W roku 1675, czyli dwadzieścia cztery lata po wyjeździe z Francji i przybyciu do Polski, księża ze Zgromadzenia Misji objęli kierownictwo seminarium diecezjalnego Świętego Krzyża w Warszawie. W niepodległej Polsce objęli kierownictwo łącznie dwudziestu dwóch seminariów diecezjalnych, a liczba ta w okresie przeprowadzek Polski pozostała niemal niezmieniona, przy czym część seminariów została zlikwidowana, a część otwarta. W 1822 r. Zgromadzenie Misji zostało rozwiązane na terenach zajętych przez Prusy, w 1842 r. na terenach okupowanych przez Rosję, a w 1864 r. Zgromadzenie zostało rozwiązane w Królestwie Polskim. Wpływ Zgromadzenia Misji na kształcenie i szkolenie duchowieństwa diecezjalnego był ogromny, jak podkreśla historiografia tematu. Na podstawie źródeł z archiwów państwowych, przechowywanych w diecezjach i seminariach, a zwłaszcza z archiwów polskich Zgromadzenia Misji w Krakowie przedstawiliśmy kolejne etapy zmian zachodzących w współczynniku studiorum stosowanym w seminariach prowadzonych przez Zgromadzenie Misji. Pierwszy etap w historii „ratio”, który trwa od roku 1675 aż do kasaty szkół jezuickich oraz reorganizacja oświaty, o której zdecydowała Komisja Edukacji Narodowej w latach siedemdziesiątych XVIII w., charakteryzuje się następującymi cechami: 1) czas przewidziany na naukę nie jest ustandaryzowany (wynosi od trzech miesięcy do dwóch lat), 2 ) duszpasterski charakter nauczanych przedmiotów, lata nauki, dobór nauczanych przedmiotów uwarunkowane były stopniem przygotowania kandydatów, którzy w zasadzie wywodzili się albo z kolegiów jezuickich, albo ze szkół despijarystycznych, 3) określenie za program odpowiadał ściśle ordynariusz miejsca, a jego realizacja zależała od Zgromadzenia Misji i od wyposażenia materialnego wspomnianego seminarium, które z kolei warunkowało; realizacji Ratio studiorum. Drugi etap tej relacji kończy się w kontekście niniejszego artykułu kasacją Zgromadzenia Misji w roku 1864. Stosunek w tym okresie charakteryzuje się częstą zmianą programów studiów w seminariach i poprzez kilka prób ich ujednolicenia na odpowiednich zaanektowanych terytoriach. Ingerencja okupantów, zwłaszcza Austriaków, w proces szkolenia duchowieństwa nasiliła się pod koniec XVIII i na początku XIX wieku, sięgając aż do likwidacji kilku seminariów duchownych i powołania dyrektora generalnego czy seminaria generalne we Lwowie, Wilnie i Warszawie. Idee Oświecenia, kontroli państwa nad Kościołem, józefinizmu i febronianizmu przenikały do seminariów poprzez mniej lub bardziej narzucone programy studiów. W XIX wieku zostały one założone po dyskusji pomiędzy oficjalnymi przedstawicielami oświaty, biskupami zwyczajnymi danych diecezji i wizytatorami Zgromadzenia Misji lub członkami kierownictwa danych seminariów. Tak w naszym artykule poddaliśmy analizie programy studiów stosowane na początku XIX wieku w seminariach duchownych znajdujących się na terenach zaboru pruskiego, program nazwany stosunkiem A. Pohla około 1803 roku na terenach zaboru rosyjskiego oraz na krakowskim Stradomiu w 1821 r. W latach dwudziestych i trzydziestych XIX w. programy przewidywały na ogół studia trwające cztery lata (później pięcioletnie), nasza wiedza pozostaje niepełna, jeśli chodzi o kształcenie alumnów w seminariach diecezjalnych kierowanych przez zarystów, gdyż w historiografia odnosząca się do współczynnika studiorum, kwestia wiedzy o wykształceniu – na poziomie średnim kandydatów po kasacie szkół jezuickich i upadku szkół pijarowskich to pytanie pozostaje bez odpowiedzi. W literaturze brakuje także szczegółowego opisu zawartości podręczników, na których opierało się nauczanie na seminariach filozoficznych i teologicznych.
Puoi anche Iniziare una ricerca avanzata di similarità per questo articolo.