Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
##common.pageHeaderLogo.altText##

Vol. 30 (2023)

Artykuły

The liquidation of religion in schools in the city of Tarnów and the Tarnów district in 1959-1961 in the light of SB documents in Tarnów

  • Ks. Kazimierz Talarek
DOI: https://doi.org/10.52097/rs.2023.213-233  [Google Scholar]
Published: 2024-10-25

Abstract

Religious instruction has taken place in Polish schools for centuries. This also applied to the first years after the end of the Second World War. However, after 1947, religion in schools began to be slowly restricted. After the Agreement was signed on 14 April 1950, the communists agreed to its return. They pledged that they would not interfere with the teaching of religion. Unfortunately, these were only lip-service assurances. Religion was slowly erased from the timetable. It was only after Primate Stefan Wyszyński returned to Warsaw from his place that the authorities agreed to teach religion in all types of schools. As usual, they broke this promise too. The expulsion of religion began in 1959.
The article presented here shows the gradual removal of religion from schools in Tarnów and the Tarnów district, until its complete liquidation. At first, this concerned secondary schools First this concerned secondary schools, and then primary schools. Protests addressed to the educational authorities. The protests addressed to educational authorities by catechists and parents of youths and children attending religious education classes did not help. The diocesan curia in the diocese of Łódź was responsible for the implementation of the project. The Diocesan Curia in Tarnow, had a full picture of this lawlessness. The end of the struggle for religion in school was put to an end by the Act of the Parliament of the People's Republic of 15 July 1961 on the development of the system of education and upbringing", which definitively abolished religion in schools. In this way religion, which was present in Polish schools even under the partitions or during the occupation, was definitively abolished by the communists.

References

  1. Materiały niedrukowane [Google Scholar]
  2. Archiwum Akt Nowych Urząd do Spraw Wyznań [Google Scholar]
  3. AAN UdSW, sygn. 8/249, AAN UdSW, sygn. 125/659. [Google Scholar]
  4. Archiwum Diecezji Tarnowskiej [Google Scholar]
  5. sygn. ARZ 113, T. 113. [Google Scholar]
  6. Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Krakowie [Google Scholar]
  7. AIPN Kr 039/2, T. XV, cz. II, AIPN Kr 039/2, T. XII, cz. II, AIPN Kr 039/2, T. XX, cz. II. [Google Scholar]
  8. Materiały drukowane [Google Scholar]
  9. Instrukcja Ministerstwa Oświaty z dnia 12 maja w sprawie zatrudnienia w roku szkolnym 1958/59 nauczycieli religii nie posiadających przepisanych kwalifikacji (Dz. Min. Ośw. Nr 8, poz. 103), za: A. Mezglewski, Szkolnictwo wyznaniowe w Polsce w latach 1944-1980, Lublin 2004. [Google Scholar]
  10. List Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego w sprawie powrotu nauki religii do szkół (12 grudnia 1956 r.), w: Dzieje diecezji tarnowskiej, t. I, Okólniki rozesłane przez Kurie tarnowską w latach 1951-1956, wyd. i oprac. M. Łabuz, Tarnów 2011, s. 424-426. [Google Scholar]
  11. Odezwa bp. Jana Stepy do kapłanów, rodziców i młodzieży szkolnej z 12 XII 1956 r., w: Dzieje diecezji tarnowskiej, t. I, Okólniki rozesłane przez Kurię tarnowską w latach 1951-1956, wyd. i oprac. M. Łabuz, Tarnów 2011. [Google Scholar]
  12. Opracowania [Google Scholar]
  13. Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995. [Google Scholar]
  14. Dudek A., R. Gryz, Komuniści i Kościół w Polsce ( 1945-1989), Kraków 2006. [Google Scholar]
  15. Fijałkowska B., Partia wobec Religii i Kościoła w PRL, T. II, cz. I, Olsztyn 2000. [Google Scholar]
  16. Konopka K., Religia w szkołach Polski Ludowej. Sprawa nauczania religii w polityce państwa (1944-1961), Białystok 1997. [Google Scholar]
  17. Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1959, Tarnów 1959. [Google Scholar]
  18. Sowa A. L., Od Drugiej do Trzeciej Rzeczypospolitej (1945-2001), w: Wielka Historia Polski, red., S. Grodziski, J. Wyrozumski, M. Zgórniak, t. V, cz. II, Kraków 2003, s. 411-635. [Google Scholar]
  19. Sowa A. L., Historia polityczna Polski 1944-1991, Kraków 2011. [Google Scholar]
  20. Stanaszek B., Diecezja sandomierska w powojennej rzeczywistości politycznej 1945-1967, t. II, Sandomierz 2006. [Google Scholar]
  21. Talarek K., Duchowieństwo i świeccy diecezji tarnowskiej przeciw Okólnikowi Ministerstwa Oświaty nr 26 z 4 VIII 1958 r. w sprawie przestrzegania świeckości szkoły. W świetle doniesień Służby Bezpieczeństwa, w: Dzieje Diecezji Tarnowskiej, t. 2, Instytucje i wydarzenia, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2012, s. 604-627. [Google Scholar]
  22. Talarek K., Nauka religii w szkołach Diecezji Tarnowskiej w latach 1945-1970. Problemy związane z nauczaniem religii w szkołach i punktach katechetycznych, Lublin-Rzeszów 2023. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.