Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 61 (1984): Nasza Przeszłość

Artykuły

"Ratio studiorum " w seminariach diecezjalnych pod zarządem księży misjonarzy (1675-1864)

  • Jan Dukała
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1984.61.149-231  [Google Scholar]
Pubblicato: 1984-06-30

Abstract

W roku 1675, czyli dwadzieścia cztery lata po wyjeździe z Francji i przybyciu do Polski, księża ze Zgromadzenia Misji objęli kierownictwo seminarium diecezjalnego Świętego Krzyża w Warszawie. W niepodległej Polsce objęli kierownictwo łącznie dwudziestu dwóch seminariów diecezjalnych, a liczba ta w okresie przeprowadzek Polski pozostała niemal niezmieniona, przy czym część seminariów została zlikwidowana, a część otwarta. W 1822 r. Zgromadzenie Misji zostało rozwiązane na terenach zajętych przez Prusy, w 1842 r. na terenach okupowanych przez Rosję, a w 1864 r. Zgromadzenie zostało rozwiązane w Królestwie Polskim. Wpływ Zgromadzenia Misji na kształcenie i szkolenie duchowieństwa diecezjalnego był ogromny, jak podkreśla historiografia tematu. Na podstawie źródeł z archiwów państwowych, przechowywanych w diecezjach i seminariach, a zwłaszcza z archiwów polskich Zgromadzenia Misji w Krakowie przedstawiliśmy kolejne etapy zmian zachodzących w współczynniku studiorum stosowanym w seminariach prowadzonych przez Zgromadzenie Misji. Pierwszy etap w historii „ratio”, który trwa od roku 1675 aż do kasaty szkół jezuickich oraz reorganizacja oświaty, o której zdecydowała Komisja Edukacji Narodowej w latach siedemdziesiątych XVIII w., charakteryzuje się następującymi cechami: 1) czas przewidziany na naukę nie jest ustandaryzowany (wynosi od trzech miesięcy do dwóch lat), 2 ) duszpasterski charakter nauczanych przedmiotów, lata nauki, dobór nauczanych przedmiotów uwarunkowane były stopniem przygotowania kandydatów, którzy w zasadzie wywodzili się albo z kolegiów jezuickich, albo ze szkół despijarystycznych, 3) określenie za program odpowiadał ściśle ordynariusz miejsca, a jego realizacja zależała od Zgromadzenia Misji i od wyposażenia materialnego wspomnianego seminarium, które z kolei warunkowało; realizacji Ratio studiorum. Drugi etap tej relacji kończy się w kontekście niniejszego artykułu kasacją Zgromadzenia Misji w roku 1864. Stosunek w tym okresie charakteryzuje się częstą zmianą programów studiów w seminariach i poprzez kilka prób ich ujednolicenia na odpowiednich zaanektowanych terytoriach. Ingerencja okupantów, zwłaszcza Austriaków, w proces szkolenia duchowieństwa nasiliła się pod koniec XVIII i na początku XIX wieku, sięgając aż do likwidacji kilku seminariów duchownych i powołania dyrektora generalnego czy seminaria generalne we Lwowie, Wilnie i Warszawie. Idee Oświecenia, kontroli państwa nad Kościołem, józefinizmu i febronianizmu przenikały do ​​seminariów poprzez mniej lub bardziej narzucone programy studiów. W XIX wieku zostały one założone po dyskusji pomiędzy oficjalnymi przedstawicielami oświaty, biskupami zwyczajnymi danych diecezji i wizytatorami Zgromadzenia Misji lub członkami kierownictwa danych seminariów. Tak w naszym artykule poddaliśmy analizie programy studiów stosowane na początku XIX wieku w seminariach duchownych znajdujących się na terenach zaboru pruskiego, program nazwany stosunkiem A. Pohla około 1803 roku na terenach zaboru rosyjskiego oraz na krakowskim Stradomiu w 1821 r. W latach dwudziestych i trzydziestych XIX w. programy przewidywały na ogół studia trwające cztery lata (później pięcioletnie), nasza wiedza pozostaje niepełna, jeśli chodzi o kształcenie alumnów w seminariach diecezjalnych kierowanych przez zarystów, gdyż w historiografia odnosząca się do współczynnika studiorum, kwestia wiedzy o wykształceniu – na poziomie średnim kandydatów po kasacie szkół jezuickich i upadku szkół pijarowskich to pytanie pozostaje bez odpowiedzi. W literaturze brakuje także szczegółowego opisu zawartości podręczników, na których opierało się nauczanie na seminariach filozoficznych i teologicznych.

Riferimenti bibliografici

  1. Bednarski S., Upadek i odrodzenie szkół jezuickich, Kraków 1933. [Google Scholar]
  2. Bruckner A., Dzieje Kultury Polskiej, Warszawa 1946. [Google Scholar]
  3. Brudzisz M., Dzieje Seminarium duchownego w Janowie Podlaskim pod zarządem Księży Komunistów 1684—1782, Tuchów—Lublin 1966, mps. [Google Scholar]
  4. Brudzisz M., Nauczanie teologii w Instytucie Księży Komunistów, w: Dzieje teologii katolickiej w Polsce t. 2 cz. 2 Lublin 1975. [Google Scholar]
  5. Chodyński S., Seminarium Włocławskie. Szkic historyczny, Włocławek 1905. [Google Scholar]
  6. Gocłowski T., Organizacja seminariów diecezjalnych prowadzonych przez Zgromadzenie Misji, Lublin 1959, mps. [Google Scholar]
  7. Hefele Ch. J., Leclerq H., Histoire des conciles, t. 10 première partie, Paris 1938. [Google Scholar]
  8. Initiati minoribus clerici studiis qua philosophicis, qua theologicis, qua moralibus exercitantur. Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae, wyd. P. Rabikauskas, Romae 1971. [Google Scholar]
  9. Janowski L., Ateny Litewskie, Kraków 1922. [Google Scholar]
  10. Janowski L., Historiografia Uniwersytetu Wileńskiego, Wilno 1921. [Google Scholar]
  11. Jucewicz L. A., Wspomnienia ze Żmudzi, Wilno 1842. [Google Scholar]
  12. Kacprzycki F., Seminarium płockie, założenie, uposażenie i organizacja prawna 1710—1971. Lublin 1971, mps. [Google Scholar]
  13. Kaszak E., Dzieje lubelskiego seminarium duchownego, Opole Lubelskie 1958, mps. [Google Scholar]
  14. Konopczyński W., Stanisław Konarski, Warszawa 1926. [Google Scholar]
  15. Kotkowski S., Nauczanie w sandomierskim seminarium diecezjalnym w okresie pierwszego dwudziestolecia 1820—1841. RTK t. 18: 1971 z. 4, s. 40—41. [Google Scholar]
  16. Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie, Wilno 1912. [Google Scholar]
  17. Kurdybacha T., Kuria Rzymska wobec Komisji Edukacji Narodowej w latach 1773—1783, Kraków 1949. [Google Scholar]
  18. Kwiatkowski W., Sprawa pruskiej reorganizacji seminariów duchownych w Warszawie (1798—1802), Warszawa 1936. [Google Scholar]
  19. Łukaszewicz J., Historia szkół w Koronie i w Wielkim Księstwie Litewskim od najdawniejszych czasów aż do roku 1794, t. 1—4 Poznań 1849—1851. [Google Scholar]
  20. Młynarczyk S., Z dziejów seminarium duchownego łacińskiej diecezji chełmskiej w Krasnymstawie, RH t. 4: 1953 z. 3. [Google Scholar]
  21. Młynarski Z., Formacja intelektualna alumnów seminarium diecezjalnego w Janowie Podlaskim 1818—1828, RTK t. 17: 1970, s. 61-63. [Google Scholar]
  22. Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772—1864. Wybór źródeł, wyd. O. Beiersdorf, Wrocław 1960. [Google Scholar]
  23. Petrani A., Nauka prawa kanonicznego w Polsce XVIII i XIX w., Lublin 1961. [Google Scholar]
  24. Rechowicz M., Studia alumnów w Galicyjskim Seminarium Generalnym 1790—1819, RTK t. 2: 1955 s. 61—72. [Google Scholar]
  25. Salwa T., Litewska prowincja Księży Misjonarzy 1794—1842, Lublin 1971, mps. [Google Scholar]
  26. Schletz A., Współpraca misjonarzy z Komisją Edukacji Narodowej 1772—1784, Kraków 1946. [Google Scholar]
  27. Urban W., Dzieje Kościoła w zaborze pruskim. Wielkopolska, Pomorze i Warmia, Śląsk, w: Historia Kościoła w Polsce. Praca zbiorowa, red. red. B. Kumor i Z. Obertyński, t. 2 cz 1 Poznań—Warszawa 1979. [Google Scholar]
  28. Worotyński W., Seminarium Główne w Wilnie. Drugi okres dziejów i zniesienie 1816—1833, Wilno 1938. [Google Scholar]
  29. Worotyński W., Stan katolickich seminariów metropolii mohylewskiej przy końcu XVIII w., w: Alma Mater Vilnensis z. 10, Wilno 1932. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.