Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 121 (2014): Our Past

Articles

Gnesen or Magdeburg? From the studies of conflict for primacy over the tje diocesan organisation of Roman Catholic Church in Poland in the 1130s.

  • Mateusz Kosonowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2014.121.5-56  [Google Scholar]
Published: 2014-06-30

Abstract

The present article constitutes an attempt at assessment of existing academic discussion on the topic of conflict between the Archdioceses of Gnesen and Magdeburg for primacy over the Polish church province in the 1130s. The main thought of the text is that the conflict between both church centres should be considered in close connection with political events in Europe at the end of the 1120s and the beginning of the 1130s, the most important of them being: the conflict between Innocent II and Anacletus II over the papal tiara, the attempts of Saint Norbert of Xanten, the Archbishop of Magdeburg and Adalbero, the Archbishop of Hamburg-Bremen to expand the borders of their metropolises, as well as the desire to confirm imperial hegemony in Central Europe during the rule of German king Lothar III (since 1133 the Roman Emperor). In the light of papal sources (the bulls of Innocent II from years 1131, 1133 and 1136), German sources (mainly Magdeburg Annals, the Chronicle of Bishop Otto of Freising and numerous other annals) as well as a short annotation in Vincent Kadlubek’s Chronicles, the course of the conflict can be traced back: In 1130 a double papal election took place in Rome and both candidates started to seek support for their rights in Europe. Innocent II found a political ally in the person of German king Lothar of Supplinburg, who gave him his full support together with 16 bishops of the Reich at the Council of Würzburg in 1130. Innocent was also supported by the Archbishop of Magdeburg, Norbert, who was planning to obtain papal confirmation of the rights of his metropolis first to the Archdiocese of Poznan and then to the whole Polish church province. The basis for his claims was the so called Magdeburg Concept (false draft of papal bull allegedly issued at the beginning of the 11th century by a pope John – most probably John XVIII – and confirmed by popes Benedict VIII and Leo IX). Most probably Norbert first presented his plans to Innocent at the Council of Reims in October 1131, at which Lothar of Supplinburg was also present. Already in 1131 Innocent issued a bull which subordinated the Poznan diocese to Magdeburg. However, only two years later the pope changed his decision and in the second bull subordinated all Polish dioceses to Norbert, by which act Gnesen was degraded to the rank of a bishopric. Boleslaw Wrymouth tried to oppose it and at the Council of Merseburg in August 1135 most probably gained Lothar’s support in his attempts at regaining independence of Polish church province at the price of making an oath of allegiance to the emperor as well as giving him Pomerania and Rügen Island in homage and declaring to pay tribute in the joint sum of 6000 marks. It was possible as Norbert died in 1134 and Innocent II gained advantage over his rival to the tiara. The outcome of the pope’s change of attitude was the so called Bull of Gnesen issued in 1136 by Innocent II, which confirmed the independence of the Archbishopric of Gnesen. In the following years the conflict between both Archdioceses was never so dramatic.

References

  1. Abraham W., Gniezno i Magdeburg (wersja w ramach Organizacja Kościoła w Polsce), s. 278-283 (tam również odwołania do poglądów P. F. Kehra). [Google Scholar]
  2. Abraham W., Gniezno i Magdeburg, Kraków 1921. [Google Scholar]
  3. Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, wyd. 4., Wodzisław Śląski 2009, s. 144-157. [Google Scholar]
  4. Annales Polidensis, ed. G. H. Pertz, MGH SS, t. XVI, s. 78. [Google Scholar]
  5. Arnold B., Frangipani, [w:] Die großen Familien Italiens, hrsg. von V. Reinhard, Stuttgart 1992, s. 277-286. [Google Scholar]
  6. Bagliani A.P., Kościół rzymski od I soboru laterańskiego do końca XII w, [w:] Ekspansja Kościoła rzymskiego 1054-1274, red. A. Vauchez, tł. polskie J. M. Kłoczowski [et al.], seria Historia Chrześcijaństwa: Religia, Polityka, Kultura, t. V, red. wyd. pol. J. Kłoczowski, Warszawa 2001, zob. zwł. s. 159-208. [Google Scholar]
  7. Bagliani A.P., Kościół rzymski, s. 165 i n.; K. Dopierała, Księga papieży, s. 169. [Google Scholar]
  8. Barański M. K., Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2008, s. 214-220. [Google Scholar]
  9. Barański M. K., Historia Polski średniowiecznej, Poznań 2012, s. 95-106, a zwł. 101-106. [Google Scholar]
  10. Barański M.K., Dynastia Piastów, s. 213 i n. [Google Scholar]
  11. Barański M.K., Historia Polski średniowiecznej, s. 102 i n. [Google Scholar]
  12. Bautz T. (dalej: BBK), Tl. 5, Hamm-Herzberg 1993, Sp. 256-262; G. Althoff, Lothar III (1125-1137), [w:] Die deutschen Herrscher des Mittelalters. Historische Portraits von Heinrich I. bis Maximilian I. (919-1519), hrsg. von B. Schneidmüller, S. Weinfurter, München 2003, s. 201-216. [Google Scholar]
  13. Bernardi W., Norbert von Xanten, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 24, Leipzig 1887, s. 5-7. [Google Scholar]
  14. Beumann H., Das päpstliche Schisma von 1130, Lothar III. und die Metropolitanrechte von Magdeburg und Hamburg-Bremen in Polen und Dänmark, [w:] tegoż, Wissenschaft vom Mittelalter. Ausgewählte Aufsätze, Köln 1972, s. 478-500. [Google Scholar]
  15. Beumann H., Das päpstliche Schisma, s. 479 i n.; D. Claude, Geschichte des Erzsbistums Magdeburg, Bd. 2, s. 24 i n. [Google Scholar]
  16. Beumann H., Magdeburg und die Ostpolitik der Ottonen, [w:] Die historische Wirkung und der östlichen Regionen des Reiches, hrsg. von H. Rothe, Köln 1992, s. 9-29. [Google Scholar]
  17. Beumann H., Theutonum nova metropolis. Studien zur Geschichte des Erzbistums Magdeburg in ottonischer Zeit, hrsg. von J. Krimm-Beumann, Köln 2000, s. 120-135. [Google Scholar]
  18. Bloch H., The Schism of Analectus nad the Glanfeuil Forgeries of Peter the Deacon, „Traditio”, t. 8 (1952), s. 159-264. [Google Scholar]
  19. Borawska D., Mistrz Wincenty w nowym wydaniu i opracowaniu. W stronę cystersów i św. Bernarda z Clairvaux, PH, t. 68 (1977), z. 2, s. 365. [Google Scholar]
  20. Borkowska U. OSU, Odbudowa i tworzenie podstaw (druga połowa XI i XII wiek), [w:] Chrześcijaństwo w Polsce: zarys przemian 966-1979, red. J. Kłoczowski, Lublin 1992, s. 53-88. [Google Scholar]
  21. Böttger H., Über die ursprünglichen Bestandteile des Erzbistums Magdeburg, „Zeitschrift für Preussische Geschichte und Landeskunde”, Bd. 10 (1873), s. 441-465. [Google Scholar]
  22. Brackmann A., Die Ostpolitik Ottos des Grosses, „Historische Zetischrift” (dalej: HZ), Bd. 134 (1926), s. 242-256. [Google Scholar]
  23. Brackmann A., Magdeburg als Hauptstadt der deutschen Osten im früheren Mittelalter, Leipzig 1937. [Google Scholar]
  24. Brixus J.M., Die Mitglieder der Kardinalkollegiums 1130-1181, Berlin 1912, s. 17-19, 31-40. [Google Scholar]
  25. Claude D., Geschichte des Erzbistums Magdeburg bis in das 12. Jahrhundert, Köln-Wien 1972, s. 29. [Google Scholar]
  26. Canonici Wissegradensis continuatio Cosmae, ed. R. Köpke, [w:] MGH SS, t. IX, Hannover 1851, s. 141 (sub anno 1135). [Google Scholar]
  27. Chronica Maioris Poloniae, ed. B. Kürbis, MPH s. n., t. VIII, Warszawa 1970, cap. 31, s. 48. [Google Scholar]
  28. Codex diplomaticus Maioris Poloniae, ed. I. Zakrzewski, t. I, Poznań 1877, nr 6, s. 8 [Google Scholar]
  29. Codex diplomaticus Maioris Poloniae, t. I, nr 7, s. 10-13. [Google Scholar]
  30. Codex diplomaticus Silasiae, ed. K. Maleczyński, t. I, Wrocław 1956, nr 13, s. 34-38. [Google Scholar]
  31. Codex Pomeraniae diplomaticus, ed. K. Hasselbach, J. Kosegarten, F. von Medem, Bd. I, Greiswald 1843, nr 12, s. 25. [Google Scholar]
  32. Dalewski Z., Zjazd w Merseburgu w 1135 roku, [w:] Ludzie. Kościół. Wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczyk, S. K. Kuczyński, Warszawa 2001, s. 429-443. [Google Scholar]
  33. Das Papsttum und Ostmitteleuropa (Böhmen-Mähren, Polen, Ungarn) vom ausgehenden 10. bis zum Beginn des 13. Jahrhunderts. Mit einer Neuedition von JL 9067, [w:] Rom und die Regionen. Studien zur Homogenisierung der lateinischen Kirche im Hochmittelalter, hrsg. von J. Johrendt, H. Müller, Neue Abhandlungen, Bd. 19, Berlin 2012, s. 331-369. [Google Scholar]
  34. David P., Gilon de Toucy évêque de Tusculum et sa légation en Pologne, [w:] Księga ku czci Stanisława Kutrzeby, t. II, Kraków 1938, s. 128 i n. [Google Scholar]
  35. Deér J., Papsttum und Normannen. Untersuchungen zu ihren lehnsrechtlichen und kirchenpolitischen Beziehungen, Köln-Wien 1972. [Google Scholar]
  36. Deptuła Cz., Czynniki postępu chrystianizacji w Polsce XII wieku, „Sprawozdania z Czynności Wydawniczych i Posiedzeń Naukowych oraz Kronika Towarzystwa Naukowego KUL”, nr 11 (1969), s. 103-107. [Google Scholar]
  37. Deptuła Cz., Niektóre aspekty stosunków Polski z cesarstwem w wieku XII, [w:] Polska w Europie. Studia historyczne, red. H. Zins, Lublin 1968, s. 35-93, s. 76. [Google Scholar]
  38. Dobosz J., Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002, s. 222-226. [Google Scholar]
  39. Dopierała K., Księga papieży, Poznań 1996, s. 168. [Google Scholar]
  40. Drelicharz W., Pamięć i tradycja o mistrzu Wincentym w dziejopisarstwie polskim XIII-XV wieku, Cistercium, R. 2 (2008), z. 2, s. 141-192, a zwł. s. 148-155. [Google Scholar]
  41. Dunin-Wąsowicz T., Saint Gilles a Polska we wczesnym średniowieczu, „Archeologia Polski”, t. 16 (1971), s. 651-665. [Google Scholar]
  42. Dziewulski W., Stosunek Ottona bamberskiego do organizacji kościelnej terenów zachodniopomorskich, „Zapiski Historyczne” (dalej: ZH), t. 23 (1957), s. 119-140. [Google Scholar]
  43. Dziewulski W., Stosunek Ottona bamberskiego, s. 120 i n. [Google Scholar]
  44. Elm K., Norbert von Xanten, [w:] LdM, Tl. 6, Sp. 1234-1236. [Google Scholar]
  45. Felten F.J., Kaisertum und Papsttum im 12. Jahrhundert, [w:] Das Papsttum in der Welt des 12. Jahrunderts, s. 101-126. [Google Scholar]
  46. Fischer-Wollpert R., Leksykon papieży, Kraków 1996, s. 67. [Google Scholar]
  47. Frenz T., Papstum im Mittelalter, Köln 2010, s. 36-44. [Google Scholar]
  48. Gesta Alberonis archiepiscopi, ed. G. H. Pertz, MGH SS, t. VIII, Hannover 1848, cap. 12, s. 250; Historia Mauriniacensis monasterii, ed. G. H. Pertz, MGH SS, t. XXVI, Hannover 1882, s. 43. [Google Scholar]
  49. Gieysztor A., Bamberg i Polska w XI i XII w., „Studia Źródłoznawcze” (dalej: SŹ), t. 15 (1971), s. 71-83. [Google Scholar]
  50. Gieysztor A., O kilku biskupach polskich XI wieku, [w:] Europa – Słowiańszczyzna – Polska. Studia ku uczczeniu Profesora Kazimierza Tymienieckiego, Poznań 1970, s. 311-326. [Google Scholar]
  51. Gossens B., Norbert von Xanten, Stifter des Prämonstratensensordens, Freibourg 1938, H. Engleskirchen, Nova Norbertina I, II, III. Neue Forschungsergebnisse über Norbert von Xanten, „Analecta Praemonstratensia” (dalej: AP), Bd. 23 (1946-1947), s. 132-140. [Google Scholar]
  52. Górski K., Lund et Gniezno dans les années 1130-1139. Suppression et restitution des deux provinces ecclésiastiques, „Cahiers de civilisation médiévale”, t. 19 (1976), s. 47-52. [Google Scholar]
  53. Grabski AF., Polska w opiniach obcych (X- XIII wiek),Warszawa 1964, s. 330. [Google Scholar]
  54. Grauwen M., Norbertus Aartsbisschop, s. 481 i n. [Google Scholar]
  55. Grauwen W.M., Norbert en Gennep, AP, Bd. 42 (1966), s. 132-133. [Google Scholar]
  56. Grodecki R. – KH, t. 36 (1922), s. 154-158. [Google Scholar]
  57. Grodecki R., Dzieje Polski do r. 1194, [w:] tenże, S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, oprac. J. Wyrozumski, wyd. 2, t. I, Kraków 1995, s. 143-153. [Google Scholar]
  58. Grodecki R., Mistrz Wincenty Kadłubek, biskup krakowski (Zarys biograficzny), „Rocznik Krakowski”, t. 19 (1923), s. 28. [Google Scholar]
  59. Grosfeld P., De archiepiscopatus Magdeburgensis originibus, Münster 1857, s. 54. [Google Scholar]
  60. Grudziński T., Pertraktacje merseburskie w 1135 roku, „Kwartalnik Historyczny” (dalej: KH), t. 75 (1968), z. 2, s. 273-300. [Google Scholar]
  61. Hamburgisches Urkundenbuch, ed. J. M. Lappenberg, Hamburg 1842, Bd. I: 786-1300, nr 144, s. 132 i n. [Google Scholar]
  62. Hauck A., Kirchengeschichte Deutschlands, t. IV. Leipzig 1903, s. 605. [Google Scholar]
  63. Hauziński J., Polska a Królestwo Niemieckie w II połowie XII wieku, [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 14-16 XI 1983 roku, red. J. Strzelczyk, Poznań 1986, s. 137-155. [Google Scholar]
  64. Herbers K., Im Dienste der Universalität oder der Zentralisierung? Das Papsttum und die „Peripherien” im hohen Mittelalter-Schlussbemerkungen und Perspektiven, [w:] Römisches Zentrum und kirchliche Peripherie, s. 323-345. [Google Scholar]
  65. Herrmann K.J., Benoît IX, [w:] Dictionnaire historique de la papauté, s. 203-205; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, s. 69. [Google Scholar]
  66. Herrmann K.J., Benoît VIII, [w:] Dictionnaire historique de la papauté, s. 202-203; tenże, Das Tuskulanerpapsttum (1012-1046). Benedikt VIII., Johannes XIX., Benedikt IX., Stuttgart 1973. [Google Scholar]
  67. Horstkötter L., Norbert von Xanten,[w:] Lexikon für Theologie und Kirche, hrsg. von W. Kaspar, Bd. 7, Freiburg 1998, Sp. 903-905 oraz ostatni głos nauki – K. Halder, Norbert von Xanten: Der Gründer des Prämonstratenserordens und seine Zeit, Innsbruck 2010. [Google Scholar]
  68. Jurek T., Losy arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w XI wieku, [w:] 1000 lat archidiecezji gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 49-72. [Google Scholar]
  69. Jurek T., Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku, RH, t. 60 (1994), s. 21-66. [Google Scholar]
  70. Kantak K., Dzieje Kościoła polskiego, t. I, Gdańsk 1912, s. 61. [Google Scholar]
  71. Karwasińska J., Archiepiscopus Poloniae – Archiepiscopus Gnesnensis. O adresacie bulli Paschalisa II, SŹ, t. 28 (1983), s. 41-50. [Google Scholar]
  72. Kehr P.F., Das Erzbistum Magdeburg und die erste Organisation der christlichen Kirche in Polen, Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften, Philologisch-Historische Klasse, nr 1, Berlin 1920. [Google Scholar]
  73. Kiełtyka S. OCist, Błogosławiony Wincenty Kadłubek (ok. 1150-1223), NP, t. 16 (1962), s. 164; B. Kürbis, Wstęp, [do:] Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, s. X-XVII. [Google Scholar]
  74. Klewitz H.W., Das Ende des Reformpapsttums, „Deutsches Archiv für Erforschung des Mitterlalters” (dalej: DA), Bd. 3 (1939), s. 371-412. [Google Scholar]
  75. Klewitz H.W., Reformpapsttum und Kardinalkolleg, Darmstadt 1957, zwł. s. 209-259. [Google Scholar]
  76. Kłoczowski J., Solus de Polonia… Polacy na soborach powszechnych XII-XIII wieku, [w:] Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976, s. 259-267. [Google Scholar]
  77. Knapiński W., Św. Norbert i jego zakon, Warszawa 1885; S. Szybkowski, Zakon norbertanów i norbertanek (premonstratensów i premostratensek), [w:] Dzieje Żukowa, red. B. Śliwiński, Żukowo 2003, s. 13-33. [Google Scholar]
  78. Kochanowski J., Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis, t. I, Warszawa 1919, nr 52, s. 39; [Google Scholar]
  79. Koczy L., Polska a Skandynawia za pierwszych Piastów, Poznań 1934, s. 143, 154-158 [Google Scholar]
  80. Kozłowska-Budkowa Z., Jan (zm. między 1167 a 1177), PSB, t. X, Wrocław 1962-1964, s. 428-430. [Google Scholar]
  81. Kozłowska-Budkowa Z., Mateusz (zm. 1166), PSB, t. XX, Wrocław 1975, s. 194 i n. [Google Scholar]
  82. Krakowski S., Kościół a państwo polskie do początków XIV w, Warszawa 1950, zwł. s. 60-62. [Google Scholar]
  83. Kronika Dzierzwy, ed. K. Pawłowski, MPH s. n., t. XV, Kraków 2013, s. 51. [Google Scholar]
  84. Kronika książąt polskich, ed. Z. Węclewski, MPH, t. III, s. 475. [Google Scholar]
  85. Kronika polsko-śląska, ed. L. Ćwikliński, MPH, t. III, Lwów 1878, s. 630. [Google Scholar]
  86. Kronika Thietmara, tłum. M. Z. Jedlicki, wyd. 2, Kraków 2005, s. 154 (lib. II, cap. 22). [Google Scholar]
  87. Kürbis B., Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku, Warszawa 1959, s. 90 i nn, 104 i nn. [Google Scholar]
  88. Kürbis, B. Wstęp, [do:] Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, s. XXXVI-XXXVII; por. Kalendarium życia i kultu mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, opr. M. Zdanek, „Cistercium Mater Nostra. Tradycja-Historia-Kultura” (dalej: Cistercium), R. 2 (2008), z. 2: Błogosławiony Wincenty Kadłubek. W 800-lecie sakry biskupiej, s. 20. [Google Scholar]
  89. Kurze D., Das Bistum Lebus zwischen Magdeburg und Gnesen, „Jahrbuch für Berlin – Brandenburgische Kirchengeschichte”, Bd. 68 (2011), s. 17-49. [Google Scholar]
  90. Labuda G., Magdeburg i Poznań, RH, R. 14 (1938), s. 185-238 i przedruk [w:] tenże, Studia nad początkami państwa polskiego, t. I, Poznań 1987, s. 355-411. [Google Scholar]
  91. Labuda G., O stosunkach prawno-publicznych między Polską a Niemcami XII wieku (Merseburg – 1135, Kaina – 1146, Krzyszków – 1157), „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 25 (1973), z. 1, s. 25-58. [Google Scholar]
  92. Labuda G., O stosunkach prawno-publicznych, s. 35; tenże, Stosunki prawno-publiczne Polski i Niemiec, s. 133. [Google Scholar]
  93. Labuda G., Organizacja Kościoła w Polsce w drugiej połowie X wieku i kościelne znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego w roku 1000, [w:] tegoż, Studia nad początkami państwa polskiego, t. II, Poznań 1988, s. 426-526, a zwł. s. 426-447. [Google Scholar]
  94. Labuda G., Organizacja Kościoła w Polsce, s. 514-526, a zwł. 514-522, s. 518. [Google Scholar]
  95. Labuda G., Początki diecezjalnej organizacji kościelnej na Pomorzu i Kujawach w XI i XII wieku, ZH, t. 33 (1968), z. 3, s. 19-60. [Google Scholar]
  96. Labuda G., Stosunki prawno-polityczne Polski i Niemiec w średniowieczu (program badań), [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu, s. 121-137. [Google Scholar]
  97. Labuda G., Walka o zjednoczenie Pomorza z Polską w X-XIV w., [w:] tegoż, Szkice z dziejów Pomorza, t. 1: Pomorze średniowieczne, Warszawa 1958, s. 208-267. [Google Scholar]
  98. Labuda G., Wpływ powstania państwa polskiego na rozwój dziejowy Pomorza, [w:] Księga Tysiąclecia. Początki państwa polskiego, red. K. Tymieniecki, t. II, Poznań 1962, s. 269-279. [Google Scholar]
  99. Liman K., Studium historyczno-literackie nad żywotami biskupa Ottona z Bambergu, Poznań 1966. [Google Scholar]
  100. Lotter F.: Die Konzeption des Wendenkreuzzugs. Ideengeschichtliche, kirchenrechtliche und historisch-politische Voraussetzungen der Missionierung von Elb- und Ostseeslawen um die Mitte des 12. Jahrhunderts, Sigmaringen 1977, s. 60. [Google Scholar]
  101. Ludewig J.P., Reliquiae manuscriptorum, Hallae 1741, t. XII, s. 388, nr 74. [Google Scholar]
  102. Łowmiański H., Początki Polski: polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu do początku wieku XIV, t. VI, cz. 1, Warszawa 1985, s. 337-343. [Google Scholar]
  103. Magistri Vincentii dicti Kadlubek Chronica Polonorum, ed. M. Plezia, Monumenta Poloniae Historica. Series nova (dalej: MPH s. n.), t. XI, Kraków 1994, s. 118 (lib. III, cap. 26). [Google Scholar]
  104. Maleczek W., Das Kardinalskollegium unter Innocenz II. und Anaklet II., „Archivum Historiae Pontificae”, Bd. 19 (1981), s. 27-78. [Google Scholar]
  105. Maleczek W., Innocenz II. Papst (1130-1143), [w:] LdM, Tl. 5., Sp. 433-434. [Google Scholar]
  106. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 209, 339. [Google Scholar]
  107. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 338 i n. [Google Scholar]
  108. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 350 i n.; J. Dobosz, Monarchia i możni, s. 223. [Google Scholar]
  109. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 245-260. [Google Scholar]
  110. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, wyd. 2, Kraków 2010, s. 348-366. [Google Scholar]
  111. Maleczyński K., Uwagi nad bullą gnieźnieńską z r. 1136, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, t. 47 (1946), nr 2, s. 57-60. [Google Scholar]
  112. Maleczyński K., Uwagi nad dokumentem legata Idziego, biskupa tuskulańskiego dla klasztoru w Tyńcu rzekomo z r. 1105, „Collectanea Theologica”, t. 17 (1936), s. 3 i n. [Google Scholar]
  113. Maleczyński K., W sprawie autentyczności bulli gnieźnieńskiej z roku 1136, Wrocław 1947. [Google Scholar]
  114. Maleczyński K., W sprawie nieznanego biskupa polskiego Henryka z XI w., „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, R. 17 (1937), nr 3, s. 222-226. [Google Scholar]
  115. Maleczyński M., Uwagi nad przekazem roczników magdeburskich o hołdzie Krzywoustego z 15 sierpnia 1135 r., „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, t. 43 (1938), nr 10, s. 329-332. [Google Scholar]
  116. Małecki A., Studium nad bullą Innocentego II z roku 1136 wydaną dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu”, t. 20 (1894), s. 371-423. [Google Scholar]
  117. Marzec A., Bolesław III Krzywousty, [w:] Piastowie. Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999, s. 75-84. [Google Scholar]
  118. Migne J.P, Patrologiae cursus completus. Series latina (dalej: PL), t. 179, Paryż 1899, kol. 167, nr 125. [Google Scholar]
  119. Mitkowski J., Pomorze zachodnie w stosunku do Polski, Poznań 1946, s. 49. [Google Scholar]
  120. Mitteis H., Lehnrecht und Staatsgewalt, Weimar 1953, s. 482 i n. [Google Scholar]
  121. Monarchia Piastów 1038-1399, red. M. Derwich, A. Żurek, seria Polska. Dzieje Cywilizacji i Narodu, Warszawa 2003, s. 42-43. [Google Scholar]
  122. Morris C,, The Papal Monarchy. The Western Church from 1050 to 1250, Oxford 1989, s. 182-417 (cz. II: The Growth of Christendom (1122-1198); I. Robinson, The Papacy 1073-1198, zwł. s. 209-243. [Google Scholar]
  123. Mrozowicz W., Z problematyki recepcji kroniki Wincentego w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, [w:] Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, red. A. Dąbrówka, W. Wójtowicz, seria Studia Staropolskie. Series nova, Warszawa 2009, s. 326 - 336, a zwł. s. 326-328. [Google Scholar]
  124. Mühlbacher E., Die streitige Papstwahl des Jahres 1130, Innsbruck 1876. [Google Scholar]
  125. Myśliński K., Bolesław Krzywousty a cesarz Lotar w świetle wydarzeń 1135 r., „Roczniki Humanistyczne”, t. 35 (1987), s. 221-231. [Google Scholar]
  126. Myśliński K., Metropolia magdeburska a utworzenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w roku 1000, [w:] Religia, Edukacja, Kultura. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Litakowi, red. M. Surdacki, Lublin 2002, s. 17-24. [Google Scholar]
  127. Najdawniejsze zabytki języka polskiego, oprac. W. Taszycki, seria Biblioteka Narodowa (dalej: BN) I 104, Wrocław 1975, s. 8-10. [Google Scholar]
  128. Norbert von Xanten, [w:] LdM, Tl. 6, München-Zürich 1993, Sp. 1233-1235. [Google Scholar]
  129. Norbert von Xanten. Adliger, Ordensstifter, Kirchenfürst, hrsg. von K. Elm, Köln 1984; K. Elm, Norbert von Xanten,[w:] Gestalten der Kirchengeschichte, hrsg. von M. Greschat, Tl. 3, Stuttgart 1983, s. 161-172. [Google Scholar]
  130. Nowak P., Die polnische Kirchenprovinz Gnesnen und die Kurie im 12. Jahrhundert, [w:] Römisches Zentrum und kirchliche Peripherie. Das universale Papstum als Bezugspunkt der Kirchen, hrsg. von J. Johrendt, H. Müller, seria Neue Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften zu Göttingen. Philologisch-Historische Klasse. Neue Folge (dalej: Neue Abhandlungen), Bd. 2, Berlin 2008, s. 191-206. [Google Scholar]
  131. Ottonis episcopi Frisingensis Chronicon, ed. R. Wilmans, MGH SS, t. XX, Hannover 1868, sub anno 1135, s. 257 i n. [Google Scholar]
  132. Ożóg K., Korona i krzyż. Czasy Piastów i Jagiellonów, seria Kościół na Straży Polskiej Wolności, t. I, Kraków 2012, s. 62-67. [Google Scholar]
  133. Palumbo P.F., Lo scisma del MCXXX i precedenti, la vicenda Romana e le ripercussioni europee della lotta tra Analecto ed Innocenzo II col regesto degl’atti di Analecto II, Roma 1942. [Google Scholar]
  134. Palumbo P.F., Nuovi studi (1942-1962) sullo scisma di Analecto II, „Bolletino dell’ Instituto Storico Italiano per il Medio Evo e Archivo Muratoriano”, t. 75 (1963), s. 71-103. [Google Scholar]
  135. Pavlac BA., Lothar III (1075-1137), [w:] Key figures in medieval Europe: an encyclopedia, ed. R. K. Emmerson, S. Clayton-Emmerson, New York 2006, s. 419-421. [Google Scholar]
  136. Pawłowski K., Kronika Dzierzwy, s. XII; por. J. Banaszkiewicz, Kronika Dzierzwy. XIV-wieczne kompendium historii ojczystej, Wrocław 1979, s. 10-31. [Google Scholar]
  137. Pellegrini L., La duplice elezione papale del 1130, [w:] Racollta di studi in memoria Giovanni Soranzo, ed. P. Zerbi, Milano 1968, s. 265-302. [Google Scholar]
  138. Petke W., Lothar III (von Süpplingenburg), Kaiser (†1137), [w:] Lexikon des Mittelalters (dalej: LdM), Tl. 5, München 1991, Sp. 2125-2127. S. Freund, Lothar III, deutscher König (1125-1137), [w:] Biographisch – bibliografisches Kirchenlexikon, hrsg. von F. W. Bautz, [Google Scholar]
  139. Piekosiński F., Zbiór dokumentów średniowiecznych do objaśniania prawa polskiego ziemskiego służących, Studia rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego t. I, Kraków 1897, nr 5, s 26. [Google Scholar]
  140. Pieradzka K., Rola polityczna i kulturalna Kościoła w Polsce do początku XVI w., ŻM, R. 11 (1966), nr 11, s. 31-48. [Google Scholar]
  141. Plezia M., Tradycja rękopiśmienna Kroniki Kadłubka, [w:] Scripta minora. Łacina średniowieczna i Wincenty Kadłubek, Kraków 2001, s. 278-280. [Google Scholar]
  142. Raczyńscy E.K., Kodeks dyplomatyczny Wielkiej Polski, Poznań 1840, nr 1, s. 1. [Google Scholar]
  143. Rajman J., Przyczynki do zagadnienia duchowości zakonu św. Norberta w Polsce, NP, t. 97 (2002), s. 5-23 i Premonstratensi na ziemiach polskich w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. J. Rajman, Kraków 2007. [Google Scholar]
  144. Rajman J., Norbertanie polscy w XII wieku, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S. K. Kuczyński, t. 7, Warszawa 1996, s. 71-105. [Google Scholar]
  145. Rajman J., Początki opactw norbertańskich w Strahowie i Brzesku, „Nasza Przeszłość” (dalej: NP), t. 78 (1992), s. 5-26. [Google Scholar]
  146. Rajman J., The Origins of Polish Premonstratensian Circary, AP, Bd. 66 (1990), s. 203-219. [Google Scholar]
  147. Reuter T., Zur Annerkennnung Papst Innocenz‘ II. Eine neue Quelle, DA, t. 39 (1983), s. 396 i nn. [Google Scholar]
  148. Robinson I., The Papacy 1073-1198: Continuity and Innovation, Oxford 1990. [Google Scholar]
  149. Rocznik Traski, ed. A. Bielowski, Monumenta Poloniae Historica (dalej: MPH), t. II, Lwów 1872, s. 831, sub anno 1064: „Gneznensis ecclesia consecratur”. [Google Scholar]
  150. Rosik S., Bolesław Krzywousty, s. 217-246. [Google Scholar]
  151. Rosik S., Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013, s. 217-246. [Google Scholar]
  152. Rosik S., Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław 2010. [Google Scholar]
  153. Salewsky D., Norbert von Xanten / Magdeburg – eine vielschichtige Persönlichkeit des Mittelalters, [w:] Prémontre des Ostens. Das Kloster Unser Lieben frauen Magdeburg vom 11. bis 17. Jahrhundert. Das Katalogbuch, hrsg. M. Puhle, R. Hagedorn, Ziethen 1996, s. 29-42. [Google Scholar]
  154. Salewsky D., Norbert von Xanten / Magdeburg, s. 29-36. [Google Scholar]
  155. Samsonowicz F., Ziemie polskie w opiniach Niemców w średniowieczu, [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu, s. 313-320, a zwł. 314 i n. [Google Scholar]
  156. Sappok G., Die Anfänge des Bistums Polens und die Reihe seiner Bischöfe von 968-1498, Leipzig 1937. [Google Scholar]
  157. Schieffer R., Benedikt VIII., Papst (1012/ †1024), [w:] LdM, Tl. 1, Sp. 1859; por. F. W. Bautz, Benedikt VIII., Papst (†1024), [w:] BBK, Tl. 1, Sp. 484. [Google Scholar]
  158. Schieffer R., Johannes XVIII., Papst (1003-1009), [w:] LdM, Tl.5, Sp. 543. [Google Scholar]
  159. Schleswig-Holstein-Lauenburgische Regesten und Urkunden, ed. P. Hasse, Hamburg 1886, Bd. I: 786-1250, nr 68, s. 25. [Google Scholar]
  160. Schmale F., Papsttum und Kirche zwischen Gregor VII. und Innocenz II, HZ, Bd. 193 (1961), s. 265-285. [Google Scholar]
  161. Schmale F., Die Bemühungen Innocenz II. um seine Anerkennung in Deutschland, „Zeitschrift für Kirchengeschichte”, Bd. 65 (1954), s. 240-265. [Google Scholar]
  162. Seegrün W., Das Papsttum und Skandinavien bis zur Vollendung der nordischen Kirchenorganisation, Neumünster 1967, s. 133-141, [Google Scholar]
  163. Sikorski D.A., Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Rozważania nad granicami poznania historycznego, Poznań 2011, s. 487-514, s. 489-506, a zwł. s. 489-493. [Google Scholar]
  164. Sikorski D.A., Lotar III, [w:] Słownik władców Europy średniowiecznej, red. J. Dobosz, M. Serwański, Poznań 1998, s. 233. [Google Scholar]
  165. Silnicki T., Początki chrześcijaństwa i organizacji kościelnej na Pomorzu, „Życie i Myśl” (dalej: ŻM), R. 2 (1951), s. 298-323, 580-624. [Google Scholar]
  166. Simson P., Zu den ältesten Magdeburger Geschichtskunde, „Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde”, t. 19 (1894), s. 345 i n. [Google Scholar]
  167. Skwierczyński K., Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początków XIII wieku, Wrocław 2005. [Google Scholar]
  168. Somerville R., The canons of Reims (1131), „Bulletin of the Institute of Medieval Canon Law”, t. 5 (1975), s. 122-130. [Google Scholar]
  169. Strzelczyk J., Bamberg a Polska w średniowieczu, RH, t. 62 (1996), s. 73-88; G. Labuda, Arcybiskup Henryk – Arcybiskup Bogumił – Arcybiskup Bogumił – Piotr, [w:] tegoż, Szkice historyczne X-XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Poznań 2004, s. 363-430. [Google Scholar]
  170. Strzelczyk J., Bolesław Krzywousty i Otton z Bambergu, [w:] Pomorze Zachodnie w tysiącleciu, red. P. Bartnik, K. Kozłowski, Szczecin 2000, s. 47-67. [Google Scholar]
  171. Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002, s. 173-177. [Google Scholar]
  172. Tavares U., Johannes XVIII., Papst (†1009), [w:] BBK, Tl. 3, Sp. 217-220; K. J. Herrmann, Jean XVIII, [w:] Dictionnaire historique de la papauté, red. P. Levillain, Paris 1994, s. 940-941. [Google Scholar]
  173. Thumser M., Frangipani, stadtrömische Adelsfamilie, [w:] LdM, Tl. 4, Sp. 688-689. [Google Scholar]
  174. Thumser M., Pierleoni, stadtrömische Adelsfamilie, [w:] LdM, Tl. 6, Sp. 2136-2137. [Google Scholar]
  175. Tyc T., Polska a Pomorze za Krzywoustego, „Roczniki Historyczne” (dalej: RH), R. 2 (1926), s. 1-36. [Google Scholar]
  176. Tymieniecki K., Bolesław III Krzywousty (1086-1138), [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. W. Konopczyński [et al.] (dalej: PSB), t. II, Kraków 1935, s. 256-259. [Google Scholar]
  177. Tymieniecki K., Polska w średniowieczu, Warszawa 1961, s. 92-98. [Google Scholar]
  178. Ullmann W., Magdeburg, das Konstantinopel des Nordens. Aspekte von Kaiser – und Papstpolitik bei der Gründung des Magdeburger Erzbistums 968, „Jahrbuch für die Geschichte des Mittel – und Ostdeutschlands”, Bd. 21 (1972), s. 1-44. [Google Scholar]
  179. Umiński J., Rola Bolesława Krzywoustego w uchrześcijanieniu zachodniego Pomorza, „Collectanea Theologica”, t. 21 (1949), s. 383-417. [Google Scholar]
  180. Walczak B., Najdawniejszy zabytek naszego języka powstał w Wielkopolsce, „Przegląd Wielkopolski”, R. 8 (1994), nr 1/2., s. 29. [Google Scholar]
  181. WalickiJ., Przynależność metropolitalna biskupstwa kamieńskiego i lubuskiego na tle rywalizacji Magdeburga i Gniezna, Lublin 1960. [Google Scholar]
  182. Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w wiekach średnich, Lwów 1929, zwł. s. 7-15). [Google Scholar]
  183. Wasilewski T., Kościół monarszy w X-XII w. i jego zwierzchnik biskup polski, KH, t. 92 (1985), z. 4, s. 747-768. [Google Scholar]
  184. Weinfurter S., Norbert von Xanten und Entstehung des Prämonstratensenordens, [w:] Barbarossa und die Prämonstratenser, Göpinngen 1989, s. 67-100. [Google Scholar]
  185. Weinfurter S., Norbert von Xanten, Ordenstifter und Eigenkirchenherr, „Archiv für Kulturgeschichte“, Bd. 59 (1977), s. 66-98. [Google Scholar]
  186. Weinfurter S., Papsttum, Reich und kaiserliche Autorität. Von Rom 111 bis Venedig 1177, [w:] Das Papsttum in der Welt des 12. Jahrhunderts, hrsg. von E. D. Hehl, I. H. Ringel, H. Seibert, seria Mittelalter-Forschungen, Bd. 6, Stuttgart 2002, s. 77-100. [Google Scholar]
  187. Wielgosz Z., Kronika polska w twórczości dziejopisarskiej klasztoru lubiąskiego, [w:] Scriptura custos memoriae. Prace historyczne, red. D. Zydorek, Poznań 2001, s. 233. [Google Scholar]
  188. Wilman R., Weitere Ergänazung zu Jaffe’s und Potthast’s Regesta Ponitficum Romanorum, „Archivalische Zeitschrift”, t. 4 (1879), s. 47. [Google Scholar]
  189. Wiszewski P., Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), seria Acta Universitatis Wratislaviensis, Wrocław 2008, s. 91-96. [Google Scholar]
  190. Wyczański A., O potrzebie nowych badań nad bullą gnieźnieńską z 1136 roku, [w:] O rzeczach minionych. Scripta rerum historicarum Annae Rutkowska-Plachcinska oblata, red. M. Młynarska-Kaletynowa, Warszawa 2006, s. 337-341. [Google Scholar]
  191. Wyrozumski J., Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1978, s. 140-143. [Google Scholar]
  192. Z. Kałuża Z., Calma D., Wokół Wilhelma z Conches i Bernarda z Clairvaux. O trudnych do ustalenia związkach Kroniki Wincentyńskiej z pisarstwem XII-wiecznym, Cistercium, R. 2 (2008), s. 75-99. [Google Scholar]
  193. Zák A., Der heilige Norbert, Herr von Gennep, Stifter des Prämonstratensensordens und Erzbischof von Magdeburg. Ein Lebensbild, Wien 1900. [Google Scholar]
  194. Zakrzewski S. , Ze studiów nad bullą z r. 1136, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny”, t. 43 (1902), s. 1-80. [Google Scholar]
  195. Zakrzewski S., Historia polityczna Polski, cz. I: Wieki średnie, Kraków 1920, s. 90-95. [Google Scholar]
  196. Zakrzewski S., Polska a Rzym za Innocentego II, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, R. 4 (1924), z. 1, s. 142 i n. [Google Scholar]
  197. Zientara B., Polityczne i kościelne związki Pomorza zachodniego z Polską za Bolesława Krzywoustego, „Przegląd Historyczny” (dalej: PH), t. 61 (1970), z. 2, s. 192-228. [Google Scholar]
  198. Zöppfel R., Die Doppelwahl des Jahres 1130 (dodatek do jego szerszej pracy pt. Die Papstwahlen vom 11. bis zum 14. Jahrhundert), Göttingen 1861. [Google Scholar]
  199. Zwiercan M., Komentarze i przeróbki Kroniki mistrza Wincentego, SŹ, t. 20 (1976), s. 106 i n. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.