Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Językoznawstwo baner

Nr 2/21 (2024)

Artykuły

Z historii nazewnictwa kart do gry – tezy i hipotezy etymologiczne

DOI: https://doi.org/10.25312/j.8508  [Google Scholar]
Opublikowane: 10.12.2024

Abstrakt

Artykuł podejmuje temat historii nazw kart używanych do gry – stanowi próbę chronologicznego uporządkowania określeń, które do dziś funkcjonują w polszczyźnie, choć pojawiły się w różnych okresach, w odmiennych okolicznościach społeczno-kulturowych i mają zróżnicowaną etymologię. W kręgu obserwacji znalazł się materiał o dwojakim charakterze: podstawą materiałową są oficjalne, powszechnie stosowane miana kart, przy czym ten zasób leksyki został poszerzony o nazwy nieformalne – potoczne lub też spotykane lokalnie, w gwarach. Niekiedy wskazanie proweniencji jakiejś nazwy jest proste, a nawet oczywiste; niekiedy jednak może przysparzać trudności, a już na pewno – rodzić wątpliwości. Dlatego też autor w tytule artykułu zawarł sformułowanie „tezy i hipotezy” – zdaje sobie sprawę z tego, że niektóre teorie mają charakter dyskusyjny.

Bibliografia

  1. BRÜ – Brückner A. (1927), Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków. [Google Scholar]
  2. DE – Kluge F. (1883), Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, Berlin. [Google Scholar]
  3. DF [cyfry dodane do skrótu oznaczają kolejne wydania] –Dictionnaire de l'Académie françoise (1694, 1718, 1740, 1762, 1798, 1835, 1879, 1932–1935, 1992–2020), t. 1–2, Paris, https://www.dictionnaire-academie.fr [dostęp: 5–10.08.2022]. [Google Scholar]
  4. DW – Grimm J., Grimm W. (1854–1961), Deutsches Wörterbuch. Erstbearbeitung, Leipzig. [Google Scholar]
  5. EW – Pfeifer W., Braun W., Ginschel G. Hagen G., Huber A., Müller K., Petermann H., Pfeifer G., Schröter D., Schröter U. (Hrsg.) (1993), Etymologisches Wörterbuch des Deutschen, Berlin. [Google Scholar]
  6. OED – Online Etymology Dictionary, https://www.etymonline.com [dostęp: 6.09.2022]. [Google Scholar]
  7. SDOR – Doroszewski W. (red.) (1958–1969), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa. [Google Scholar]
  8. SJP – Słownik języka polskiego PWN, http://sjp.pwn.pl [dostęp: 5–20.08.2022]. [Google Scholar]
  9. SL – Linde S.B. (1807–1814), Słownik języka polskiego, Warszawa. [Google Scholar]
  10. SW – Karłowicz J., Kryński A.A., Niedźwiedzki W. (red.) (1900–1927), Słownik języka polskiego, Warszawa. [Google Scholar]
  11. SWIL – Zdanowicz A., Bohusz-Szyszko M., Filipowicz J., Tomaszewicz W., Czepieliński F., Korotyński W., Trentowski B. (red.) (1861), Słownik języka polskiego, Wilno. [Google Scholar]
  12. SXVI – Mayenowa M.R., Pepłowski F., Mrowcewicz K., Potoniec P. (red.) (1966–1995), Słownik polszczyzny XVI wieku, t. 1–37, Wrocław–Warszawa. [Google Scholar]
  13. SXVII – Gruszczyński W. (red.) (1991–), Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, https://sxvii.pl (dostęp: 5–20.08.2022). [Google Scholar]
  14. TF – Imbs P., Quemada B. (éd.) (1971–1994), Trésor de la langue française (Dictionnaire de la Langue du XIXe et du XXe siècle (1789–1960), vol. I–XVI, Paris. [Google Scholar]
  15. WSJP – Żmigrodzki P. (red.) (2007–), Wielki słownik języka polskiego PAN, Kraków. [Google Scholar]
  16. WU – Küpper H. (1997), Wörterbuch der deutschen Umgangssprache, Stuttgart–München–Düsseldorf–Leipzig 1997. [Google Scholar]
  17. Artykuły i monografie [Google Scholar]
  18. Belmas É. (2006), Jouer autrefois. Essai sur le jeu dans la France moderne (XVIe–XVIIIe siècle), Seyssel. [Google Scholar]
  19. Chatto W.A. (1848), Facts and Speculations on the Origin and History of Playing Cards, London. [Google Scholar]
  20. Estreicher K. (1863), Karty w Polsce, [w:] K.W. Wójcicki, L. Rogalski, J. Pankiewicz, Lewenstam F., Sobieszczański F.M., J. Bartoszewicz (red.), Encyklopedyja Powszechna. Tom XIV, Kapil.-Kodeń., Warszawa. [Google Scholar]
  21. Falimirz S. (1534), O ziolach y o moczy gich. O paleniu wodek z zioł. O Oleykoch przyprawianiu. O Rzeczach zamorskich. O Zwierzętach, o Ptaczech, y o Ribach. O Kamieniu drogim. O Urinie, o Pulsie, y o innych znamionach. O Rodzeniu dziatek. O Naucze gwiazdeczney. O Stawianiu baniek, y o puszczaniu krwie. O Rządzeniu czasu powietrza morowego. O Lekarstwach doświadczonych na wiele niemoczy. O Naucze Barwierskiey, Kraków. [Google Scholar]
  22. Gołębiowski Ł. (1831), Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym lub niektórych tylko prowincyach, Warszawa. [Google Scholar]
  23. Gorys E. (1988), Das Buch der Spiele. Über 500 Freizeitspiele für Erwachsene, Hanau. [Google Scholar]
  24. Hamerliński-Dzierożyński A. (1976), O kartach, karciarzach, grach poczciwych i grach szulerskich. Szkice obyczajowe z wieków XV–XIX, Kraków. [Google Scholar]
  25. Karbowiak A. (oprac.) (1890), Ustawy bursy krakowskiej „Jeruzalem”, „Archiwum do dziejów literatury i oświaty w Polsce”, t. VI, Kraków. [Google Scholar]
  26. Klemensiewicz Z. (1965), Historia języka polskiego, Warszawa. [Google Scholar]
  27. Kolberg O. (1962a), Dzieła wszystkie. Tom 3: Kujawy. Część 1, Wrocław–Poznań. [Google Scholar]
  28. Kolberg O. (1962b), Dzieła wszystkie. Tom 5: Krakowskie. Część 1, Wrocław–Poznań. [Google Scholar]
  29. Kolberg O. (1963), Dzieła wszystkie. Tom 10: Wielkie Księstwo Poznańskie. Część 2, Wrocław–Poznań. [Google Scholar]
  30. Méry F.J.P.A. (1847), L’arbitre des jeux: accompagné de petits poëmes historiques, Paris. [Google Scholar]
  31. Michałowska T. (red.) (1990), Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze – renesans – barok), Wrocław–Warszawa–Kraków. [Google Scholar]
  32. Müller E. (1968), Synchronie – Diachronie an einem Beispiel aus der Wortgeschichte: Knabe, Bube, Junge, „Sprache, Gegenwart und Geschichte. Probleme der Synchronie und Diachronie”, nr 5, s 129–146. [Google Scholar]
  33. Rybicka H. (1976), Losy wyrazów w języku polskim, Warszawa. [Google Scholar]
  34. Stary Gracz (pseud., wł. Kozietulski S.) (1888), Gry w karty dawniejsze i nowe. Dokładne sposoby ich prowadzenia, poprzedzone krótką historyą kart, Warszawa. [Google Scholar]
  35. Tomicki S. (1866), Mądry Wach. Według opowiadania Jana Grzeli, Poznań. [Google Scholar]
  36. Walczak B. (1978), Wpływy francuskie w polszczyźnie epoki oświecenia, „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydział Filologiczno-Filozoficzny”, nr 96, s. 52–56. [Google Scholar]
  37. Wytrawny Gracz (pseud.) (1930), Gry w karty polskie i obce. Najdokładniejszy przewodnik gier zawierający 100 sposobów najbardziej praktykowanych u nas, starodawnych i najnowszych, jak: wint, wist, preferans, boston, pikieta, we wszystkich odmianach mariaż, kasztelan, drużbart, gieryłasz, kupiec, muszka, rams, skarbonka, baccarat, bridge-plafon, poker, itd. wraz ze specjalnym działem passjansów, Warszawa. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.