Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Językoznawstwo baner

Nr 8 (2014)

Artykuły

Jeszcze o przezwiskach

  • Maria Wojtyła-Świerzowska
Opublikowane: 01.10.2014

Abstrakt

Pseudonim ma charakter nieoficjalny i tymczasowy. Miesza się w nim płaszczyzna apelatywna i antroponimiczna. Charakteryzuje ją duża rozpiętość wyrazu, od pogardy, miłosierdzia, złośliwości, lekceważenia, poprzez szyderstwo, ironię, aż po przyjaźń, żartobliwość. Posiada funkcję charakteryzującą. Materiałem na pseudonim mogą być nazwy obiektów animowanych i nieożywionych, cechy, czynności i stany, inne imiona osobowe, wyrażenia przyimkowe, wyrażenia ciągłe, np. Ozaist, na ozaist „zaiste” 'Rzeczywiście'. W pseudonimach wychodzą na światło dzienne zjawiska analogii i promieniowania kształtującego, np. grupapseudonimy posiadające podstawową wartość semantyczną wykonawcy czynności (od *choditi, *chodati): Chod, Chód, Chodz, Chodź-ko, Choda, Chodak, Chodek(ko), Chodacz, Chodzak, Chodaj, Chodal, Chodań, Chodasz, Chodzisz, Chodur(a), Chodera, Chodyra, Chodyka, Chodyła, Chodula. Podgrupą pseudonimów są inwektywy. Pełnią funkcję poniżającą, obelżywą. Inwektywy pojawiają się zazwyczaj w sytuacjach charakteryzujących się skrajnie negatywnymi emocjami – nienawiścią, agresją, pogardą, kpiną, np. „Ty dupku żołędny!”, „bęcwał!”. Pseudonimy pozwalają z jednej strony obserwować żywe słownictwo i słowotwórstwo (zwłaszcza ekspresyjne), a z drugiej – poświadczają leksykę, która niejednokrotnie już dawno wyszła z użycia lub jest zarejestrowana tylko w niektórych dialektach. Pseudonimy ze względu na pełnioną funkcję wpisują się w obszar psychologii społecznej i socjologii grup społecznych, mniejszych i większych.



Bibliografia

  1. Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005. [Google Scholar]
  2. Boryś W., Popowska-Taborska H., Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, I–VI, Warszawa 1994–2010. [Google Scholar]
  3. Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927. [Google Scholar]
  4. Cieślikowa A., Przezwiska, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998, s. 119–134 (tu szczegółowa bibliografia). [Google Scholar]
  5. Doroszewski W. (red.), Słownik języka polskiego, I–XI, Warszawa 1958–1969. [Google Scholar]
  6. Karłowicz J., Słownik gwar polskich, I–VI, Kraków 1900–1911. [Google Scholar]
  7. Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.), Słownik języka polskiego (tzw. Warszawski), I–VIII, Warszawa 1900–1927. [Google Scholar]
  8. Kowalik-Kaleta Z., Dacewicz L., Raszewska-Żurek B., Słownik najstarszych nazwisk polskich, t. I, Warszawa 2007. [Google Scholar]
  9. Pisarkowa K., Wyliczanki polskie, Wrocław 1975. [Google Scholar]
  10. Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa–Kraków 1998. [Google Scholar]
  11. Rymut K., Nazwiska Polaków, Wrocław 1991. [Google Scholar]
  12. Rymut K., Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I–II, Kraków 1999–2001. [Google Scholar]
  13. Sławski F. (red.), Słownik prasłowiański, t. I, Wrocław 1974. [Google Scholar]
  14. Sławski F., Słownik etymologiczny języka polskiego, I–V (A-łżywy), Kraków 1952–1982. [Google Scholar]
  15. Sławski F., Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego, cz. I, [w:] Słownik prasłowiański, red. F. Sławski, t. I, Wrocław 1974, s. 1–141. [Google Scholar]
  16. Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, Cz. I Odapelatywne nazwy osobowe, oprac. A. Cieślikowa, Kraków 2000. [Google Scholar]
  17. Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, M. Karaś (red.), od t. II–V J. Reichan (red.), od t. VI J. Okoniowa (red.), Wrocław 1977 nn. [Google Scholar]
  18. Wojtyła-Świerzowska M., Prasłowiańskie nomen agentis, Wrocław 1974. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.