Ir al menú de navegación principal Ir al contenido principal Ir al pie de página del sitio
Nasza Przeszłość

Vol. 121 (2014): Nasza Przeszłość

Artykuły

Gniezno czy Magdeburg? Ze studiów nad rywalizacją o prymat nad organizacją diecezjalna Kościoła katolickiego w Polsce w latach 30. XII wieku

  • Mateusz Kosonowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2014.121.5-56  [Google Scholar]
Publicado: 2014-06-30

Resumen

Niniejszy artykuł stanowi próbę oceny dotychczasowej dyskusji akademickiej na temat konfliktu pomiędzy archidiecezją gnieźnieńską i magdeburską o prymat nad polską prowincją kościelną w latach trzydziestych XII wieku. Główną myślą tekstu jest to, że konflikt pomiędzy obydwoma ośrodkami kościelnymi należy rozpatrywać w ścisłym powiązaniu z wydarzeniami politycznymi w Europie przełomu lat dwudziestych i trzydziestych XII wieku, z których najważniejszym jest: konflikt pomiędzy Innocentym II i Anakleta II o tiarę papieską, próby poszerzenia granic swoich metropolii przez św. Norberta z Xanten, arcybiskupa Magdeburga i Adalbero, arcybiskupa Hamburga-Bremy, a także chęć utwierdzenia imperialnej hegemonii w Europie Środkowej w okresie panowanie króla niemieckiego Lothara III (od 1133 cesarza rzymskiego). W świetle źródeł papieskich (bulle Innocentego II z lat 1131, 1133 i 1136), źródeł niemieckich (głównie Roczników Magdeburskich, Kroniki Biskupa Ottona z Freising i wielu innych kronik) oraz krótkiej adnotacji w Kronikach Wincentego Kadłubka Przebieg konfliktu można prześledzić wstecz: W 1130 r. w Rzymie odbyła się podwójna elekcja papieska i obaj kandydaci zaczęli szukać poparcia dla swoich praw w Europie. Innocenty II znalazł sojusznika politycznego w osobie niemieckiego króla Lothara z Supplinburga, który udzielił mu pełnego poparcia wraz z 16 biskupami Rzeszy na soborze w Würzburgu w 1130 r. Innocentego poparł także arcybiskup magdeburski Norbert, który planował uzyskać papieskie potwierdzenie praw swojej metropolii najpierw do archidiecezji poznańskiej, a następnie do całej polskiej prowincji kościelnej. Podstawą jego twierdzeń była tzw. koncepcja magdeburska (fałszywy projekt bulli papieskiej wydanej rzekomo na początku XI w. przez papieża Jana – najprawdopodobniej Jana XVIII – i potwierdzonej przez papieży Benedykta VIII i Leona IX). Najprawdopodobniej Norbert po raz pierwszy przedstawił swoje plany Innocentemu na soborze w Reims w październiku 1131 roku, na którym obecny był także Lothar z Supplinburga. Już w 1131 r. Innocenty wydał bullę podporządkowującą diecezję poznańską Magdeburgowi. Jednak już dwa lata później papież zmienił swoją decyzję i w drugiej bulli podporządkował wszystkie polskie diecezje Norbertowi, przez co Gnesen został zdegradowany do rangi biskupstwa. Bolesław Krzywousty próbował się temu przeciwstawić i na soborze w Merseburgu w sierpniu 1135 r. najprawdopodobniej zyskał poparcie Lothara w jego próbach odzyskania niepodległości polskiej prowincji kościelnej za cenę złożenia przysięgi na wierność cesarzowi oraz oddania mu Pomorza i Rugii. Wyspie składa hołd i deklaruje zapłatę daniny w łącznej kwocie 6000 marek. Było to możliwe, gdyż Norbert zmarł w 1134 r., a Innocenty II zyskał przewagę nad swoim rywalem do tiary. Efektem zmiany nastawienia papieża była wydana w 1136 r. przez Innocentego II tzw. bulla Gnesen, która potwierdziła niezależność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W kolejnych latach konflikt pomiędzy obydwoma Archidiecezjami nigdy nie był tak dramatyczny.

Citas

  1. Abraham W., Gniezno i Magdeburg (wersja w ramach Organizacja Kościoła w Polsce), s. 278-283 (tam również odwołania do poglądów P. F. Kehra). [Google Scholar]
  2. Abraham W., Gniezno i Magdeburg, Kraków 1921. [Google Scholar]
  3. Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, wyd. 4., Wodzisław Śląski 2009, s. 144-157. [Google Scholar]
  4. Annales Polidensis, ed. G. H. Pertz, MGH SS, t. XVI, s. 78. [Google Scholar]
  5. Arnold B., Frangipani, [w:] Die großen Familien Italiens, hrsg. von V. Reinhard, Stuttgart 1992, s. 277-286. [Google Scholar]
  6. Bagliani A.P., Kościół rzymski od I soboru laterańskiego do końca XII w, [w:] Ekspansja Kościoła rzymskiego 1054-1274, red. A. Vauchez, tł. polskie J. M. Kłoczowski [et al.], seria Historia Chrześcijaństwa: Religia, Polityka, Kultura, t. V, red. wyd. pol. J. Kłoczowski, Warszawa 2001, zob. zwł. s. 159-208. [Google Scholar]
  7. Bagliani A.P., Kościół rzymski, s. 165 i n.; K. Dopierała, Księga papieży, s. 169. [Google Scholar]
  8. Barański M. K., Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2008, s. 214-220. [Google Scholar]
  9. Barański M. K., Historia Polski średniowiecznej, Poznań 2012, s. 95-106, a zwł. 101-106. [Google Scholar]
  10. Barański M.K., Dynastia Piastów, s. 213 i n. [Google Scholar]
  11. Barański M.K., Historia Polski średniowiecznej, s. 102 i n. [Google Scholar]
  12. Bautz T. (dalej: BBK), Tl. 5, Hamm-Herzberg 1993, Sp. 256-262; G. Althoff, Lothar III (1125-1137), [w:] Die deutschen Herrscher des Mittelalters. Historische Portraits von Heinrich I. bis Maximilian I. (919-1519), hrsg. von B. Schneidmüller, S. Weinfurter, München 2003, s. 201-216. [Google Scholar]
  13. Bernardi W., Norbert von Xanten, [w:] Allgemeine Deutsche Biographie, Bd. 24, Leipzig 1887, s. 5-7. [Google Scholar]
  14. Beumann H., Das päpstliche Schisma von 1130, Lothar III. und die Metropolitanrechte von Magdeburg und Hamburg-Bremen in Polen und Dänmark, [w:] tegoż, Wissenschaft vom Mittelalter. Ausgewählte Aufsätze, Köln 1972, s. 478-500. [Google Scholar]
  15. Beumann H., Das päpstliche Schisma, s. 479 i n.; D. Claude, Geschichte des Erzsbistums Magdeburg, Bd. 2, s. 24 i n. [Google Scholar]
  16. Beumann H., Magdeburg und die Ostpolitik der Ottonen, [w:] Die historische Wirkung und der östlichen Regionen des Reiches, hrsg. von H. Rothe, Köln 1992, s. 9-29. [Google Scholar]
  17. Beumann H., Theutonum nova metropolis. Studien zur Geschichte des Erzbistums Magdeburg in ottonischer Zeit, hrsg. von J. Krimm-Beumann, Köln 2000, s. 120-135. [Google Scholar]
  18. Bloch H., The Schism of Analectus nad the Glanfeuil Forgeries of Peter the Deacon, „Traditio”, t. 8 (1952), s. 159-264. [Google Scholar]
  19. Borawska D., Mistrz Wincenty w nowym wydaniu i opracowaniu. W stronę cystersów i św. Bernarda z Clairvaux, PH, t. 68 (1977), z. 2, s. 365. [Google Scholar]
  20. Borkowska U. OSU, Odbudowa i tworzenie podstaw (druga połowa XI i XII wiek), [w:] Chrześcijaństwo w Polsce: zarys przemian 966-1979, red. J. Kłoczowski, Lublin 1992, s. 53-88. [Google Scholar]
  21. Böttger H., Über die ursprünglichen Bestandteile des Erzbistums Magdeburg, „Zeitschrift für Preussische Geschichte und Landeskunde”, Bd. 10 (1873), s. 441-465. [Google Scholar]
  22. Brackmann A., Die Ostpolitik Ottos des Grosses, „Historische Zetischrift” (dalej: HZ), Bd. 134 (1926), s. 242-256. [Google Scholar]
  23. Brackmann A., Magdeburg als Hauptstadt der deutschen Osten im früheren Mittelalter, Leipzig 1937. [Google Scholar]
  24. Brixus J.M., Die Mitglieder der Kardinalkollegiums 1130-1181, Berlin 1912, s. 17-19, 31-40. [Google Scholar]
  25. Claude D., Geschichte des Erzbistums Magdeburg bis in das 12. Jahrhundert, Köln-Wien 1972, s. 29. [Google Scholar]
  26. Canonici Wissegradensis continuatio Cosmae, ed. R. Köpke, [w:] MGH SS, t. IX, Hannover 1851, s. 141 (sub anno 1135). [Google Scholar]
  27. Chronica Maioris Poloniae, ed. B. Kürbis, MPH s. n., t. VIII, Warszawa 1970, cap. 31, s. 48. [Google Scholar]
  28. Codex diplomaticus Maioris Poloniae, ed. I. Zakrzewski, t. I, Poznań 1877, nr 6, s. 8 [Google Scholar]
  29. Codex diplomaticus Maioris Poloniae, t. I, nr 7, s. 10-13. [Google Scholar]
  30. Codex diplomaticus Silasiae, ed. K. Maleczyński, t. I, Wrocław 1956, nr 13, s. 34-38. [Google Scholar]
  31. Codex Pomeraniae diplomaticus, ed. K. Hasselbach, J. Kosegarten, F. von Medem, Bd. I, Greiswald 1843, nr 12, s. 25. [Google Scholar]
  32. Dalewski Z., Zjazd w Merseburgu w 1135 roku, [w:] Ludzie. Kościół. Wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczyk, S. K. Kuczyński, Warszawa 2001, s. 429-443. [Google Scholar]
  33. Das Papsttum und Ostmitteleuropa (Böhmen-Mähren, Polen, Ungarn) vom ausgehenden 10. bis zum Beginn des 13. Jahrhunderts. Mit einer Neuedition von JL 9067, [w:] Rom und die Regionen. Studien zur Homogenisierung der lateinischen Kirche im Hochmittelalter, hrsg. von J. Johrendt, H. Müller, Neue Abhandlungen, Bd. 19, Berlin 2012, s. 331-369. [Google Scholar]
  34. David P., Gilon de Toucy évêque de Tusculum et sa légation en Pologne, [w:] Księga ku czci Stanisława Kutrzeby, t. II, Kraków 1938, s. 128 i n. [Google Scholar]
  35. Deér J., Papsttum und Normannen. Untersuchungen zu ihren lehnsrechtlichen und kirchenpolitischen Beziehungen, Köln-Wien 1972. [Google Scholar]
  36. Deptuła Cz., Czynniki postępu chrystianizacji w Polsce XII wieku, „Sprawozdania z Czynności Wydawniczych i Posiedzeń Naukowych oraz Kronika Towarzystwa Naukowego KUL”, nr 11 (1969), s. 103-107. [Google Scholar]
  37. Deptuła Cz., Niektóre aspekty stosunków Polski z cesarstwem w wieku XII, [w:] Polska w Europie. Studia historyczne, red. H. Zins, Lublin 1968, s. 35-93, s. 76. [Google Scholar]
  38. Dobosz J., Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002, s. 222-226. [Google Scholar]
  39. Dopierała K., Księga papieży, Poznań 1996, s. 168. [Google Scholar]
  40. Drelicharz W., Pamięć i tradycja o mistrzu Wincentym w dziejopisarstwie polskim XIII-XV wieku, Cistercium, R. 2 (2008), z. 2, s. 141-192, a zwł. s. 148-155. [Google Scholar]
  41. Dunin-Wąsowicz T., Saint Gilles a Polska we wczesnym średniowieczu, „Archeologia Polski”, t. 16 (1971), s. 651-665. [Google Scholar]
  42. Dziewulski W., Stosunek Ottona bamberskiego do organizacji kościelnej terenów zachodniopomorskich, „Zapiski Historyczne” (dalej: ZH), t. 23 (1957), s. 119-140. [Google Scholar]
  43. Dziewulski W., Stosunek Ottona bamberskiego, s. 120 i n. [Google Scholar]
  44. Elm K., Norbert von Xanten, [w:] LdM, Tl. 6, Sp. 1234-1236. [Google Scholar]
  45. Felten F.J., Kaisertum und Papsttum im 12. Jahrhundert, [w:] Das Papsttum in der Welt des 12. Jahrunderts, s. 101-126. [Google Scholar]
  46. Fischer-Wollpert R., Leksykon papieży, Kraków 1996, s. 67. [Google Scholar]
  47. Frenz T., Papstum im Mittelalter, Köln 2010, s. 36-44. [Google Scholar]
  48. Gesta Alberonis archiepiscopi, ed. G. H. Pertz, MGH SS, t. VIII, Hannover 1848, cap. 12, s. 250; Historia Mauriniacensis monasterii, ed. G. H. Pertz, MGH SS, t. XXVI, Hannover 1882, s. 43. [Google Scholar]
  49. Gieysztor A., Bamberg i Polska w XI i XII w., „Studia Źródłoznawcze” (dalej: SŹ), t. 15 (1971), s. 71-83. [Google Scholar]
  50. Gieysztor A., O kilku biskupach polskich XI wieku, [w:] Europa – Słowiańszczyzna – Polska. Studia ku uczczeniu Profesora Kazimierza Tymienieckiego, Poznań 1970, s. 311-326. [Google Scholar]
  51. Gossens B., Norbert von Xanten, Stifter des Prämonstratensensordens, Freibourg 1938, H. Engleskirchen, Nova Norbertina I, II, III. Neue Forschungsergebnisse über Norbert von Xanten, „Analecta Praemonstratensia” (dalej: AP), Bd. 23 (1946-1947), s. 132-140. [Google Scholar]
  52. Górski K., Lund et Gniezno dans les années 1130-1139. Suppression et restitution des deux provinces ecclésiastiques, „Cahiers de civilisation médiévale”, t. 19 (1976), s. 47-52. [Google Scholar]
  53. Grabski AF., Polska w opiniach obcych (X- XIII wiek),Warszawa 1964, s. 330. [Google Scholar]
  54. Grauwen M., Norbertus Aartsbisschop, s. 481 i n. [Google Scholar]
  55. Grauwen W.M., Norbert en Gennep, AP, Bd. 42 (1966), s. 132-133. [Google Scholar]
  56. Grodecki R. – KH, t. 36 (1922), s. 154-158. [Google Scholar]
  57. Grodecki R., Dzieje Polski do r. 1194, [w:] tenże, S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, oprac. J. Wyrozumski, wyd. 2, t. I, Kraków 1995, s. 143-153. [Google Scholar]
  58. Grodecki R., Mistrz Wincenty Kadłubek, biskup krakowski (Zarys biograficzny), „Rocznik Krakowski”, t. 19 (1923), s. 28. [Google Scholar]
  59. Grosfeld P., De archiepiscopatus Magdeburgensis originibus, Münster 1857, s. 54. [Google Scholar]
  60. Grudziński T., Pertraktacje merseburskie w 1135 roku, „Kwartalnik Historyczny” (dalej: KH), t. 75 (1968), z. 2, s. 273-300. [Google Scholar]
  61. Hamburgisches Urkundenbuch, ed. J. M. Lappenberg, Hamburg 1842, Bd. I: 786-1300, nr 144, s. 132 i n. [Google Scholar]
  62. Hauck A., Kirchengeschichte Deutschlands, t. IV. Leipzig 1903, s. 605. [Google Scholar]
  63. Hauziński J., Polska a Królestwo Niemieckie w II połowie XII wieku, [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Historii UAM w dniach 14-16 XI 1983 roku, red. J. Strzelczyk, Poznań 1986, s. 137-155. [Google Scholar]
  64. Herbers K., Im Dienste der Universalität oder der Zentralisierung? Das Papsttum und die „Peripherien” im hohen Mittelalter-Schlussbemerkungen und Perspektiven, [w:] Römisches Zentrum und kirchliche Peripherie, s. 323-345. [Google Scholar]
  65. Herrmann K.J., Benoît IX, [w:] Dictionnaire historique de la papauté, s. 203-205; R. Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, s. 69. [Google Scholar]
  66. Herrmann K.J., Benoît VIII, [w:] Dictionnaire historique de la papauté, s. 202-203; tenże, Das Tuskulanerpapsttum (1012-1046). Benedikt VIII., Johannes XIX., Benedikt IX., Stuttgart 1973. [Google Scholar]
  67. Horstkötter L., Norbert von Xanten,[w:] Lexikon für Theologie und Kirche, hrsg. von W. Kaspar, Bd. 7, Freiburg 1998, Sp. 903-905 oraz ostatni głos nauki – K. Halder, Norbert von Xanten: Der Gründer des Prämonstratenserordens und seine Zeit, Innsbruck 2010. [Google Scholar]
  68. Jurek T., Losy arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w XI wieku, [w:] 1000 lat archidiecezji gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 49-72. [Google Scholar]
  69. Jurek T., Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku, RH, t. 60 (1994), s. 21-66. [Google Scholar]
  70. Kantak K., Dzieje Kościoła polskiego, t. I, Gdańsk 1912, s. 61. [Google Scholar]
  71. Karwasińska J., Archiepiscopus Poloniae – Archiepiscopus Gnesnensis. O adresacie bulli Paschalisa II, SŹ, t. 28 (1983), s. 41-50. [Google Scholar]
  72. Kehr P.F., Das Erzbistum Magdeburg und die erste Organisation der christlichen Kirche in Polen, Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften, Philologisch-Historische Klasse, nr 1, Berlin 1920. [Google Scholar]
  73. Kiełtyka S. OCist, Błogosławiony Wincenty Kadłubek (ok. 1150-1223), NP, t. 16 (1962), s. 164; B. Kürbis, Wstęp, [do:] Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, s. X-XVII. [Google Scholar]
  74. Klewitz H.W., Das Ende des Reformpapsttums, „Deutsches Archiv für Erforschung des Mitterlalters” (dalej: DA), Bd. 3 (1939), s. 371-412. [Google Scholar]
  75. Klewitz H.W., Reformpapsttum und Kardinalkolleg, Darmstadt 1957, zwł. s. 209-259. [Google Scholar]
  76. Kłoczowski J., Solus de Polonia… Polacy na soborach powszechnych XII-XIII wieku, [w:] Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976, s. 259-267. [Google Scholar]
  77. Knapiński W., Św. Norbert i jego zakon, Warszawa 1885; S. Szybkowski, Zakon norbertanów i norbertanek (premonstratensów i premostratensek), [w:] Dzieje Żukowa, red. B. Śliwiński, Żukowo 2003, s. 13-33. [Google Scholar]
  78. Kochanowski J., Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis, t. I, Warszawa 1919, nr 52, s. 39; [Google Scholar]
  79. Koczy L., Polska a Skandynawia za pierwszych Piastów, Poznań 1934, s. 143, 154-158 [Google Scholar]
  80. Kozłowska-Budkowa Z., Jan (zm. między 1167 a 1177), PSB, t. X, Wrocław 1962-1964, s. 428-430. [Google Scholar]
  81. Kozłowska-Budkowa Z., Mateusz (zm. 1166), PSB, t. XX, Wrocław 1975, s. 194 i n. [Google Scholar]
  82. Krakowski S., Kościół a państwo polskie do początków XIV w, Warszawa 1950, zwł. s. 60-62. [Google Scholar]
  83. Kronika Dzierzwy, ed. K. Pawłowski, MPH s. n., t. XV, Kraków 2013, s. 51. [Google Scholar]
  84. Kronika książąt polskich, ed. Z. Węclewski, MPH, t. III, s. 475. [Google Scholar]
  85. Kronika polsko-śląska, ed. L. Ćwikliński, MPH, t. III, Lwów 1878, s. 630. [Google Scholar]
  86. Kronika Thietmara, tłum. M. Z. Jedlicki, wyd. 2, Kraków 2005, s. 154 (lib. II, cap. 22). [Google Scholar]
  87. Kürbis B., Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku, Warszawa 1959, s. 90 i nn, 104 i nn. [Google Scholar]
  88. Kürbis, B. Wstęp, [do:] Mistrz Wincenty Kadłubek, Kronika polska, s. XXXVI-XXXVII; por. Kalendarium życia i kultu mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem, opr. M. Zdanek, „Cistercium Mater Nostra. Tradycja-Historia-Kultura” (dalej: Cistercium), R. 2 (2008), z. 2: Błogosławiony Wincenty Kadłubek. W 800-lecie sakry biskupiej, s. 20. [Google Scholar]
  89. Kurze D., Das Bistum Lebus zwischen Magdeburg und Gnesen, „Jahrbuch für Berlin – Brandenburgische Kirchengeschichte”, Bd. 68 (2011), s. 17-49. [Google Scholar]
  90. Labuda G., Magdeburg i Poznań, RH, R. 14 (1938), s. 185-238 i przedruk [w:] tenże, Studia nad początkami państwa polskiego, t. I, Poznań 1987, s. 355-411. [Google Scholar]
  91. Labuda G., O stosunkach prawno-publicznych między Polską a Niemcami XII wieku (Merseburg – 1135, Kaina – 1146, Krzyszków – 1157), „Czasopismo Prawno-Historyczne”, t. 25 (1973), z. 1, s. 25-58. [Google Scholar]
  92. Labuda G., O stosunkach prawno-publicznych, s. 35; tenże, Stosunki prawno-publiczne Polski i Niemiec, s. 133. [Google Scholar]
  93. Labuda G., Organizacja Kościoła w Polsce w drugiej połowie X wieku i kościelne znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego w roku 1000, [w:] tegoż, Studia nad początkami państwa polskiego, t. II, Poznań 1988, s. 426-526, a zwł. s. 426-447. [Google Scholar]
  94. Labuda G., Organizacja Kościoła w Polsce, s. 514-526, a zwł. 514-522, s. 518. [Google Scholar]
  95. Labuda G., Początki diecezjalnej organizacji kościelnej na Pomorzu i Kujawach w XI i XII wieku, ZH, t. 33 (1968), z. 3, s. 19-60. [Google Scholar]
  96. Labuda G., Stosunki prawno-polityczne Polski i Niemiec w średniowieczu (program badań), [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu, s. 121-137. [Google Scholar]
  97. Labuda G., Walka o zjednoczenie Pomorza z Polską w X-XIV w., [w:] tegoż, Szkice z dziejów Pomorza, t. 1: Pomorze średniowieczne, Warszawa 1958, s. 208-267. [Google Scholar]
  98. Labuda G., Wpływ powstania państwa polskiego na rozwój dziejowy Pomorza, [w:] Księga Tysiąclecia. Początki państwa polskiego, red. K. Tymieniecki, t. II, Poznań 1962, s. 269-279. [Google Scholar]
  99. Liman K., Studium historyczno-literackie nad żywotami biskupa Ottona z Bambergu, Poznań 1966. [Google Scholar]
  100. Lotter F.: Die Konzeption des Wendenkreuzzugs. Ideengeschichtliche, kirchenrechtliche und historisch-politische Voraussetzungen der Missionierung von Elb- und Ostseeslawen um die Mitte des 12. Jahrhunderts, Sigmaringen 1977, s. 60. [Google Scholar]
  101. Ludewig J.P., Reliquiae manuscriptorum, Hallae 1741, t. XII, s. 388, nr 74. [Google Scholar]
  102. Łowmiański H., Początki Polski: polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu do początku wieku XIV, t. VI, cz. 1, Warszawa 1985, s. 337-343. [Google Scholar]
  103. Magistri Vincentii dicti Kadlubek Chronica Polonorum, ed. M. Plezia, Monumenta Poloniae Historica. Series nova (dalej: MPH s. n.), t. XI, Kraków 1994, s. 118 (lib. III, cap. 26). [Google Scholar]
  104. Maleczek W., Das Kardinalskollegium unter Innocenz II. und Anaklet II., „Archivum Historiae Pontificae”, Bd. 19 (1981), s. 27-78. [Google Scholar]
  105. Maleczek W., Innocenz II. Papst (1130-1143), [w:] LdM, Tl. 5., Sp. 433-434. [Google Scholar]
  106. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 209, 339. [Google Scholar]
  107. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 338 i n. [Google Scholar]
  108. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 350 i n.; J. Dobosz, Monarchia i możni, s. 223. [Google Scholar]
  109. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, s. 245-260. [Google Scholar]
  110. Maleczyński K., Bolesław III Krzywousty, wyd. 2, Kraków 2010, s. 348-366. [Google Scholar]
  111. Maleczyński K., Uwagi nad bullą gnieźnieńską z r. 1136, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, t. 47 (1946), nr 2, s. 57-60. [Google Scholar]
  112. Maleczyński K., Uwagi nad dokumentem legata Idziego, biskupa tuskulańskiego dla klasztoru w Tyńcu rzekomo z r. 1105, „Collectanea Theologica”, t. 17 (1936), s. 3 i n. [Google Scholar]
  113. Maleczyński K., W sprawie autentyczności bulli gnieźnieńskiej z roku 1136, Wrocław 1947. [Google Scholar]
  114. Maleczyński K., W sprawie nieznanego biskupa polskiego Henryka z XI w., „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, R. 17 (1937), nr 3, s. 222-226. [Google Scholar]
  115. Maleczyński M., Uwagi nad przekazem roczników magdeburskich o hołdzie Krzywoustego z 15 sierpnia 1135 r., „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, t. 43 (1938), nr 10, s. 329-332. [Google Scholar]
  116. Małecki A., Studium nad bullą Innocentego II z roku 1136 wydaną dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, „Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu”, t. 20 (1894), s. 371-423. [Google Scholar]
  117. Marzec A., Bolesław III Krzywousty, [w:] Piastowie. Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999, s. 75-84. [Google Scholar]
  118. Migne J.P, Patrologiae cursus completus. Series latina (dalej: PL), t. 179, Paryż 1899, kol. 167, nr 125. [Google Scholar]
  119. Mitkowski J., Pomorze zachodnie w stosunku do Polski, Poznań 1946, s. 49. [Google Scholar]
  120. Mitteis H., Lehnrecht und Staatsgewalt, Weimar 1953, s. 482 i n. [Google Scholar]
  121. Monarchia Piastów 1038-1399, red. M. Derwich, A. Żurek, seria Polska. Dzieje Cywilizacji i Narodu, Warszawa 2003, s. 42-43. [Google Scholar]
  122. Morris C,, The Papal Monarchy. The Western Church from 1050 to 1250, Oxford 1989, s. 182-417 (cz. II: The Growth of Christendom (1122-1198); I. Robinson, The Papacy 1073-1198, zwł. s. 209-243. [Google Scholar]
  123. Mrozowicz W., Z problematyki recepcji kroniki Wincentego w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, [w:] Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, red. A. Dąbrówka, W. Wójtowicz, seria Studia Staropolskie. Series nova, Warszawa 2009, s. 326 - 336, a zwł. s. 326-328. [Google Scholar]
  124. Mühlbacher E., Die streitige Papstwahl des Jahres 1130, Innsbruck 1876. [Google Scholar]
  125. Myśliński K., Bolesław Krzywousty a cesarz Lotar w świetle wydarzeń 1135 r., „Roczniki Humanistyczne”, t. 35 (1987), s. 221-231. [Google Scholar]
  126. Myśliński K., Metropolia magdeburska a utworzenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w roku 1000, [w:] Religia, Edukacja, Kultura. Księga pamiątkowa dedykowana profesorowi Stanisławowi Litakowi, red. M. Surdacki, Lublin 2002, s. 17-24. [Google Scholar]
  127. Najdawniejsze zabytki języka polskiego, oprac. W. Taszycki, seria Biblioteka Narodowa (dalej: BN) I 104, Wrocław 1975, s. 8-10. [Google Scholar]
  128. Norbert von Xanten, [w:] LdM, Tl. 6, München-Zürich 1993, Sp. 1233-1235. [Google Scholar]
  129. Norbert von Xanten. Adliger, Ordensstifter, Kirchenfürst, hrsg. von K. Elm, Köln 1984; K. Elm, Norbert von Xanten,[w:] Gestalten der Kirchengeschichte, hrsg. von M. Greschat, Tl. 3, Stuttgart 1983, s. 161-172. [Google Scholar]
  130. Nowak P., Die polnische Kirchenprovinz Gnesnen und die Kurie im 12. Jahrhundert, [w:] Römisches Zentrum und kirchliche Peripherie. Das universale Papstum als Bezugspunkt der Kirchen, hrsg. von J. Johrendt, H. Müller, seria Neue Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften zu Göttingen. Philologisch-Historische Klasse. Neue Folge (dalej: Neue Abhandlungen), Bd. 2, Berlin 2008, s. 191-206. [Google Scholar]
  131. Ottonis episcopi Frisingensis Chronicon, ed. R. Wilmans, MGH SS, t. XX, Hannover 1868, sub anno 1135, s. 257 i n. [Google Scholar]
  132. Ożóg K., Korona i krzyż. Czasy Piastów i Jagiellonów, seria Kościół na Straży Polskiej Wolności, t. I, Kraków 2012, s. 62-67. [Google Scholar]
  133. Palumbo P.F., Lo scisma del MCXXX i precedenti, la vicenda Romana e le ripercussioni europee della lotta tra Analecto ed Innocenzo II col regesto degl’atti di Analecto II, Roma 1942. [Google Scholar]
  134. Palumbo P.F., Nuovi studi (1942-1962) sullo scisma di Analecto II, „Bolletino dell’ Instituto Storico Italiano per il Medio Evo e Archivo Muratoriano”, t. 75 (1963), s. 71-103. [Google Scholar]
  135. Pavlac BA., Lothar III (1075-1137), [w:] Key figures in medieval Europe: an encyclopedia, ed. R. K. Emmerson, S. Clayton-Emmerson, New York 2006, s. 419-421. [Google Scholar]
  136. Pawłowski K., Kronika Dzierzwy, s. XII; por. J. Banaszkiewicz, Kronika Dzierzwy. XIV-wieczne kompendium historii ojczystej, Wrocław 1979, s. 10-31. [Google Scholar]
  137. Pellegrini L., La duplice elezione papale del 1130, [w:] Racollta di studi in memoria Giovanni Soranzo, ed. P. Zerbi, Milano 1968, s. 265-302. [Google Scholar]
  138. Petke W., Lothar III (von Süpplingenburg), Kaiser (†1137), [w:] Lexikon des Mittelalters (dalej: LdM), Tl. 5, München 1991, Sp. 2125-2127. S. Freund, Lothar III, deutscher König (1125-1137), [w:] Biographisch – bibliografisches Kirchenlexikon, hrsg. von F. W. Bautz, [Google Scholar]
  139. Piekosiński F., Zbiór dokumentów średniowiecznych do objaśniania prawa polskiego ziemskiego służących, Studia rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego t. I, Kraków 1897, nr 5, s 26. [Google Scholar]
  140. Pieradzka K., Rola polityczna i kulturalna Kościoła w Polsce do początku XVI w., ŻM, R. 11 (1966), nr 11, s. 31-48. [Google Scholar]
  141. Plezia M., Tradycja rękopiśmienna Kroniki Kadłubka, [w:] Scripta minora. Łacina średniowieczna i Wincenty Kadłubek, Kraków 2001, s. 278-280. [Google Scholar]
  142. Raczyńscy E.K., Kodeks dyplomatyczny Wielkiej Polski, Poznań 1840, nr 1, s. 1. [Google Scholar]
  143. Rajman J., Przyczynki do zagadnienia duchowości zakonu św. Norberta w Polsce, NP, t. 97 (2002), s. 5-23 i Premonstratensi na ziemiach polskich w średniowieczu i epoce nowożytnej, red. J. Rajman, Kraków 2007. [Google Scholar]
  144. Rajman J., Norbertanie polscy w XII wieku, [w:] Społeczeństwo Polski średniowiecznej, red. S. K. Kuczyński, t. 7, Warszawa 1996, s. 71-105. [Google Scholar]
  145. Rajman J., Początki opactw norbertańskich w Strahowie i Brzesku, „Nasza Przeszłość” (dalej: NP), t. 78 (1992), s. 5-26. [Google Scholar]
  146. Rajman J., The Origins of Polish Premonstratensian Circary, AP, Bd. 66 (1990), s. 203-219. [Google Scholar]
  147. Reuter T., Zur Annerkennnung Papst Innocenz‘ II. Eine neue Quelle, DA, t. 39 (1983), s. 396 i nn. [Google Scholar]
  148. Robinson I., The Papacy 1073-1198: Continuity and Innovation, Oxford 1990. [Google Scholar]
  149. Rocznik Traski, ed. A. Bielowski, Monumenta Poloniae Historica (dalej: MPH), t. II, Lwów 1872, s. 831, sub anno 1064: „Gneznensis ecclesia consecratur”. [Google Scholar]
  150. Rosik S., Bolesław Krzywousty, s. 217-246. [Google Scholar]
  151. Rosik S., Bolesław Krzywousty, Wrocław 2013, s. 217-246. [Google Scholar]
  152. Rosik S., Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław 2010. [Google Scholar]
  153. Salewsky D., Norbert von Xanten / Magdeburg – eine vielschichtige Persönlichkeit des Mittelalters, [w:] Prémontre des Ostens. Das Kloster Unser Lieben frauen Magdeburg vom 11. bis 17. Jahrhundert. Das Katalogbuch, hrsg. M. Puhle, R. Hagedorn, Ziethen 1996, s. 29-42. [Google Scholar]
  154. Salewsky D., Norbert von Xanten / Magdeburg, s. 29-36. [Google Scholar]
  155. Samsonowicz F., Ziemie polskie w opiniach Niemców w średniowieczu, [w:] Niemcy – Polska w średniowieczu, s. 313-320, a zwł. 314 i n. [Google Scholar]
  156. Sappok G., Die Anfänge des Bistums Polens und die Reihe seiner Bischöfe von 968-1498, Leipzig 1937. [Google Scholar]
  157. Schieffer R., Benedikt VIII., Papst (1012/ †1024), [w:] LdM, Tl. 1, Sp. 1859; por. F. W. Bautz, Benedikt VIII., Papst (†1024), [w:] BBK, Tl. 1, Sp. 484. [Google Scholar]
  158. Schieffer R., Johannes XVIII., Papst (1003-1009), [w:] LdM, Tl.5, Sp. 543. [Google Scholar]
  159. Schleswig-Holstein-Lauenburgische Regesten und Urkunden, ed. P. Hasse, Hamburg 1886, Bd. I: 786-1250, nr 68, s. 25. [Google Scholar]
  160. Schmale F., Papsttum und Kirche zwischen Gregor VII. und Innocenz II, HZ, Bd. 193 (1961), s. 265-285. [Google Scholar]
  161. Schmale F., Die Bemühungen Innocenz II. um seine Anerkennung in Deutschland, „Zeitschrift für Kirchengeschichte”, Bd. 65 (1954), s. 240-265. [Google Scholar]
  162. Seegrün W., Das Papsttum und Skandinavien bis zur Vollendung der nordischen Kirchenorganisation, Neumünster 1967, s. 133-141, [Google Scholar]
  163. Sikorski D.A., Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Rozważania nad granicami poznania historycznego, Poznań 2011, s. 487-514, s. 489-506, a zwł. s. 489-493. [Google Scholar]
  164. Sikorski D.A., Lotar III, [w:] Słownik władców Europy średniowiecznej, red. J. Dobosz, M. Serwański, Poznań 1998, s. 233. [Google Scholar]
  165. Silnicki T., Początki chrześcijaństwa i organizacji kościelnej na Pomorzu, „Życie i Myśl” (dalej: ŻM), R. 2 (1951), s. 298-323, 580-624. [Google Scholar]
  166. Simson P., Zu den ältesten Magdeburger Geschichtskunde, „Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde”, t. 19 (1894), s. 345 i n. [Google Scholar]
  167. Skwierczyński K., Recepcja idei gregoriańskich w Polsce do początków XIII wieku, Wrocław 2005. [Google Scholar]
  168. Somerville R., The canons of Reims (1131), „Bulletin of the Institute of Medieval Canon Law”, t. 5 (1975), s. 122-130. [Google Scholar]
  169. Strzelczyk J., Bamberg a Polska w średniowieczu, RH, t. 62 (1996), s. 73-88; G. Labuda, Arcybiskup Henryk – Arcybiskup Bogumił – Arcybiskup Bogumił – Piotr, [w:] tegoż, Szkice historyczne X-XI wieku. Z dziejów organizacji Kościoła w Polsce we wczesnym średniowieczu, Poznań 2004, s. 363-430. [Google Scholar]
  170. Strzelczyk J., Bolesław Krzywousty i Otton z Bambergu, [w:] Pomorze Zachodnie w tysiącleciu, red. P. Bartnik, K. Kozłowski, Szczecin 2000, s. 47-67. [Google Scholar]
  171. Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002, s. 173-177. [Google Scholar]
  172. Tavares U., Johannes XVIII., Papst (†1009), [w:] BBK, Tl. 3, Sp. 217-220; K. J. Herrmann, Jean XVIII, [w:] Dictionnaire historique de la papauté, red. P. Levillain, Paris 1994, s. 940-941. [Google Scholar]
  173. Thumser M., Frangipani, stadtrömische Adelsfamilie, [w:] LdM, Tl. 4, Sp. 688-689. [Google Scholar]
  174. Thumser M., Pierleoni, stadtrömische Adelsfamilie, [w:] LdM, Tl. 6, Sp. 2136-2137. [Google Scholar]
  175. Tyc T., Polska a Pomorze za Krzywoustego, „Roczniki Historyczne” (dalej: RH), R. 2 (1926), s. 1-36. [Google Scholar]
  176. Tymieniecki K., Bolesław III Krzywousty (1086-1138), [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. W. Konopczyński [et al.] (dalej: PSB), t. II, Kraków 1935, s. 256-259. [Google Scholar]
  177. Tymieniecki K., Polska w średniowieczu, Warszawa 1961, s. 92-98. [Google Scholar]
  178. Ullmann W., Magdeburg, das Konstantinopel des Nordens. Aspekte von Kaiser – und Papstpolitik bei der Gründung des Magdeburger Erzbistums 968, „Jahrbuch für die Geschichte des Mittel – und Ostdeutschlands”, Bd. 21 (1972), s. 1-44. [Google Scholar]
  179. Umiński J., Rola Bolesława Krzywoustego w uchrześcijanieniu zachodniego Pomorza, „Collectanea Theologica”, t. 21 (1949), s. 383-417. [Google Scholar]
  180. Walczak B., Najdawniejszy zabytek naszego języka powstał w Wielkopolsce, „Przegląd Wielkopolski”, R. 8 (1994), nr 1/2., s. 29. [Google Scholar]
  181. WalickiJ., Przynależność metropolitalna biskupstwa kamieńskiego i lubuskiego na tle rywalizacji Magdeburga i Gniezna, Lublin 1960. [Google Scholar]
  182. Warężak J., Rozwój uposażenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w wiekach średnich, Lwów 1929, zwł. s. 7-15). [Google Scholar]
  183. Wasilewski T., Kościół monarszy w X-XII w. i jego zwierzchnik biskup polski, KH, t. 92 (1985), z. 4, s. 747-768. [Google Scholar]
  184. Weinfurter S., Norbert von Xanten und Entstehung des Prämonstratensenordens, [w:] Barbarossa und die Prämonstratenser, Göpinngen 1989, s. 67-100. [Google Scholar]
  185. Weinfurter S., Norbert von Xanten, Ordenstifter und Eigenkirchenherr, „Archiv für Kulturgeschichte“, Bd. 59 (1977), s. 66-98. [Google Scholar]
  186. Weinfurter S., Papsttum, Reich und kaiserliche Autorität. Von Rom 111 bis Venedig 1177, [w:] Das Papsttum in der Welt des 12. Jahrhunderts, hrsg. von E. D. Hehl, I. H. Ringel, H. Seibert, seria Mittelalter-Forschungen, Bd. 6, Stuttgart 2002, s. 77-100. [Google Scholar]
  187. Wielgosz Z., Kronika polska w twórczości dziejopisarskiej klasztoru lubiąskiego, [w:] Scriptura custos memoriae. Prace historyczne, red. D. Zydorek, Poznań 2001, s. 233. [Google Scholar]
  188. Wilman R., Weitere Ergänazung zu Jaffe’s und Potthast’s Regesta Ponitficum Romanorum, „Archivalische Zeitschrift”, t. 4 (1879), s. 47. [Google Scholar]
  189. Wiszewski P., Domus Bolezlai. W poszukiwaniu tradycji dynastycznej Piastów (do około 1138 roku), seria Acta Universitatis Wratislaviensis, Wrocław 2008, s. 91-96. [Google Scholar]
  190. Wyczański A., O potrzebie nowych badań nad bullą gnieźnieńską z 1136 roku, [w:] O rzeczach minionych. Scripta rerum historicarum Annae Rutkowska-Plachcinska oblata, red. M. Młynarska-Kaletynowa, Warszawa 2006, s. 337-341. [Google Scholar]
  191. Wyrozumski J., Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1978, s. 140-143. [Google Scholar]
  192. Z. Kałuża Z., Calma D., Wokół Wilhelma z Conches i Bernarda z Clairvaux. O trudnych do ustalenia związkach Kroniki Wincentyńskiej z pisarstwem XII-wiecznym, Cistercium, R. 2 (2008), s. 75-99. [Google Scholar]
  193. Zák A., Der heilige Norbert, Herr von Gennep, Stifter des Prämonstratensensordens und Erzbischof von Magdeburg. Ein Lebensbild, Wien 1900. [Google Scholar]
  194. Zakrzewski S. , Ze studiów nad bullą z r. 1136, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny”, t. 43 (1902), s. 1-80. [Google Scholar]
  195. Zakrzewski S., Historia polityczna Polski, cz. I: Wieki średnie, Kraków 1920, s. 90-95. [Google Scholar]
  196. Zakrzewski S., Polska a Rzym za Innocentego II, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, R. 4 (1924), z. 1, s. 142 i n. [Google Scholar]
  197. Zientara B., Polityczne i kościelne związki Pomorza zachodniego z Polską za Bolesława Krzywoustego, „Przegląd Historyczny” (dalej: PH), t. 61 (1970), z. 2, s. 192-228. [Google Scholar]
  198. Zöppfel R., Die Doppelwahl des Jahres 1130 (dodatek do jego szerszej pracy pt. Die Papstwahlen vom 11. bis zum 14. Jahrhundert), Göttingen 1861. [Google Scholar]
  199. Zwiercan M., Komentarze i przeróbki Kroniki mistrza Wincentego, SŹ, t. 20 (1976), s. 106 i n. [Google Scholar]

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.