładem świątyni pod tym wezwaniem, na terenie Małopolski, nawiązującej swym kształtem do katedry w Montefiascone, będącej już od wczesnego średniowiecza głównym miejscem kultu świętej Małgorzaty. Montefiascone była znana polskim pielgrzymom gdyż położona jest przy głównym szlaku podróżnym prowadzącym z Polski do Rzymu, ponadto w bliskim sąsiedztwie miejscowości Bolsena, powszechnie znanej i nawiedzanej przez pielgrzymów od XII wieku ze względu na cud Eucharystyczny który miał miejsce w 1263 roku, oraz przy Via Francigena, jednym z najdłuższych europejskich szlaków pielgrzymkowych prowadzącym z Canterbury w Anglii do grobu św. Piotra w Rzymie. Dodatkowo tradycja klasztorna wiąże kaplicę z pochówkami epidemicznymi. Z zachowanych zapisków wizytacyjnych biskupów krakowskich wynika, że już pod koniec XVI wieku stała pośrodku cmentarza. Odwołując się do Instructiones fabricae et supellectilos ecclesiasticae Karola Boromeusza oraz przedsięwzięć budowlanych tego hierarchy, jak i innych przykładów świątyń centralnych wznoszonych na cmentarzach Europy Środkowej w XVII, tak jak kaplica p.w. św. Archanioła Gabriela na cmentarzu św. Sebastiana w Salzburgu wzniesiona z fundacji tamtejszego arcybiskupa Wolfa Dietricha von Raitenaua, można również powiązać ją z pełnioną przez nią funkcją kaplicy cmentarnej. Usytuowanie na wzgórzu nad miastem a także na trasie procesji pasyjnych organizowanych przez Bractwo Męki Pańskiej czyni z niej swoisty odpowiednik Świątyni Grobu Bożego wznoszącej się nad Jerozolimą. Obecność w takiej przestrzeni sakralnej budowli przypominjącej Grób Boży była by wręcz naturalna a naśladowanie w kaplicy cmentarnej budynku oznaczającego miejsca zmartwychwstania Chrystusa niesie oczywiste i ważkie przesłanie.

Bibliografia

  1. Bania Zbigniew, Święte miary Jerozolimskie, Grób Pański, Anastasis, Kalwaria, Warszawa 1997. [Google Scholar]
  2. Bologna Giulia, Il civico tempio di S. Sebastiano, Milano 1988. [Google Scholar]
  3. Borromeus Carlo, Instructiones fabricae et supellectilis ecclesiasticae, 1577. [Google Scholar]
  4. Brykowski Ryszard, Kornecki Marian, Drewniane kościoły w Małopolsce Południo-wej, Wrocław 1984. Denti Giovanni, Architettura a Milano tra controriforma e barocco, Firenze 1988. [Google Scholar]
  5. Długosz Jan, Liber Beneficiorum dioecesis Cracoviensis, Kraków 1894, T. III. [Google Scholar]
  6. Filipowicz Mirosław, Studium Urbanistyczno-konserwatorskie Zwierzyńca, Miejskie Biuro Projektów w Krakowie z zespołem, Kraków 1982. [Google Scholar]
  7. Fuhrmann Franz, Salzburger Landesausltellung, Fursterzbischof Wolf Dietrich von Taitenau, Salzburg 1987. Göttler Christine, Die Kunst des Fegefeuers nach der Reformation. Kirchliche Schenkungen, Ablass und Almosen in Antwerpen und Bologna um 1600, Mainz 1996. [Google Scholar]
  8. Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków, cz. VII Zwierzyniec, Nowy Świat, Półwsie Zwierzynieckie, red. J. Daranowska-Łukaszewska, R. Henoch-Marendziuk, Warszawa 1995, s. 65-66. Kornecki Marian, Kościoły Drewniane w Małopolsce, Kraków 1999. [Google Scholar]
  9. Kornecki Marian, Kościoły drewniane, Informator, z. 47, kaplica św. Małgorzaty i Judyty na wzgórzu salwatorskim w Krakowie, Kraków 1993-2002. [Google Scholar]
  10. Kościołów krakowskich opisanie: wydane w Krakowie r. 1603, teraz powtórnie prze-drukowane, Kraków 1860. [Google Scholar]
  11. Kramarska-Anyszek Krystyna, Dzieje Klasztoru PP. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do r. 1840, „Nasza Przeszłość”, t. 47, Kraków 1982, s. 5-170. [Google Scholar]
  12. Krasny Piotr, Kurzej Michał, Święty Karol Boromeusz a sztuka w Kościele powszechnym w Polsce w Niepołomicach, Kraków 2013. [Google Scholar]
  13. Krassowski Witold, Architektura drewniana w Polsce, Warszawa 1961. [Google Scholar]
  14. Latuada Serviliano, Descrizione di Milano, t. III, 1738. [Google Scholar]
  15. Laskowski Andrzej, Sacrum wobec ciemnych indywiduów, czyli zapomniana karta z historii krakowskiej kaplicy świętej Małgorzaty. Przyczynek do dziejów środowiska konserwatorskiego w okresie międzywojennym, Rocznik Krakowski, T. LXX, 2009, s. 163-183. [Google Scholar]
  16. Lenczowski Janusz, Zwierzynieckie sacrum Kościół Najświętszego Salwatora kaplica śś. Małgorzaty i Judyty, Kraków 2010. [Google Scholar]
  17. Łoziński Jerzy Zygmunt, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973. [Google Scholar]
  18. Mróz Franciszek, Sanktuaria i kaplice Bożego Grobu w Polsce, Kraków 2000. [Google Scholar]
  19. Müller Jacob, Ornatus Ecclesiasticus Hoc est: Compendium Praecipuarum rerum / Kirchengeschmuck, 1591. [Google Scholar]
  20. Nakielski Samuel, Miechovia, sive promptuarium antiquitatum Monasterij Miechov-iensis, Kraków 1634. Ost Hans, Santa Marherita in Monefiascone: A Centralized Plan of the Roman Quattrocento, The Art Bulletin, t. 52, Nr. 4, 1970, s. 373-389. [Google Scholar]
  21. Pellegrino Tibaldi, Nuove proposte di tudio, Arte Lombarda, 1990, s. 105-111. [Google Scholar]
  22. Pruszcz Piotr Jacek (Hiacynt), Klejnoty Stołecznego Miasta Krakowa albo kościoły i co w nich jest widzenia godnego i znacznego, Kraków 1861. [Google Scholar]
  23. Radzikowski Eliasz, Kraków dawny i dzisiejszy, Kraków 1902. [Google Scholar]
  24. Roeck Bernd, Elias Holl, Architekteiner europischen Stadt, Regensburg 1985. [Google Scholar]
  25. Rocznik Kapituły Krakowskiej, [w:] Monumenta Polonia Historica, wyd. A. Bielowski, t. II, Lwów 1872. [Google Scholar]
  26. Rożek Michał, Salwator zabytki i tradycje Zwierzyńca, Kraków 1988. [Google Scholar]
  27. Rożek Michał, Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2008. [Google Scholar]
  28. Rożek Michał, Zwiedzamy Kraków w trzy dni, Kraków 2008. Schlimme Hermann, Santa Margherita at Montefiascone and Carlo Fontana’s Knowledge on Dome Construction, Proceedings of the Third International Congress on Construction History, Cottbus 2009 [Google Scholar]
  29. Schönborn Bronisław Waldemar, Zwierzyniec: historia, zabytki, tradycje, legendy, Kraków 1953. [Google Scholar]
  30. Skowron Czesław, Akta wizytacji dekanatu krakowskiego 1599 roku, wyd. Materiały do dziejów kościoła w Polsce, Lublin 1965, t. II, s. 109-110. [Google Scholar]
  31. Strecker Freya, Augsburger Altäre zwischen Reformation (1537) und 1635: Bildkritik, Reprasentation und Konfessionalisierung, Münster 1998. [Google Scholar]
  32. Śledzikowski Tadeusz, Drewniane kościoły, kaplice i dzwonnice w Krakowie, Rocznik Krakowski, t. LXXIII, 2007, s. 73-93. [Google Scholar]
  33. Tomkiewicz Stanisław, Inwentarz zabytków, Powiat Krakowski, Teka Grona Kon-serwatorów Galicji zach., t. II, 1906. [Google Scholar]
  34. Voelker Evelyn Carol, Charles Borromeo's, Instructiones fabricae et supellectilis ecclesiasicae 1577, a translation with commentary and analysis, Book I, 1981. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.