Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 109 (2008): Nasza Przeszłość

Artykuły

Eschatologiczne poglądy mieszkańców Krakowa doby reformacji

  • Waldermar Kowalski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2008.109.5-35  [Google Scholar]
Pubblicato: 2008-06-30

Abstract

Podstawą niniejszego opracowania jest sześćdziesiąt sześć testamentów z lat 1539-1635, które trafiły do akt władz miejskich. Jest to wybór obejmujący testamenty zawierające niezwykle wyartykułowane przekonania eschatologiczne, co oznacza, że wykraczają one poza schematyczne deklaracje dotyczące nieuchronności śmierci. Testatorzy reprezentują miejskie elity, pospólstwo, a także kilku dworzan. Trzydziestu dwóch spadkodawców jest katolikami i, choć rzadko jest to wyrażane wprost, wybór cmentarza parafii Mariackiej zwykle świadczy o ich przynależności do tej wiary. Wśród protestantów znalazło się dziesięciu ewangelików i jeden antytrynitarz. Skłonności religijne trzydziestu sześciu procent spadkodawców pozostają niejasne. Nie ma przesłanek, by przypuszczać, że krakowianie po prostu powtarzali zasugerowane formuły, które nie przemawiały za ich przekonaniami. W przeciwieństwie do Anglii Tudorów, wolność religijna w ówczesnej Polsce oznaczała, że preambuły religijne nie musiały być uzależnione od koniunktur politycznych.
Zarówno ewangelicy, jak i katolicy deklarowali swoje uczestnictwo w Kościele powszechnym, wywodzącym się z Biblii i Symbolu Apostolskiego, przy czym ewangelików łączyła jedność wiary z innymi kościołami narodowymi. Według katolików Chrystus jest głową Kościoła Kościoła, a nigdy nie wspomina się o papieżu i hierarchii. Przekonanie, że poza Kościołem rzymskim nie ma zbawienia, nie zostało ujawnione wcześniej niż w 1600 roku. Zarówno ewangelicy, jak i katolicy wyrażają przekonanie, że zbawienie jest możliwe dzięki zasługom ukrzyżowania, które odpuszcza grzechy. Nie można jednak stwierdzić, czy katoliccy testatorzy wierzyli w usprawiedliwienie przez samą wiarę. Z drugiej strony, nikt nie odnosi się do tradycyjnie ważnych środków zbawienia, takich jak zasługi i sakramenty. Tylko nieliczni testatorzy wzywają wstawiennictwa Maryi i świętych, o których wspomina się zbiorowo i nie wcześniej niż w 1581 roku. Koresponduje to z obserwacją, że w krakowskich epitafiach powstałych w ostatnich dekadach XVI wieku nie występują święci patroni. Czyściec również nie pojawia się w testamentach. Doktryna "wybranych" znajduje odzwierciedlenie w niektórych testamentach krakowskich ewangelików i katolików. Preambuły religijne większości testatorów uniemożliwiają identyfikację ich wyznania. Testamenty katolickie, choć rzadko znajdują się na granicy ortodoksji, nie zawierają wspomnianych wyżej dogmatów typowych dla katolicyzmu jako zasady. Te same ireniczne poglądy zaobserwowano w odniesieniu do Anglii i niektórych ziem niemieckich. Nie sposób zgadnąć, ilu krakowian podzielało te poglądy między latami sześćdziesiątymi a dwudziestymi XVI wieku.

Riferimenti bibliografici

  1. Bylina S., Chrystianizacja wsi polskiej u schyłku średniowiecza, Warszawa 2002. [Google Scholar]
  2. Bylina S., Człowiek i zaświaty. Wizje kar pośmiertnych w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  3. Harasimowicz J., Mors janua vitae: śląskie epitafia i nagrobki wieku reformacji, Wrocław 1992. [Google Scholar]
  4. Kowalski W., „Do zmartwywstania swego za pewnym wodzem Kristusem...” Staropolskie inskrypcje północno-zachodniej Małopolski, Kielce 2004. [Google Scholar]
  5. Nowicka-Jeżowa A., Pieśń czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI-XVIII wieku, Lublin 1992. [Google Scholar]
  6. Nowicka-Jeżowa A., Sarmaci i śmierć, Warszawa 1992. [Google Scholar]
  7. Rok B., Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, Wrocław 1995. [Google Scholar]
  8. Wiślicz T., Zarobić na duszne zbawienie. Religijność chłopów małopolskich od połowy XVI do końca XVIII wieku, Warszawa 2001. [Google Scholar]
  9. Włodarski M., Ars moriendi w literaturze polskiej XV i XVI w., Kraków 1987. [Google Scholar]
  10. Włodarski M., Obraz i słowo. O powiązaniach w sztuce i literaturze XV-XVI wieku na przykładzie ,,ars moriendi”, Kraków 1991. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.