Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 142 (2024): Nasza Przeszłość

Edycja źródłowa

Relacja o stanie diecezji krakowskiej biskupa Jana Puzyny z roku 1900

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2024.142.363-397  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.12.2024

Abstrakt

Niniejszy tekst jest prezentacją dotąd niewydanego źródła przechowywanego w Apostolskim Archiwum Watykańskim, w serii „Relationes Dioecesium” dla diecezji krakowskiej, z czasów rządów biskupa krakowskiego Jana Puzyny. Jest to źródło dokumentowe do rekonstrukcji życia diecezji krakowskiej oraz jej stanu materialnego, duchowego i moralnego na samym początku XX wieku, które biskup Puzyna jako rządca diecezji był zobowiązany przedłożyć Kongregacji Soboru, zgodnie z konstytucją Romanus Pontifex (1585) Sykstusa V, podczas okresowej wizyty „ad limina”. Puzyna przedstawił Ojcu Świętemu informacje dotyczące Kościoła swojej diecezji: zanotował niewielką różnicę w stosunku do relacji swojego poprzednika kardynała Dunajewskiego na temat stanu Kościoła krakowskiego. W dokumencie zostały wyartykułowane główne potrzeby oraz przedsięwzięcia podjęte przez biskupa, jak chociażby: wybudowanie seminarium, któremu Puzyna poświęcił zasadniczą uwagę; podjęcie się gruntownego remontu katedry; dbałość o przywrócenie zaniedbanego kultu bł. Kadłubka; przygotowanie bardzo pożądanych przez niego obchodów synodu diecezjalnego; przedstawienie aktualnego stanu duchowieństwa, życia konsekrowanego (zakonów męskich i żeńskich); troska o stan moralny wiernych i kształtowanie wartości chrześcijańskich (przykładem są: organizowane „rekolekcje” oraz Sodalicja Mariańska). Na prezentowany tekst składa się część historyczna, studium dyplomatyczno-archiwalne dostarczonej dokumentacji, edycja oraz bibliografia. Źródło zasługuje na wydanie, chociażby z dwóch powodów. Po pierwsze omawiana relacja zamyka okres historyczny przed reformą Kurii Rzymskiej, a po drugie stanowi przyczynek do wielostronnego, tym samym pełniejszego poznania działalności biskupa Jana Puzyny jako rządcy diecezji krakowskiej. Celem autora jest opublikowanie tekstu, mogącego wzbogacić panoramę źródeł do żywo zauważalnej obecnie odnowy badań w dziedzinie edycji raportów z wizyt biskupich „ad limina”. Należy mieć nadzieję, że edycja zainspiruje badaczy do dalszych studiów.

Bibliografia

  1. „Acta Apostolicae Sedis” R. 1, 1909, s. 7–35. [Google Scholar]
  2. Annuario Pontificio 1911. [Google Scholar]
  3. Elenchus Venerabilis Cleri tam Saecularis quam Regularis Dioeceseos Cracoviensis pro Anno Domini 1900, Cracoviae 1900. [Google Scholar]
  4. Hierarchia Catholica medii et recentioris aevi, t. 8, 1846–1903, Patavii 1979. [Google Scholar]
  5. Komar E., Kardynał Puzyna (Moje wspomnienia), Kraków 1912. [Google Scholar]
  6. Leonis XIII. pontificis maximi Acta, vol. VI, Romae 1887, s. 53–59. [Google Scholar]
  7. Porządek nabożeństwa we wszystkich kościołach diecezyi krakowskiej, „Notificationes e curia episcopali dioecesis cracoviensis ad uniwersum venerabilem tam secularem quam regularem” 1 (1898), s. 1–17. [Google Scholar]
  8. Albani B., Un contributo per lo studio della Congregazione del Concilio, [w:] Dall’Archivio Apostolico Vaticano. Miscellanea di testi, saggi e inventari, XII, Città del Vaticano 2023. [Google Scholar]
  9. Bar J. R., Autobiografia Józefa Sebastiana Pelczara, „Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno historyczny” 1966, 9/ 1-2, s. 213–312. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1966.9.1-2.04 [Google Scholar]
  10. Bober P., Projektowane synody dawnej diecezji krakowskiej w latach 1550 – 1800, „Polonia Sacra” R. 7, 1955, z. 1, s. 12–26. [Google Scholar]
  11. Caiazza P., L’Archivio storico della Sacra Congregazione del Concilio (primi appunti per un problema di riordinamento), „Ricerche di storia sociale e religiosa”, R. 21, 1992, nr 42, s. 7–24. [Google Scholar]
  12. Carboni L., Le fonti dell’Archivio Segreto Vaticano per la ricerca storica sull’Europa Orientale (sec. XVI–XX). Gli Archivi degli Uffici di Curia e gli Archivi delle Rappresentanze Pontificie, [w:] L’Europa centro-orientale e gli Archivi tra età moderna e contemporanea. Atti del IV Colloquio internazionale (Viterbo, 6–9 giugno 2002), red. G. Platania, Viterbo 2003, s. 134. [Google Scholar]
  13. Cárcel Ortí M M., Cárcel Ortí V., Historia, derecho y diplomática de la visita ad limina, Valencia 1989. [Google Scholar]
  14. Cárcel Ortí M. M., Les visitas ad limina: propuesta de edición, [w:] Les chemins de Rome: les visites ad limina à l’époque moderne dans l’Europe méridionale et le monde hispano-américain (XVIe–XIX siècle), red. P. Boutry, B. Vincent, Rome 2002, s. 5–38 (Publications de l’École Française de Rome, 293). [Google Scholar]
  15. Cavalleri O., Visite pastorali e „relationes ad limina”, „Archiva Ecclesiae”, R. 22–23, 1979–1980, s. 101–104. [Google Scholar]
  16. Chrzan T. M., Duszpasterstwo parafialne w dekanacie oświęcimskim w latach 1843 – 1918. Praca doktorska napisana pod kierunkiem ks. prof. Henryka Olszara, Katowice 2020, pdf: https://opus.us.edu.pl (22.02.2024). [Google Scholar]
  17. Crovella H., De Libro Visitationum Sacrorum Liminum, [w:] La Sacra Congregazione del Concilio. Quatro centenario della fondazione (1564–1964). Studi e ricerche, Città del Vaticano 1964, s. 423–446. [Google Scholar]
  18. De Dominicis C., Amministrazione Pontificia 1716–1870. Repertorio biografico, vol. 2 (lettere M–Z), Roma 2017. [Google Scholar]
  19. Długosz T., Biskupia „visitatio liminum”, „Collectanea Theologica”, R. 14, 1933, nr 1–2, s. 173–249. [Google Scholar]
  20. Gawlik M., Szczepaniak J., Księża katecheci diecezji krakowskiej 1880 – 1939. Słownik biograficzny, Kraków 2000. [Google Scholar]
  21. Glemma T., Tyrowicz M., Dunajewski Albin, [w:] PSB, t. 5, Kraków 1939/1946, s. 462–464. [Google Scholar]
  22. Grodzicki S., Franciszek Józef I, Wrocław 20064. [Google Scholar]
  23. Grodziski S., O pewnym zdarzeniu z 1903 roku, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, T. 17, 2011, s. 95–100. [Google Scholar]
  24. Hałaburda M., Alumni seminarium krakowskiego w latach 1901 – 1918, „Textus et Studia”, nr 3 (7), 2016, s. 35–73. DOI: https://doi.org/10.15633/tes.02302 [Google Scholar]
  25. Hałaburda M., Krakowskie seminarium duchowne (1801 – 1901), Kraków 2007. [Google Scholar]
  26. Ihnatowicz I., Projekt instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych XIX i początku XX wieku, Warszawa 1962. [Google Scholar]
  27. Kanior M., Upadek i odrodzenie opactwa tynieckiego (1816–1939), „Rocznik Krakowski”, T. 57, 1991, s. 83–100. [Google Scholar]
  28. Kardynał Albin Dunajewski (1817 – 1984): materiały z sesji zorganizowanej w 100-lecie śmierci, praca zbiorowa, red. W. Murawiec, Kraków 1995. [Google Scholar]
  29. Kopiec J., Relacje “Ad limina Apostolorum” z diecezji wrocławskiej z lat 1589–1943. Edycja tekstów źródłowych, Opole 2014. [Google Scholar]
  30. Kopiec J., Relacje biskupów wrocławskich „Ad limina” z XVII i XVIII wieku, „Nasza Przeszłość”, 2022, t. 138, s. 11–58. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2022.138.11-58 [Google Scholar]
  31. Kracik J., Puzyna Jan Duklan Maurycy Paweł (1842–1911), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 29, Wrocław 1986, s. 488–491. [Google Scholar]
  32. Krzysztofek K., Sodalicje mężczyzn w Krakowie na przełomie XIX i XX w., „Studia z Prawa Wyznaniowego”, Tom 16, 2013, s. 137–160. [Google Scholar]
  33. Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786 – 1985, Kraków 1985, s. 151-153. [Google Scholar]
  34. Kumor B., Dzieje polityczno-geograficzne diecezji tarnowskiej, Lublin 1958, s. 98 oraz s. 164–167 załącznik nr 23. [Google Scholar]
  35. Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 21, 1970, s. 309–404. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.6786 [Google Scholar]
  36. Kumor B., Kardynalat biskupa krakowskiego Jana Puzyny, „Analecta Cracoviensia”, 1985, t. 17, s. 493–503. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.3245 [Google Scholar]
  37. Kumor B., Początki metropolii krakowskiej, „Analecta Cracoviensia” 1969, t. 1, s. 388–403. DOI: https://doi.org/10.15633/acr.2716 [Google Scholar]
  38. Kumor B., Relacja biskupa Andrzeja Rawy Gawrońskiego z roku 1807 o stanie diecezji krakowskiej, „Analecta Cracoviensia”, 1997, t. 29, s. 553–573. [Google Scholar]
  39. Kumor B., Relacja biskupa Jana Pawła Woronicza o stanie diecezji krakowskiej (1828), „Analecta Cracoviensia”, 2000, t. 32, s. 307–324. [Google Scholar]
  40. Kumor B., Relacja o stanie diecezji krakowskiej biskupa Albina Dunajewskiego (1881), „Analecta Cracoviensia”, 2002, t. 34, s. 371–401. [Google Scholar]
  41. Kumor B., Relacja wikariusza apostolskiego, biskupa Antoniego Junoszy Gałeckiego, o stanie wikariatu apostolskiego w Krakowie z dnia 1 VI 1872 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 2002, t. 78, s. 161–177. DOI: https://doi.org/10.31743/abmk.9331 [Google Scholar]
  42. Lenart M., Il cardinale Jan Puzyna – un discusso protagonista del conclave del 1903 – alla luce della documentazione polacca, [w:] San Pio X. Papa riformatore di fronte alle sfide del nuovo secolo, Atti della Giornata di Studi in occasione del centenario della morte di San Pio X (1914–2014), red. R. Regoli, Città del Vaticano 2016, s. 49–64 (Pontificio Comitato di Scienze Storiche: Atti e Documenti, 41). [Google Scholar]
  43. Lenart M., Kardynał Jan Puzyna – kontrowersyjny bohater konklawe 1903 roku w świetle materiałów archiwalnych, [w:] Gnealogia dei desideri. Pio X nella memoria del popolo dell’Alta Slesia. Genealogia pragnień. Pius X w pamięci ludności Górnego Śląska, red. M. Lenart, G. Romanato, tłum. J. Pryszcz, M. Wrana, B. Norek, M. Lenart, Città del Vaticano 2015, s. 129–141 (Pontificio Comitato di Scienze Storiche: Atti e Documenti, 38; Opera Extraordinaria 5). [Google Scholar]
  44. Lenart M., Un episodio controverso. Il cardinale Puzyna, il veto e la questione polacca nel conclave del 1903, [w:] Riforma del catolicesimo? Le attività e le scelte di Pio X, red. G. Brugnotto, G. Romanato, Città del Vaticano 2016, s. 429–441 (Pontificio Comitato di Scienze Storiche: Atti e Documenti, 43). [Google Scholar]
  45. Les chemins de Rome: les visites ad limina à l’époque moderne dans l’Europe méridionale et le monde hispano-américain (XVIe–XIX siècle), red. P. Boutry, B. Vincent, Rome 2002 (Publications de l’École Française de Rome, 293). [Google Scholar]
  46. Marchel S., Honor meus. Kardynała Puzyny wizja Kościoła, państwa i narodu, Kraków–Opole 2022. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381386449 [Google Scholar]
  47. Marchel S., Przyczynek do biografii kardynała Jana Maurycego Puzyny (1842–1911), „Echa Przeszłości” 2020, t. 21, nr 2, s. 121–152. DOI: https://doi.org/10.31648/ep.6348 [Google Scholar]
  48. Müller W., Diecezja krakowska w relacjach biskupów z XVII–XVIIIwieku, „Roczniki Humanistyczne”, 1965, t. 13, z. 2, s. 5–149. [Google Scholar]
  49. Müller W., Relacje o stanie diecezji krakowskiej 1615–1765, Lublin 1978 (Materiały do Dziejów Kościoła w Polsce, t. 7). [Google Scholar]
  50. Noga Z., Sprzedaż terytorium siewierskiego biskupowi i kapitule krakowskiej w 1443 r., „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Historyczne” t. 12, 1987, s. 93–104; [Google Scholar]
  51. Noga Z., Zbigniew Oleśnicki a księstwo siewierskie, [w:] Zbigniew Oleśnicki – książę Kościoła i mąż stanu, red. F. Kiryk, Z. Noga, Kraków 2006, s. 103–106. [Google Scholar]
  52. Nussi V., Conventiones de rebus ecclesiasticis inter Sanctam Sedem et Civilem protestatem, Romae 1869. [Google Scholar]
  53. Pagano S. M., Castaldo G., Le visite “ad limina apostolorum” dei vescovi di Piazza Armerina e le loro relazioni sullo stato della diocesi (1818–1920), [w:] Archivio Storico per la Sicilia Orientale, R. 83, 1987, Akta I–III, s. 73–135. [Google Scholar]
  54. Petruzzi P., Chiesa e Società Civile al Concilio Vaticano I, Roma 1984 (Analecta Gregoriana, 236). [Google Scholar]
  55. Rabikauskas P., Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae. Dioceses Vilnensis et Samogitiae, I, Romae 1971 (Academia Lituana Catholica Scientiarum. Sectio Historica. Fontes Historiae Lituaniae, vol. 1). [Google Scholar]
  56. Romita F., Le origini della S.C. del Concilio, [w:] La Sacra Congregazione del Concilio. Quarto centenario della Fondazione (1564–1964). Studi e ricerche, Città del Vaticano 1964, s. 13–50. [Google Scholar]
  57. Rymówna Z., Przewodnik Sodalicji Mariańskich w Polsce, Kraków 1997. [Google Scholar]
  58. Urban J., Katedra na Wawelu (1795–1918), Kraków 2000. [Google Scholar]
  59. Urban J., Kilka kart z najnowszych dziejów krakowskiego seminarium duchownego (w stulecie poświecenia gmachu seminaryjnego przy ul. Podzamcze 8), „Biuletyn Duszpasterski” t. 10, 2002, nr 1 (92), s. 29–30. [Google Scholar]
  60. Urban J., Kult błogosławionego Wincentego Kadłubka w katedrze na Wawelu, „Cistercium Mater Nostra” t. II/2, 2008, s. 301–309, artykuł ponownie opublikowany [w:] Tenże, Katedra krakowska i archiwum kapitulne na Wawelu (szkice historyczne), BKW, t. 16, Kraków 2023, s. 205–217. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381388597 [Google Scholar]
  61. Urban J., Relacje kard. Jana Puzyny o konklawe 1903 r. i o jego słynnym weto, „Folia Historica Cracoviensia”, 2002, t. 8, s. 273–276. DOI: https://doi.org/10.15633/fhc.1343 [Google Scholar]
  62. Urban J., Z dziejów Kościoła krakowskiego w XIX i XX wieku, Kraków 2023. DOI: https://doi.org/10.15633/9788363241995 [Google Scholar]
  63. Wójcik W., Wizytacje biskupów polskich “ad limina” do roku 1911, „Prawo Kanoniczne” R. 18, 1975, nr 3–4, s. 131–179. DOI: https://doi.org/10.21697/pk.1975.18.3-4.07 [Google Scholar]
  64. Wołczański J. ks, Listy kardynala Jana Puzyny do arcybiskupa Józefa Bilczewskiego z lat 1894–1911, „Nasza Przeszłość”, 2023, t. 139, s. 221–324. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2023.139.221-324 [Google Scholar]
  65. Wołczański J., Lwowska sufragania Jana Puzyny w opinii bp. Leona Wałęgi, „Analecta Cracoviensia”, t. 30-31, 1999, s. 607-624. [Google Scholar]
  66. Załęski S., Jezuici w Polsce. T.5, cz. 2, Jezuici w Polsce porozbiorowej 1820–1905, Kraków 1906. [Google Scholar]
  67. Ziejka F., Powstanie Panteonu Narodowego w Krakowie, [w:] Sztuka słowa sztuka obrazu, red. J. ZACH, A. ZIOŁOWICZ, 2009, s. 123–139. [Google Scholar]
  68. Zieliński Z., PUZYNA JAN kard., [w:] Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 952–953. [Google Scholar]
  69. Agliardi Antonio (4.09.1832 – 19.03.1915), kardynał, nuncjusz Apostolski w Wiedniu – zob. https://cardinals.fiu.edu/bios1896.htm#Agliardi (20.03.2024) [Google Scholar]
  70. Leon XIII, Gioacchino Pecci (1810–1903), papież w latach 20.II.1878–20.VII.1903 – por. https://www.vatican.va/content/leo-xiii/it.html (21.03.2024). [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.