Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Częstochowskie Studia Teologiczne

Vol. 52 (2025): Jubilee Book on the Occasion of the 100th Anniversary of the Archdiocese of Częstochowa

Artykuły naukowe

The Marian Dimension of the Universal Church and the Marian Character of the Church in Częstochowa

DOI: https://doi.org/10.53120/czst.2025.211-242  [Google Scholar]
Published: 2025-12-25

Abstract

The article analyzes the Marian identity of the Church of Częstochowa in the context of the Marian dimension of the universal Church, with particular emphasis on the role of Jasna Góra as the spiritual center of the nation and the diocese.
The study demonstrates that Marian devotion is not merely an element of tradition or worship, but a constitutive feature of the Church’s ecclesial identity and a spiritual charism that makes a significant contribution to the richness of the universal Church.
The first part presents the theological foundations of the Marian dimension of the Church in the light of the documents of the Second Vatican Council and the teachings of the popes, especially St. John Paul II. The subsequent section discusses the
development of Marian spirituality in the Church of Częstochowa as reflected in the teaching of successive bishops–from Bishop Teodor Kubina to Archbishop Wacław Depo. Special attention is given to the Marian sanctuaries of the archdiocese, which
serve as spaces of evangelization, prayer, and renewal of faith, embodying the Christocentric and ecclesial nature of Marian devotion. In the light of the decrees of the Second Synod of the Diocese of Częstochowa, Marian spirituality emerges as a path
of integral formation of the faithful and a sign of hope and unity for the local Church. The article presents the Church of Częstochowa as a community that creatively develops its Marian tradition in fidelity to the teaching of the universal Church, thus constituting a model of contemporary Marian devotion within the local Church. 

References

  1. Kuria Metropolitalna w Częstochowie, „Częstochowski Informator Diecezjalny” 3 (2025) nr 13. [Google Scholar]
  2. „Maryjo! Ocal miłość i życie naszych rodzin”. Vademecum misyjne. Peregrynacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w Archidiecezji Częstochowskiej, red. A. Kuliberda, Częstochowa 2024. [Google Scholar]
  3. Bareła S., Testament mój, [w:] Człowiek zawierzenia. Stefan Bareła III Biskup Częstochowski (1916-1984), red. W. Dąbrowska, M. Duda, M. Mikołajczyk, Częstochowa 1986, s. 202-203. [Google Scholar]
  4. Bartnik Cz., Teologia partykularna w Kościele, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 9 (1976), s. 9-17. [Google Scholar]
  5. Benedykt XVI, Mariali insignis claromontano (29.12.2011), “Wiadomości Archidiecezji Częstochowskiej” 86 (2012) nr specjalny, s. 27. [Google Scholar]
  6. Chmielewski M., Nawiedzenie wizerunku Matki Bożej czasem nawrócenia i przemiany życia, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 51 (2024), s. 55-73. [Google Scholar]
  7. Chmielewski M., Pobożność maryjna a nawrócenie, [w:] Maryjność w Kościele i mariologia w teologii. Ogólnopolskie sympozjum z okazji dwudziestolecia Polskiego Towarzystwa Mariologicznego, Częstochowa, 12-13 września 2019 r., red. M. Chmielewski, K. Zadrożny, Częstochowa 2020, s. 31-42. [Google Scholar]
  8. Depo W., Dekret, „Okólnik Kurii Metropolitalnej w Częstochowie” 9-10 (2025) nr 5, s. 30. [Google Scholar]
  9. Depo W., Mariologia. Zarys maryjności katolickiej w Polsce, Częstochowa 2021. [Google Scholar]
  10. Depo W., Maryja – nasze ocalenie. List pasterski Arcybiskupa Metropolity Częstochowskiego na IV Niedzielę Wielkiego Postu 2024 r. (4.03.2024). [Google Scholar]
  11. Depo W., Matka nowego zaufania, [w:] tenże, Światło Wcielonego Słowa, Częstochowa 2016, s. 82-92. [Google Scholar]
  12. Depo W., Zaproszenie na uroczystość koronacji figury Matki Bożej Bolesnej w Wielgomłynach (15.08.2024). [Google Scholar]
  13. Depo W., Zawierzmy się na nowo Niepokalanemu Sercu Maryi. List pasterski Arcybiskupa Metropolity Częstochowskiego na czas zakończenia peregrynacji Ikony Jasnogórskiej (26.03.2025). [Google Scholar]
  14. Durka J., Biskup częstochowski Zdzisław Goliński wobec rzeczywistości PRL - szkic do biografii, [w:] red. R. Łatka, Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski „ludowej”, t. 2, Warszawa 2022, s. 237-252. [Google Scholar]
  15. Gębka S., Nawiedzenie Matki Bożej w diecezji częstochowskiej 1979-1980, Kraków 2002. [Google Scholar]
  16. Goliński Z., Biskup Częstochowski do Duchowieństwa i Zakonów Diecezji na XXX-lecie Konsekracji I jej Biskupa Ks. D-ra Teodora Kubiny, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Kurii Diecezjalnej w Częstochowie” 24-31 (1957) nr 4, s. 152-157. [Google Scholar]
  17. Goliński Z., Ingresowy list pasterski II ordynariusza diecezji częstochowskiej, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Kurii Diecezjalnej w Częstochowie” 24-31 (1957) nr 4, s. 134-139. [Google Scholar]
  18. Goliński Z., Orędzie wielkanocne biskupa częstochowskiego do duchowieństwa, zakonów i wiernych, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Kurii Diecezjalnej w Częstochowie” 24-31 (1957) nr 2, s. 85-89. [Google Scholar]
  19. Goliński Z., Pouczenie na podstawie instrukcji Komisji Episkopatu o wykonani Ślubów Jasnogórskich, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Kurii Diecezjalnej w Częstochowie” 23-31 (1957) nr 1, s. 14-16. [Google Scholar]
  20. https://episkopat.pl/doc/177857.abp-depo-czesto-wolam-do-matki-bozej-maryjo-powiedz-chrystusowi-o-nas [30.04.2025]. [Google Scholar]
  21. II Synod Diecezji Częstochowskiej, Częstochowa 1986. [Google Scholar]
  22. Jan Paweł II, bulla nominacyjna czwartego biskupa częstochowskiego Quam viginti (28.10.1984), „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 1-2 (1985), s. 1. [Google Scholar]
  23. Jan Paweł II, encyklika Redemptoris Mater (25.03.1987). [Google Scholar]
  24. Jan Paweł II, Katechezy maryjne, tłum. J. Pach, Częstochowa 1998. [Google Scholar]
  25. Jan Paweł II, Przemówienie do Rady Miasta Częstochowy, [w:] Tenże, Pielgrzymki do Ojczyzny. Przemówienia i homilie, Kraków 2005, s. 818-819. [Google Scholar]
  26. Jełowiecka J., We wspólnej pracy dla Matki Bożej, [w:] Człowiek zawierzenia. Stefan Bareła III Biskup Częstochowski (1916-1984), red. W. Dąbrowska, M. Duda, M. Mikołajczyk, Częstochowa 1986, s. 125-129. [Google Scholar]
  27. Kapuściński J., Peregrynacja obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w diecezji częstochowskiej (1979-1980) – próba podsumowania, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 51 (2024), s. 13-34. [Google Scholar]
  28. Kołodziejczyk M., Kościół partykularny i Kościół lokalny a diecezja, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 3 (1975), s. 243-256. [Google Scholar]
  29. Komisja Maryjna KEP, Maryjne Vademecum Duszpasterza, [w:] Maryja w Kościele i mariologia w teologii, red. M. Chmielewski, K. Zadrożny, Częstochowa 2020, s. 135-165. [Google Scholar]
  30. Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Obrzęd koronacji wizerunku Najświętszej Maryi Panny, Katowice 2004. [Google Scholar]
  31. Kongregacja Nauki Wiary, List do Biskupów Kościoła Katolickiego o niektórych aspektach Kościoła pojętego jako komunia (28.05.1992). [Google Scholar]
  32. Kosiak P, Przewodniczący Komisji Maryjnej Episkopatu Polski, [w:] Człowiek zawierzenia. Stefan Bareła III Biskup Częstochowski (1916-1984), red. W. Dąbrowska, M. Duda, M. Mikołajczyk, Częstochowa 1986, s. 131-137. [Google Scholar]
  33. Kostrzewski P., Aktywność bp. Zdzisława Golińskiego na forum Konferencji Episkopatu Polski w latach 1949-1963, „Nasza Przeszłość” 142 (2024), s. 171-196. [Google Scholar]
  34. Kostrzewski P., Władze komunistyczne wobec peregrynacji obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w diecezji częstochowskiej (1979-1980), „Częstochowskie Studia Teologiczne” 51 (2024), s. 35-53. [Google Scholar]
  35. Kowalski J. (red.), Biskupstwo znaczone Krzyżem. W stulecie urodzin Profesora dra hab. Zdzisława Golińskiego Biskupa Częstochowskiego, Częstochowa 2010. [Google Scholar]
  36. Kowalski J. (red.), Służyć prawdzie i miłości. Pamięci Księdza Biskupa Dra Stefana Bareły III ordynariusza częstochowskiego, Częstochowa 1984. [Google Scholar]
  37. Kowalski J., Biskup Teodor Kubina o teologii diecezji częstochowskiej i jej zadaniach pastoralnych, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 8 (1980), s. 109-118. [Google Scholar]
  38. Kowalski J., Stopniak F., Goliński Zdzisław (1908-1963), docent Katol. Uniw. Lubelskiego, biskup częstochowski, teolog moralista, [w:] Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 5, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 462-467. [Google Scholar]
  39. Kubina T., List Pasterski, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Urzędowy Częstochowskiej Kurji Biskupiej” 1 (1926) nr 1, s. 3-8. [Google Scholar]
  40. Kudasiewicz J., Maryja a Kościół, „Roczniki Teologiczne” 40 (1993) z. 6, s. 31-54. [Google Scholar]
  41. Kuliberda A., Matko nasza, Częstochowska Maryjo. Oblicza Maryi w obrazach i figurach na terenie archidiecezji częstochowskiej, Częstochowa 2018. [Google Scholar]
  42. Kumala J., Sanktuaria maryjne w służbie polskiej drogi maryjnej, [w:] Na polskiej drodze maryjnej. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego, Pasierbiec, 21-22 października 2006 roku, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Częstochowa-Pasierbiec 2007, s. 165-183. [Google Scholar]
  43. Kumala J., Sanktuarium maryjne szkołą wiary, [w:] Wierzyć z Maryją i jak Maryja. Sympozjum Polskiego Towarzystwa Mariologicznego. Spotkanie Kustoszów Sanktuariów polskich, Rokitno, 19-21 września 2013 r., red. G. Bartosik, A. Gąsior, J. Królikowski, Częstochowa 2014, s. 93-109. [Google Scholar]
  44. Leon XIV, Przemówienie podczas audiencji dla uczestników Kongresu Papieskiej Międzynarodowej Akademii Maryjnej (6.09.2025). [Google Scholar]
  45. Mazur J., Peregrynacje obrazu afirmacją niepodległości narodu, [w:] Jasnogórska Matka i naród. Z Bogurodzicą ku polskiej wolności myśli i czynu, Ogólnopolska konferencja w 100. rocznicę odzyskania niepodległości i spotkanie kustoszów sanktuariów polskich, Jasna Góra, 22-23 października 2018 roku, red. M. Chmielewski, Częstochowa 2018, s. 91-100. [Google Scholar]
  46. Mróz F., Mróz Ł., Koronacje papieskie wizerunków Najświętszej Maryi Panny w Polsce w latach 1990-2011, „Peregrinus Cracoviensis” 23 (2012), s. 31-50. [Google Scholar]
  47. Nowak S., Akt oddania Matce Bożej Kościoła częstochowskiego w 60 rocznicę jego powstania, „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 59 (1985) nr 11, s. 201-202. [Google Scholar]
  48. Nowak S., Chcemy, Matko Boża, Ciebie duchowo koronować. Pozwól nam! Homilia wygłoszona 4 października 2016 roku podczas Mszy świętej w kaplicy Cudownego Obrazu na jasnej Górze, [w:] „Z dawna Polski Tyś Królową, Maryjo”. 300 lat koronacji obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, red. M. Tabulski, M. Legan, P. Maciaszek, Jasna Góra 2017, s. 29-34. [Google Scholar]
  49. Nowak S., Iuxta crucem tecum stare. Kościół Częstochowski na przełomie Drugiego i Trzeciego Tysiąclecia (1984-2011), Częstochowa 2018. [Google Scholar]
  50. Nowak S., List Arcybiskupa Metropolity Częstochowskiego na Adwent Roku 2000, „Wiadomości Archidiecezji Częstochowskiej” 74 (2000) nr 11-12, s. 26-28. [Google Scholar]
  51. Nowak S., List pasterski biskupa częstochowskiego na 60-lecie istnienia diecezji, „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 59 (1985) nr 11, s. 202-206. [Google Scholar]
  52. Nowak S., Łaska nawiedzin Kościoła częstochowskiego przez Piotra naszych czasów – Pielgrzymki Ojca świętego Jana Pawła II i Benedykta XVI na Jasną Górę i do Częstochowy, „Veritati et Caritati” 6 (2016), s. 331-348. [Google Scholar]
  53. Nowak S., Obrona Jasnej Góry wpisana w cud Kany Galilejskiej, [w:] Zwycięstwo przychodzi przez Maryję. Materiały z sympozjum mariologicznego, Jasna Góra, 18-19 XI 2005 r., red. Z. S. Jabłoński, T. Siudy, Częstochowa 2006, s. 227-229. [Google Scholar]
  54. Nowak S., Od ślubów do zawierzenia, [w:] Zwycięstwo przychodzi przez Maryję. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego, Jasna Góra, 18-19 listopada 2005 roku, red. Z.S. Jabłoński, T. Siudy, Częstochowa 2006, s. 149-158. [Google Scholar]
  55. Nowak S., Od ślubów do zawierzenia. Implikacje pastoralne, [w:] Niepokalane Poczęcie i życie chrześcijańskie. Materiały z sympozjum mariologicznego, Niepokalanów, 15-17 X 2004 r., red. D. Mastalska, Częstochowa-Niepokalanów 2005, s. 149-158 [Google Scholar]
  56. Nowak S., Okoliczności powstania Polskiego Towarzystwa Mariologicznego, [w:] Maryjność w Kościele i mariologia w teologii, red. M. Chmielewski, K. Zadrożny, Częstochowa 2020, s. 11-15. [Google Scholar]
  57. Nowak S., Orędzie IV biskupa częstochowskiego na rozpoczęcie pasterskiej posługi w Kościele Częstochowskim, „Częstochowskie Wiadomości Diecezjalne” 59 (1985) nr 1-2, s. 26-31. [Google Scholar]
  58. Nowak S., Polska droga maryjna, „Salvatoris Mater” 1 (1999) nr 1, s. 307–322. [Google Scholar]
  59. Nowak S., Stawać się świętym w imię Niepokalanej, [w:] Niepokalane Poczęcie i życie chrześcijańskie. Materiały z sympozjum mariologicznego, Niepokalanów, 15-17 X 2004 r., red. D. Mastalska, Częstochowa-Niepokalanów 2005, s. 347-350. [Google Scholar]
  60. Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Migrantów i Podróżnych, Sanktuarium – pamięć, obecność i proroctwa Boga Żywego (08.05.1999). [Google Scholar]
  61. Pazera W., Teologiczne aspekty homilii i przemówień Jana Pawła II do Kościoła częstochowskiego, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 23-24 (1995-1996), s. 41-48. [Google Scholar]
  62. Płatek J., Wierny Stróż Jasnogórskiej Pani, [w:] Człowiek zawierzenia. Stefan Bareła III Biskup Częstochowski (1916-1984), red. W. Dąbrowska, M. Duda, M. Mikołajczyk, Częstochowa 1986, s. 59-71. [Google Scholar]
  63. Przybylski A., Trojanowski M. (red.), Ku Chrystusowi Odkupicielowi człowieka. Księga pamiątkowa z okazji 10-lecia posługi pasterskiej abp. Wacława Tomasza Depo w archidiecezji częstochowskiej 2012-2022, Częstochowa 2022. [Google Scholar]
  64. Przygoda W., Sanktuarium maryjne centrum życia duchowego i znak nadziei dla ubogich, [w:] Zwycięstwo przychodzi przez Maryję. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego, Jasna Góra, 18-19 listopada 2005 roku, red. Z.S. Jabłoński, T. Siudy, Częstochowa 2006, s. 193-203. [Google Scholar]
  65. Siemieniewski A., Młodzież Franciszka, „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 24 (2016) nr 2, s. 233-238. [Google Scholar]
  66. Siudy T., Autentyczny kult maryjny nasza odpowiedzią na jasnogórskie zwycięstwo, [w:] Zwycięstwo przychodzi przez Maryję. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego, Jasna Góra, 18-19 listopada 2005 roku, red. Z.S. Jabłoński, T. Siudy, Częstochowa 2006, s. 205-212. [Google Scholar]
  67. Siudy T., Chrystocentryczny charakter sanktuariów pasyjno-maryjnych, [w:] Razem z Maryją dziękujemy za dar chrztu świętego. Sympozjum Polskiego Towarzystwa Mariologicznego. Spotkanie Kustoszów Sanktuariów Polskich, Wieleń Zaobrzański, Sanktuarium Matki Bożej Ucieczki Grzeszników, 9-11 września 2015, red. G.M. Bartosik, Częstochowa 2016, s. 177-178. [Google Scholar]
  68. Siudy T., Komisja Maryjna Episkopatu Polski w służbie polskiej drogi maryjnej, [w:] Na polskiej drodze maryjnej. Materiały z sympozjum mariologiczno-maryjnego, Pasierbiec, 21-22 października 2006 roku, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Częstochowa-Pasierbiec 2007, s. 27-36. [Google Scholar]
  69. Siudy T., Maryja pierwowzorem Kościoła, [w:] Maryja w tajemnicy Kościoła. Recepcja i perspektywy nauki soborowej. Sympozjum Polskiego Towarzystwa Mariologicznego. Spotkanie Kustoszów Sanktuariów polskich, Kalwaria Zebrzydowska, 20-22 września 2012 r., red. A. Gąsior, J. Królikowski, Częstochowa 2013, s. 75-82. [Google Scholar]
  70. Siudy T., Maryjny wymiar Kościoła według konstytucji dogmatycznej „Lumen gentium”, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 40 (2012), s. 47-55. [Google Scholar]
  71. Siwak W., Wszystko postawiłem na Maryję. Prymasa Tysiąclecia maryjny program walki o zachowanie ducha narodu, „Premislia Christiana” 19 (2020/2021), s. 9-37. [Google Scholar]
  72. Sobański R., Miejsce i rola Kościoła lokalnego w Kościele powszechnym, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 5 (1972), s. 255-261. [Google Scholar]
  73. Sobór Watykański II, konstytucja o Kościele Lumen gentium (21.11.1964). [Google Scholar]
  74. Syczewski T., Nowy obrzęd koronacji wizerunku Najświętszej Maryi Panny, „Liturgia sacra” 10 (2004) nr 2, s. 303-311. [Google Scholar]
  75. Szczepkowska M., Sanktuaria - miejscem troski o całego człowieka, [w:] Razem z Maryją dziękujemy za dar chrztu świętego. Sympozjum Polskiego Towarzystwa Mariologicznego. Spotkanie Kustoszów Sanktuariów Polskich, Wieleń Zaobrzański, Sanktuarium Matki Bożej Ucieczki Grzeszników, 9-11 września 2015, red. G.M. Bartosik, Częstochowa 2016, s. 182-183. [Google Scholar]
  76. Teksty Statutów I Synodu Diecezji Częstochowskiej, „Wiadomości Diecezjalne. Organ Kurii Diecezjalnej w Częstochowie” 24-31 (1957) nr 4, s. 144-151. [Google Scholar]
  77. Thurian M., Maryja Matka Pana, Figura Kościoła, Warszawa 1990. [Google Scholar]
  78. Urbański S., Bareła Stefan (1916-1984), biskup częstochowski, moralista, [w:] Słownik Polskich Teologów Katolickich, t. 8, red. J. Mandziuk, Warszawa 1995, s. 35-42. [Google Scholar]
  79. W Roku Maryi Niepokalanej. Z abp. Stanisławem Nowakiem, wiceprzewodniczącym Papieskiej Akademii Niepokalanej rozmawiał ks. inf. Ireneusz Skubiś, „Niedziela częstochowska” 49 (2004), s. 1. 3. [Google Scholar]
  80. Warzeszak J., Teologiczno-patriotyczny charakter jasnogórskich aktów zawierzenia św. Jana Pawła II, „Studia Paradyskie” 32 (2022), s. 187-211. [Google Scholar]
  81. Widera M., Pope Benedict XVI’s Visit to the Jasna Góra Monastery in 2006, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego” 43 (2023) nr 2, s. 233-252. [Google Scholar]
  82. Wojtczak A., Sanktuaria maryjne - miejscem kształtowania uczniów Chrystusa, [w:] Razem z Maryją dziękujemy za dar chrztu świętego. Sympozjum Polskiego Towarzystwa Mariologicznego. Spotkanie Kustoszów Sanktuariów Polskich, Wieleń Zaobrzański, Sanktuarium Matki Bożej Ucieczki Grzeszników, 9-11 września 2015, red. G.M. Bartosik, Częstochowa 2016, s. 121-151. [Google Scholar]
  83. Zadrożny K., La Madre di Gesù e la Parola di Dio nella “Verbum Domini” di Benedetto XVI. Contenuti e prospettive teologiche, Roma 2018. [Google Scholar]
  84. Zadrożny K., Peregrynacja Ikony Matki Bożej Częstochowskiej jako odpowiedź na Jezusowy testament „wzięcia Maryi do siebie” (J 19,27b), „Częstochowskie Studia Teologiczne” 51 (2024), s. 91-100. [Google Scholar]
  85. Zimorowicz S., Pierwszy Synod Diecezji Częstochowskiej, Częstochowa 1958. [Google Scholar]
  86. Związek J., Sanktuaria Matki Bożej w diecezji częstochowskiej, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 9-10 (1981-1982), s. 225-237. [Google Scholar]
  87. Związek J., Więź Jana Pawła II z Częstochową i diecezją częstochowską, „Ziemia Częstochowska” 32 (2005), s. 7–20. [Google Scholar]
  88. Zyzak W., Jasna Góra Jana Pawła II, [w:] Jasnogórska Matka i naród. Z Bogurodzicą ku polskiej wolności myśli i czynu, Ogólnopolska konferencja w 100. rocznicę odzyskania niepodległości i spotkanie kustoszów sanktuariów polskich, Jasna Góra, 22-23 października 2018 roku, red. M. Chmielewski, Częstochowa 2018; s. 37-49. [Google Scholar]
  89. Żądło A., Kościół lokalny w nauczaniu Soboru Watykańskiego II, „Roczniki Teologiczne” 49 (2002) z. 6, s. 129-148. [Google Scholar]
  90. Życiński W., Matka Chrystusa Matką Kościoła, „Analecta Cracoviensia” 29 (1997), s. 419-433. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Most read articles by the same author(s)

Similar Articles

1 2 3 4 5 > >> 

You may also start an advanced similarity search for this article.