Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 136 (2021): Nasza Przeszłość

Articles

Ecclesiastical Careers of the Episcopate of the Grand Duchy of Lithuania in the Context of Episcopal Incomes, 1544-1632

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2021.136.85-126  [Google Scholar]
Published: 2021-12-30

Abstract

The article tackles the problem of the appointment of bishops in the dioceses of the Grand Duchy of Lithuania between 1544 and 1632, paying particular attention to income as a factor driving careers, Influencing the filling of bishoprics, and so-called movement in the episcopate. Until the Union of Lublin there were four bishoprics within the boundaries of the Grand Duchy: those of Wilno (Vilnius), Łuck (Lutsk), Samogitia and Kiev. In 1569 the bishoprics of Łuck and Kiev became part of the Polish Crown. After the Union of Lublin the total number of bishoprics in the Commonwealth rose to seventeen, counting the two archbishoprics.

References

  1. Annales ecclesiastici quos post Caesarem S.R.E. Card. Baronium […], t. 3, wyd. A. Theiner, Romae 1856. [Google Scholar]
  2. Censvra albo zdanie y uwaźenie [---] o nominacyey biskupa Wileńskiego, przez Jego M. X. Podkanclerzego koronnego uczynioney y przestroga do Ich Mości Panow obywatelow W. X. Lith. z strony urazu praw, y napotym niebezpieczeństwa ich, [b.m.w.] 1598, opr. Sigitas Narbutas, „Senoji Lietuvos lteratura”, t. 5: Šešioliktojo amžiaus raštija, Vilnius 2000. [Google Scholar]
  3. Dokumenty fundacyjne diecezji smoleńskiej, wyd. Bolesław Kumor, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 17, 1968. [Google Scholar]
  4. Dokumenty soborów powszechnych, t. 2: (869-1312), opr. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2002. [Google Scholar]
  5. Monumenta Poloniae Vaticana, t. VII, cz. 3, ed. Edward Kuntze, Cracoviae 1939-1950. [Google Scholar]
  6. Propozycje konsystorialne w XVI wieku, wyd. Hieronim Fokciński, Rzym 1994. [Google Scholar]
  7. Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae, red. Paulius Rabikauskas, t. 1, Roma 1971. [Google Scholar]
  8. lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. Jerzy Strzelczyk, Janusz Górny, Gniezno: Gaudentinum, 2000. [Google Scholar]
  9. Długosz T., Biskupi polscy w XVII i XVIII w. Obsada. Dyspensy. Taksy, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 5, 1958, z. 4. [Google Scholar]
  10. Długosz T., Dzieje diecezji smoleńskiej, Lwów 1937. [Google Scholar]
  11. Dorobisz J., Kariery dygnitarzy duchownych koronnych Wazów, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 16, 2019, 2. [Google Scholar]
  12. Dorobisz J., Włodzimierz Kaczorowski, Sieradzanie – arcybiskupami gnieźnieńskimi za panowania Wazów: 1587-1668, w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej. [Google Scholar]
  13. Dybkowska A., O powoływaniu biskupów za panowania Zygmunta Augusta, w: Między monarchą a demokracją: studia z dziejów Polski XV-XVIII wieku, red. Anna Sucheni-Grabowska i Małgorzata Żaryn, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  14. Działalność fundacyjna biskupów krakowskich, t. 1-2. red. Marek Walczak, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2016. [Google Scholar]
  15. Fokciński H., Królewscy kandydaci na biskupstwo kijowskie obrządku łacińskiego w drugiej połowie XVI wieku, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2, 2005. [Google Scholar]
  16. Graczyk W., Stanisław Łubieński - pasterz, polityk i pisarz 1574-1640, Warszawa-Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów, 2005. [Google Scholar]
  17. Graff T., Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych XV wieku, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societac Vistulana, 2008. [Google Scholar]
  18. Grzywacz J., Nominacja biskupów w Polsce przedrozbiorowej, Lublin: Nakładem Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1960. [Google Scholar]
  19. Guzowski P., Bernard Maciejowski i Mikołaj Zebrzydowski – biografie (prawie) równoległe, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. Jerzy Urwanowicz, Ewa Dubas- Urwanowicz, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003. [Google Scholar]
  20. Hajdukiewicz L., Nidecki Patrycy Andrzej, w: PSB, t. 22, Wrocław 1977. [Google Scholar]
  21. Hankus M., Święty Stanisław jako kontrreformacyjny wzór biskupa doskonałego w literaturze oraz fundacjach artystycznych biskupów krakowskich i ich otoczenia, w: Działalność fundacyjna, t. 1. [Google Scholar]
  22. Ivinskis Z., Merkelis Giedraitis arba Lietuva dviejy amžiy sąvartoje, w: tegoż, Rinktiniai raštai, t. 4, Roma, 1987. [Google Scholar]
  23. Ivinskis Z., Vilniaus ir Medininkų vyskupai iki XVI amņiaus, w: Rinktiniai raštai, t. 4: Krikščionybė Lietuvoje, Roma, 1989; [Google Scholar]
  24. Jovaiša L., Biskup w: Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy, red. Vytautas Ališauskas, et al., Kraków: Universitas, 2006. [Google Scholar]
  25. Jovaiša L., Castus, doctus, diligens, devotus: tridentinio sielovadininko tipo formavimas(is) Žemaičių vyskupijoje, w: Tridento visuotinio Bažnyčios susirinkimo (1545–1563) įtaka Lietuvos kultūrai, red. Aleksandra Aleksandravičiūtė, Vilnius: Kultūros, filosofijos ir meno institutas, 2009. [Google Scholar]
  26. Kalinowski J., Wawrzyniec Gembicki jako biskup chełmiński i pomezańskiej diecezji wieczysty administrator (1600-1610), Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011. [Google Scholar]
  27. Kallas M., Historia ustroju Polski, Warszawa: PWN, 2005. [Google Scholar]
  28. Kosman M., „Primas Wielkiego Xięstwa Litewskiego”. Z badań nad miejscem diecezji wileńskiej w metropolii gnieźnieńskiej, w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej. [Google Scholar]
  29. Kosman M., Episkopat litewski za Wazów, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Historia”, 26, 1988. [Google Scholar]
  30. Kowalski M. D., Nieznany dokument papieski dla Andrzeja, pierwszego biskupa Seretu i Wilna, i powstanie biskupstwa wileńskiego, „Studia Źródłoznawcze”, 53, 2015. [Google Scholar]
  31. Kowalski M. D., Proventus Camerae Apostolicae debiti. Opłaty duchowieństwa polskiego na rzecz papiestwa w latach 1417-1484, Kraków: Historia Iagellonica, 2010. [Google Scholar]
  32. Krahel T., Spory graniczne między diecezją żmudzką i wileńską w XVII-XVIII wieku, „Soter”, 31, 2009. [Google Scholar]
  33. Kumor K., Granice metropolii i diecezji polskich 968-1939, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 19, 1970. [Google Scholar]
  34. Kunze E., Utworzenie biskupstwa wendeńskiego przez Stefana Batorego, w: Studia ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 2, Kraków 1938. [Google Scholar]
  35. Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996. [Google Scholar]
  36. Litak S., Od Reformacji do Oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1994. [Google Scholar]
  37. Litak S., Organizacja kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku ze szczególnym uwzględnieniem diecezji krakowskiej, w: Kościół katolicki w Małopolsce w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym, red. Waldemar Kowalski, Jadwiga Muszyńska, Kielce-Gdańsk 2001. [Google Scholar]
  38. Litak S., Podziały administracyjne kościoła łacińskiego w Polsce około 1772 r. „Kwartalnik Historyczny”, 89, 1982, nr 4. [Google Scholar]
  39. Makarczyk I., Warmia w okresie rządów biskupa Mikołaja Szyszkowskiego (1633-1643), Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2017. [Google Scholar]
  40. Moraczewski J., Dzieje Rzeczypospolitej Polskiej, t. 4, Poznań 1863. [Google Scholar]
  41. Obłąk J., Kardynał Bernard Maciejowski jako biskup krakowski, Olsztyn: Arcybiskup Metropolita Warmiński, 2008. [Google Scholar]
  42. Ochmański J., Biskupstwo wileńskie w średniowieczu. Ustrój i uposażenie, Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1972. [Google Scholar]
  43. Ochmański J., Powstanie i rozwój latyfundium biskupstwa wileńskiego (1387-1550), Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1963. [Google Scholar]
  44. Opaliński, Modele karier senatorów duchownych w XVI i XVII wieku, w: Sejm Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów a europejskie reprezentacje stanowe, red. Dariusz Kupisz, Wacław Uruszczak, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, bodaj lipiec 2019. [Google Scholar]
  45. Paknys M., Wczesny okres chrystianizowania się Wielkiego Księstwa Litewskiego (koniec XIV w. – pierwsza polowa XVI w.), w: Dzieje chrześcijaństwa na Litwie, red. Vytautas Ališauskas, Warszawa 2014. [Google Scholar]
  46. Pawlikowska W., Richard Butterwick, Introduction, w: Social and Cultural Relations in the Grand Duchy of Lithuania Microhistories, red. Richard Butterwick, Wioletta Pawlikowska, New York–London: Routledge, 2019. [Google Scholar]
  47. Pawlikowska-Butterwick W., ‘Lithuanians’, ‘Foreigners’ and Ecclesiastical Office: Law and Practice in the Sixteenth-Century Grand Duchy of Lithuania, „Journal of Ecclesiastical History”, 68, 2017. [Google Scholar]
  48. Pawlikowska-Butterwick W., Kariery polityczne i kościelne biskupów Wojciecha i Jerzego Radziwiłłów – koryfeuszy początku i końca XVI wieku – zarys problemu, „Nasza Przeszłość”, 127, 2017. [Google Scholar]
  49. Pawlikowska-Butterwick W., Równi i równiejsi, czyli jak koneksje na dworze królewskim pomagały duchownym w XVI wieku, w: Jagiellonowie i ich świat. Centrum a peryferie w systemie władzy Jagiellonów, red. Bożena Czwojdrak, Jerzy Sperka, Piotr Węcowski, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2018. [Google Scholar]
  50. Prokop K. R., Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV – XVIII w. Szkice biograficzne, Biały Dunajec–Ostróg 2003. [Google Scholar]
  51. Prokop K. R., Pseudo-episcopus Kiioviensis: w kwestii daty rezygnacji z biskupstwa i śmierci nominata kijowskiego Mikołaja Paca, “Lituano Slavica–Posnaniensia”, 11, 2005. [Google Scholar]
  52. Prokop K. R., Rzymskokatoliccy biskupi ordynariusze diecezji na ziemiach ruskich dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (do czasów I wojny światowej), Warszawa–Drohiczyn 2014. [Google Scholar]
  53. Prokop K. R., Rzymskokatoliccy biskupi ordynariusze diecezji na ziemiach ruskich dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (do czasów I wojny światowej), Warszawa – Drohiczyn 2015. [Google Scholar]
  54. Przyałgowski W., Żywoty biskupów wileńskich, t. 2, Petersburg, 1860. [Google Scholar]
  55. Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2002. [Google Scholar]
  56. Szady B., Prawo patronatu w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych, Lublin 2003. [Google Scholar]
  57. Ulewicz T., Z polono-lituaników renesansowych, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 46, 2001, nr 3. [Google Scholar]
  58. Wiesiołowski J., Episkopat Polski XV w. jako grupa społeczna, w: Społeczeństwo Polski Średniowiecznej, 4, 1990. [Google Scholar]
  59. Wyczański A., Polityka i Kościół w dobie Odrodzenia. Nominacje biskupie Zygmunta Starego, w: Kultura polska a kultura europejska, red. Maria Bogucka, Jerzy Kowecki, Warszawa: PIW, 1987. [Google Scholar]
  60. Wyczawski H. E., Pac (Pacewicz) Mikołaj, PSB, t. 24. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.