Русские библеизмы в европейском контекстe

Valery Mokienko

doi:10.25312/2391-5137.12/2018_33-45

Nr 12 (2018)

Artykuły

Russkiye bibleizmy v yevropeyskom kontekste

Valery Mokienko⁺⁻

DOI: https://doi.org/10.25312/2391-5137.12/2018_33-45 [Google Scholar]
Opublikowane: 28.12.2018

Abstrakt

Rosyjskie biblizmy w europejskim kontekście

W artykule pokazany jest wpływ Biblii na kształtowanie się rosyjskiego języka literackiego. Proces ten łączy język rosyjski z językami literackimi wielu narodów pozostających pod wpływem kultury chrześcijańskiej. Omówione zostały biblizmy różnego typu, posiadające odpowiedniki w innych językach europejskich, w tym także słowiańskich. Mimo wspólności źródłowej biblizmów w językach będących pod wpływem kultury chrześcijańskiej język rosyjski wykazuje znaczne różnice w strukturze tych jednostek zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. Specyficzność adaptacji biblizmów w języku rosyjskim przejawia się w połączeniu pierwiastka książkowo-cerkiewnego i potocznego (głównie jako produktu kalk z języków europejskich), który znacznie wzbogacił zasób biblizmów rosyjskich. W artykule analizowane są przykłady ilustrujące europejskie tło przyswojenia i aktywizacji biblizmów w rosyjskim języku literackim. Ukazane są przykłady opisu leksykograficznego analizowanych jednostek.

Bibliografia

Arthaber A. (1989), Dizionario comparato di proverbi e modi proverbiali in sette lingue (italiana; latina; francese; spagnola; tedesca; inglese; greca antica), Milano: Ulrico Hoepli Editore. [Google Scholar]
BMŠ 2000: Berkov, Mokienko, Šulezhkova 2000: Berkov V.P., Mokienko V.V., Šulezhkova S.G. (2000), Bolshoj slovar krylatykh slov russkogo jazyka, Мoskva: «Russkije slovari», Izdatelstvo Astrel. [Google Scholar]
BMŠ 2008-2009: Berkov, Mokienko, Šulezhkova, Berkov V.P., Mokienko V.V., Šulezhkova S.G. (2008–2009), Bolshoj slovar krylatykh slov i vyrazhenij russkogo jazyka, Маgnitogorsk: МаGU; Greifswald: Ernst-Moritz-Arndt-Universität. [Google Scholar]
Dubrovina K.N. (2008), Enciklopedicheskij slovar biblejskikh frazeologizmom russkogo jazyka (rukopis, kompjuternaja versija), Мoskva. [Google Scholar]
Duden, Bd. 11: Redewendungen und sprichwörtliche Redensarten. Wörterbuch der deutschen Idiomatik (1992), Bearbeitet von Günther Drosdowski und Werner Scholze-Stubenrecht, Mannheim-Leipzig-Wien-Zürich. [Google Scholar]
Fink Arsovski Ž., Kovačević B., Hrnjak A. (2010), Bibliografija hrvatske frazeologije i popis frazema analiziranih u znanstvenim i stručnim rdovima, Zagreb: Knjigra. [Google Scholar]
Gak V.G. (1997), Specifika biblejskoj frazeologii v russkom jazyke // Problemy frazeologii europejskej II. Frazeologia a religia, A.M. Lewicki, W. Chlebda (red.), Warszawa, 1997, s. 95–103. [Google Scholar]
Gak V.G. (1997a), Osobennosti biblejskikh frazeologizmom v russkom jazyke (v sopostavlenii s francuskimi bibkeizmami) // „Voprosy jazykoznanija“, 5, s. 55–65. [Google Scholar]
Jacevich K.V. (2003), Bibleizmy v cheshskom, russkom i nemeckom jazykakh, Kand. diss. filol. nauk. Sankt-Peterburg. [Google Scholar]
Kirsanova A. (2007), Tolkovyj slovar krylatykh slov i vyrazhenij, Мoskva. [Google Scholar]
Kopečný 2009: Dobrodružství etymologie. Články Františka Kopečného z prostějovského časopisu štafeta, Aleš Bičan, Eva Havlová (ed.), „Studia etymologica Brunensia“ 7, Praha: Nakladatelství Lidové noviny. [Google Scholar]
Küpper H. (1993), Wörterbuch der deutschen Umgangssprache, Stuttgart–Dresden: Ernst Klett Verlag für Wissen und Bildung. [Google Scholar]
Lilich G.A., Mokienko V.M., Stepanova L.B. (1993), Biobleizmy v russkom, cheshskom i slovackom literaturnykh jazykakh // “Vestnik Sankt-Peterburgskogo universiteta. Ser. 2. Istorija, jazykoznanije, literaturovedenije”, vyo. 3, s. 51–59. [Google Scholar]
Lilich G.A., Mokienko V.M., Trofimkina O.I. (2010), Tolkovyj slovar biblejskikh vyrazhrnij i slov: ok/ 2000 eedinic, Мoskva. [Google Scholar]
Logachev K.I. (1991), Russkaja Biblia vchera, segodnia, zavtra // Evangelije. Perevod s drevniegrecheskogo sviashchennika Pravoslavnoj Cerkvi о. Leonida Lutkovskogo, Мoskva. [Google Scholar]
Michelson M.I. (1902–1903), Russkaja mysl i rech. Svojo i chuzhoje. Opyt russkoj frazeologii. Sbornik obraznykh slov i inoskazanij, Sankt-Peterburg. [Google Scholar]
Michelson М.I. (1994), Svojo i chuzhoje. Opyt russkoj frazeologii. Sbornik obraznykh slov i inoskazanij, Predislovije i kommentarii V.M. Mokienko, Мoskva. [Google Scholar]
Mokienko V. (2003), Intertexteme und Text in slavischen Sprachen // Funktionale Beschreibung slavischer Sprachen. Beiträge zum XIII. Internationalen Slavistenkongress in Ljubljana, Hrsg. Tilman Berger, Karl Gutschmidt, München: Verlag Otto Sagner, s. 162–186. [Google Scholar]
Mokienko V.M., Nikitina T.G., Nikolaeva E.K. (2010), Bolshoj slovar russkikh poslovic. Okolo 70 000 poslovic. Pod oshchej redakciej prof. V.M. Mokienko, Мoskva. [Google Scholar]
Röhrich L. (2001), Das große Lexikon der sprichwörtlichen Redensarten. Bd. 1-IV, Freiburg-Basel-Wien. [Google Scholar]
Serov V. (2003), Krylatyje slova: Enciklopedija, Мoskva. [Google Scholar]
Sreznevsky I.I. (1883–1912), Materialy dla slovaria drevnierusskogo jazyka po pismennym pamiatnikam. Т. 1–3, Sankt-Peterburg. [Google Scholar]
Suslova A.V., Superanskaja A.V. (1991), О russkikh imenakh, Leningrad. [Google Scholar]
Tolstoj N.I. (1988), Istorija i struktura slavianskikh literaturnykh jazykov, Мoskva. [Google Scholar]
Treder J. (1989), Frazeologia kaszubska a wierzenia i zwyczaje (na tle porównaczym), Wejherowo. [Google Scholar]
Walter H., Komorowska E., Krzanowska A. i zespół (2010), Deutsch-polnisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen mit historisch-etymologischen Kommentaren, Szczecin-Greifswald, 2010. [Google Scholar]
Walter, H., Mokienko V.M. (2009), Deutsche-russisches Wörterbuch biblischer Phraseologismen. Mit historisch-etymologischen Kommentaren, Greifswald: Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald, Philosophische Fakultät. [Google Scholar]
Walter H., Mokienko V.M. (2011), (K)Ein Buch mit sieben Siegeln. Historisch-etymologische Skizzen zur deutschen Phraseologie, Greifswald: Ernst-Moritz-Arndt-Universität Greifswald. Philosophische Fakultät. [Google Scholar]
Zykova E.I., Mokienko V.M. (2005), Davajte govorit pravilno! Krylatyje slota v sovremennom russkom jazyke. Kratkij slovar-spravochnik, Sankt-Peterburg: Filologicheskij fakultet SPbGU. [Google Scholar]