Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 119 (2013): Our Past

Articles

The role of the Jesuits in the funerals of the 18th century Polish-Lithuanian nobility. Between theatralization and the celebration of the dead

  • Andrea Mariani
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2013.119.177-195  [Google Scholar]
Published: 2013-06-30

Abstract

The topic of this paper is the role of the Jesuits in the organization of 18th century noblemen funerals in the Polish-Lithuanian Commonwealth. The commitment of the Jesuit fathers to the burial rites of the elite was particularly evident in the case of the protectors of the Order such as the members of the Radziwiłł family. The author uses different sources to present the interaction between the Jesuit Order and the nobility within the context of burial rites: from contemporary gazettes to private letters, as well as documents produced by the Order itself within the framework of its own activity. After describing the general structure of the funeral, the author analyses the social expectations of the noblemen, who founded Jesuit sanctuaries as a sort of family mausoleum, as well as the rules dictated by the Order’s authority, which tried to keep under control the practice of burying secular people in the churches of the Order. After this first part, the object of the second one is the position occupied by the Jesuits among the clergy during the funeral. First of all the fathers took actively part to the funeral procession ending in their own church. During the funerals of the middle nobility the members of the Jesuit Order preached and celebrated the liturgy as well. The burials of the aristocracy were different: as a matter of fact the Jesuits just preached, whereas the role of celebrants was overtaken by the members of the diocesan clergy, who possessed a higher position in the ecclesiastical hierarchy. In such cases the importance of the Jesuits depended from praising the virtues of the dead with words as well as through the temporary decoration of the church. By presenting the nobleman as a positive model of social behavior the Jesuits preachers induced in his relatives a feeling of gratitude towards the Order, and at the same time increased their own possibilities of personal advancement within the religious hierarchy. In spite of the emphasis on the pedagogical value of the funeral, Jesuits paid attention to logistical aspects as well. The care of theatrical aspects was brought together with the parsimony in the usage of materials for the church decoration.

References

  1. Ariés Ph., Człowiek i śmierć, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  2. Balaišytė L., Publicum dolori theatrum: kilmingųjų laidotuvių apipavidalinimas Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XVIII a. viduryje, [w:] Dailės istorijos studijos, t. 3: Ars memoriae: atmintis – dailės funkcija ir tema (XVIII-XXI a.), red. L. Balaišytė i A. Kaladžinskaitė, Vilnius 2008, s. 9-23. [Google Scholar]
  3. Balaišytė L., Vilniaus pasaulietinės iškilmės ir jų apipavidalinimas XVIII a. viduryje, [w:] Viešosios ir pri-vačiosios erdvės XVIII amžiaus Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje, red. R. Šmigelskytė-Stukienė, Vilnius 2008, p. 121-147. [Google Scholar]
  4. Bernatowicz, Mitra i buława. Królewskie ambicje książąt w sztuce Rzeczypospolitej szlacheckiej, Warszawa 2011, s. 107-131. [Google Scholar]
  5. Betlej A., Paweł Giżycki SJ: architekt polski XVIII wieku, Kraków 2003. [Google Scholar]
  6. Chrościcki J. A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974. [Google Scholar]
  7. Di Nola A. M., Tryumf śmierci: antropologia żałoby, Kraków 2006. [Google Scholar]
  8. Drążkowska A., Odzież grobowa w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Toruń 2008. [Google Scholar]
  9. Dymnicka-Wołoszyńska H., Radziwiłł Michał Kazimierz zw. Rybeńko (1702-1762), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXX, Warszawa-Kraków 1987, s. 299-306. [Google Scholar]
  10. Institutum Societatis Jesu, Praga 1757, t. I, s. 479. [Google Scholar]
  11. Kazania i mowy na własnym pogrzebowym akcie śo JOX Jmci Anny z xiążąt Sanguszków Radziwiłłowy kanclerzyny W WXL miane. Tudzież krótkie tegoż aktu opisanie z wyrażeniem castri doloris w kościele nieświeskim SJ wspaniałą y misterną strukturą erygowanego roku 1747. na wieczną w potomne wieki pamięć do druku podane, Wilno 1750, k. A2. [Google Scholar]
  12. Lietuvos Valstybės Istorijos Archyvas, f. 1135, ap. 20, nr 302, k. 77r-79v. (dalej cyt.: LVIA). [Google Scholar]
  13. Macuk (Мацук) A., Барацьба магнацкіх груповак у Вялікім княстве Літоўскім (1717-1763 гг.), Minsk 2010, s. 126-128. [Google Scholar]
  14. Manyś B., Uroczystości rodzinne w Wilnie w czasach Augusta III (1733-1763). Praca, zrealizowana pod opieką naukową Profesora Jerzego Jurkiewicza, została obroniona na Wydziale Historycznym UAM w Poznaniu w kwietniu 2012 r. [Google Scholar]
  15. Nacjonalnyj Istoričeskij Archiv Belarusi (Mińsk), f. 1819, op. 1, nr 1-4. [Google Scholar]
  16. Niedźwiedź J., Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII-XVIII w., Kraków 2003. [Google Scholar]
  17. Piechnik L., Dzieje Akademii wileńskiej, t. IV: Odrodzenie Akademii wileńskiej. 1730-1773, Rzym 1990, s. 171. [Google Scholar]
  18. Rok B., Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, Wrocław 1995. [Google Scholar]
  19. Rok B., Zagadnienie śmierci w kulturze Rzeczypospolitej czasów saskich, Wrocław 1991. [Google Scholar]
  20. Rydzewski W., Kazania przygodne, Wilno 1768, s. 194-220. [Google Scholar]
  21. Stojek-Sawicka K., „Pro remedio animae”: fundacje mszalne Radziwiłłów nieświeskich w XVIII wieku, „Przegląd Historyczny”, 99 (2008), z. 3, s. 411-427. [Google Scholar]
  22. Vanitas: portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych: Muzeum Narodowe w Poznaniu, listopad 1996 – luty 1997, oprac. J. Dziubkowa, Poznań 1996. [Google Scholar]
  23. Vaškelienė A., Antikinio žankro konvencijos XVIII a. lotyniškojoje laidotuvių poezijoje, „Senoji Lietuvos Literatūra”, 30, 2010, s. 109-124. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.