Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 118 (2012): Our Past

Articles

"Melius est mori quam vivere"- representation of death in Polish printed funeral orations in the 17th century

  • Urszula Kicińska
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2012.118.91-108  [Google Scholar]
Published: 2012-12-30

Abstract

Eschatological issues became the primary part of the17th century funeral orations. Such situation was influenced by the parenetic character of this source as well as high mortality of people in the Baroque era, caused by wars, natural calamities and disastrous hygienic conditions. The perception of female and male death at that time was different. Male death was considered to be heroic, meritorious and – most of all – public and thus worthy of presentation in culture. Female death, however, usually took place in the privacy of home, during a hard childbirth or as a result of illness, and thus was considered to be common, not worthy of public view. In the Baroque era, the model of good death became popular. It presumed an acceptance of the transient nature of life and preparation for death’s arrival by reading ars bene moriendi manuals. Good death was also awaited through listening to sermons of thanatological subjects, contemplating pictures depicting death scenes and monthly or annual “trainings” in dying. Special devotional services in which the members of religious confraternities participated were popular at that time. Charity and mercy towards both the living and the dead were also valued. Moreover, good death in old Poland was understood as natural death preceded by suffering and illnesses, as they allowed for the completion of all earthly issues and parting with family. The sacraments (of penance, Holy Communion and holy oils), which the moribund received for his last journey, began to play a very important role at that time. The perusal of funeral sermons leads to a conclusion that thoughts about death and life beyond the grave accompanied the people of the Baroque era almost all the time. Because of that, people strove to lead a pious and virtuous life and apologize to God for bad deeds, in order to deserve eternal life in heaven.

References

  1. Aleksandrowicz-Szmulikowska Małgorzata , Radziwiłłówny w świetle swoich testamentów. Przyczynek do badań mentalności magnackiej XVI-XVII wieku, Warszawa 1995. [Google Scholar]
  2. Ariès Philippe, Człowiek i śmierć, tłum. Eligia Bąkowska, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  3. Choroba i śmierć w perspektywie społecznej w XIII-XXI wieku, pod red. Dariusza K. Chojeckiego, Edwarda Włodarczyka, Warszawa 2010. [Google Scholar]
  4. Chróścicki Juliusz, Oswajanie śmierci pięknem, „Barok”, R. 11:2004, nr 1, s.17-30. [Google Scholar]
  5. Huszał Grzegorz, Przygotowanie do śmierci w XVII w., „Przegląd Humanistyczny”, T. 31:1983, z. 2, s. 105-151. [Google Scholar]
  6. Karpiński Andrzej, W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000. [Google Scholar]
  7. Marszalska Jolanta Małgorzta, Kaznodziejstwo barokowe jako element teatru pompa funebris. Kilka uwag z dziejów obrazowania idei marności, [w:] Cnoty i wady. Społeczeństwo baroku po obu stronach Karpat, pod red. Józef Mareckiego, Lucyna Rotter, Kraków 2007, s. 40-41. [Google Scholar]
  8. Nowak Alicja Z., Człowiek wobec wieczności. Ukraińskie i białoruskie prawosławne piśmiennictwo żałobne XVII wieku, Kraków 2008. [Google Scholar]
  9. Osiński Zbigniew Mirosław, Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI-XVII wieku, Warszawa 2009. [Google Scholar]
  10. Ostrowska Antonina, Umieranie i śmierć [w:] Encyklopedia Socjologii, t. 4, pod red. Z. Bokszańskiego, Warszawa 2002, s. 271-273. [Google Scholar]
  11. Paknys Mindaugas, Śmierć, tłum. B. Kalęba, [w:] Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego analizy i obrazy, oprac. Vytautas Ališauskas, Liudas Jovaiša, Mindaugas Paknys, Rimvydas Petrauskas, Eligijus Raila, tłum. Paweł Bukowiec, Beata Kalęba, Beata Piasecka, Kraków 2006, s. 735-748. [Google Scholar]
  12. Panek Bronisław, Dzieje bractwa Szkaplerza Świętego przy kościele OO. Karmelitów w Krakowie na Piasku do końca XVII wieku, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, R. 10:1963, z. 3, s. 39-59. [Google Scholar]
  13. Popiołek Bożena, Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2003. [Google Scholar]
  14. Popiołek Bożena, Woli mojej ostatniej Testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009. [Google Scholar]
  15. Rok Bogdan, Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, Wrocław 1995. [Google Scholar]
  16. Rok Bogdan, Duszpasterstwo chorych i umierających w okresie staropolskim, „Medycyna Nowożytna. Studia nad historią medycyny”, T. 3:1996, z. 1/2, s. 51-64. [Google Scholar]
  17. Rok Bogdan, Mentalność duchowieństwa polskiego w XVIII wieku, [w:] Studia z dziejów kultury i mentalności czasów nowożytnych. Prace Historyczne 4, pod red. Krystyna Matwijowskiego, Bogdana Roka, Wrocław 1993, s. 41-55. [Google Scholar]
  18. Rok Bogdan, Społeczeństwo Rzeczypospolitej wobec problemów eschatologii, [w:] Oświecenie-Kultura-Myśl. Prace Historycznoliterackie, t. 17, pod red. J. Platta, Gdańsk 1995, s. 203-216. [Google Scholar]
  19. Rok Bogdan, System wartości moralnych w poradnikach dobrego życia w XVIII wieku, [w:] Edukacja ku wartościom, pod red. Alicji Szerląg, Kraków 2004, s. 227-236. [Google Scholar]
  20. Rok Bogdan, Zagadnienie śmierci w czasach nowożytnych – próba postawienia problematyki badawczej i charakterystyka źródeł, „Medycyna Nowożytna. Studia nad historią medycyny”, T. 1:1993, z. 1, s. 23-46. [Google Scholar]
  21. Rok Bogdan, Zagadnienie śmierci w kulturze Rzeczypospolitej czasów saskich, Wrocław 1991. [Google Scholar]
  22. Sarcevičienė Jolita, Bene vixit ideo bene mortus est. Śmierć kobiety w kazaniach pogrzebowych Wielkiego Księstwa Litewskiego 1. połowy XVII wieku, „Barok”, R. 13:2006, nr 1, s. 79-93. [Google Scholar]
  23. Sarcevičienė Jolita, Idealny model kobiety w literaturze okolicznościowej (na przykładzie Krotkiego wypisania sprawy przy śmierci… Halżbiety z Szydłowca Radziwiłowej Cypriana Bazylika), [w:] Radziwiłłowie. Obrazy literackie. Biografie. Świadectwa historyczne, pod red. Krzysztofa Stępnika, Lublin 2003, s. 61-68. [Google Scholar]
  24. Stefański Jerzy, Życie liturgiczno-religijne w czasach staropolskich, „Studia Gnesnensia”, T. 17:2003, s. 293-318. [Google Scholar]
  25. Szabelska Hanna , Ars moriendi, [w:] Słownik sarmatyzmu. Idee, pojęcia, symbole, pod red. Andrzeja Borowskiego, Kraków 2001, s. 15-18. [Google Scholar]
  26. Vorbrich Ryszard, Antropologia kulturowa a antropologia śmierci, [w:] Popiół i kość. Funeralia Lednickie 4, pod red. J. Wrzesińskiego, Sobótka-Wrocław 2002, s. 41-43. [Google Scholar]
  27. Vovelle Michel, Śmierć w cywilizacji Zachodu. Od roku 1300 po współczesność, tłum. Tomasz Swoboda, Maryna Ochab, Magdalena Sawiczewska-Lorkowska, Diana Senczyszyn, Gdańsk 2004. [Google Scholar]
  28. Wieczorkiewicz Anna, Drogi życia i drogi poznania. Alegoryczne wizje wędrówki w literaturze dawnej, „Pamiętnik Literacki”, R. 84:1993, z. 2, s. 3-28. [Google Scholar]
  29. Włodarski Maciej, Ars moriendi w literaturze polskiej XV i XVI w., Kraków 1987. [Google Scholar]
  30. Wojtkiewicz-Rok Wanda, Problemy zdrowia i choroby w polskich poradnikach dobrego życia w XVIII wieku, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny”, T. 3:1996, z. 1/2, s. 65-73. [Google Scholar]
  31. Wrzesiński Szymon, Epidemie w dawnej Polsce, Zakrzewo 2011. [Google Scholar]
  32. Wymiary śmieci, pod red. Dominiki Dmochowskiej, Tomasza Swobody, Gdańsk 2010. [Google Scholar]
  33. Zimmerling Dieter, Od końca do końca. Rzecz o radościach eschatologicznych, Warszawa 2000. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.