Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Językoznawstwo baner

Nr 4/25 (2025)

Artykuły

Pozycje polskich samogłosek fonemicznych na czworoboku samogłoskowym IPA uzyskane przy użyciu sieci neuronowych wytrenowanych na artykulacjach samogłosek kardynalnych

DOI: https://doi.org/10.25312/j.9869  [Google Scholar]
Opublikowane: 11.12.2025

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest weryfikacja i doprecyzowanie pozycji polskich samogłosek fonemicznych w czworoboku samogłoskowym IPA, zaproponowanych w literaturze fonetycznej. W tym celu wykorzystano modele sieci neuronowych wytrenowane na nagraniach wymowy samogłosek kardynalnych przez reprezentatywną grupę fonetyków. Takie zautomatyzowane podejście eliminuje potencjalne subiektywne wpływy wynikające z indywidualnej intuicji badaczy, a uzyskane w ten sposób lokalizacje mogą być trafniejsze w ramach systemu samogłosek kardynalnych. Wyniki sugerują pozycje zbliżone do tych proponowanych w literaturze przedmiotu, jednak mają one tendencję do przesunięcia w kierunku centrum czworoboku. Jest to zgodne z obserwacją, że stosunkowo niewielka liczba samogłosek fonemicznych w języku polskim nie wymaga napiętej artykulacji. Wszystko to prowadzi do wniosku, że pozycje polskich samogłosek fonemicznych powinny być umieszczane nieco dalej od krawędzi czworoboku samogłoskowego, co wskazuje na luźniejszą artykulację.

Bibliografia

  1. Adank P.M., Smits R., Van Hout R. (2004), A comparison of vowel normalization procedures for language variation research, “The Journal of the Acoustical Society of America”, vol. 116(5), pp. 3099–3107. [Google Scholar]
  2. Bartnicka-Dąbrowska B. (1968), Fonetyka, [in:] W. Doroszewski, B. Wieczorkiewicz (eds.), Gramatyka opisowa języka polskiego z ćwiczeniami, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, pp. 5–118. [Google Scholar]
  3. Bell A.M. (1867), Visible Speech: The Science of Universal Alphabetics; or Self-Interpreting Physiological Letters, for the Writing of All Languages in One Alphabet, London: Simpkin, Marshall & Company. [Google Scholar]
  4. Benni T. (1959), Fonetyka opisowa języka polskiego, Wrocław: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich. [Google Scholar]
  5. Biedrzycki L. (1978), Fonologia angielskich i polskich rezonantów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  6. Boersma P., Weenink D. (2024), Praat: doing phonetics by computer (version 6.4) [computer software], Amsterdam: University of Amsterdam. [Google Scholar]
  7. Butcher A. (1982), Cardinal vowels and other problems, [in:] D. Crystal (ed.), Linguistic controversies, London: Arnold, pp. 50–71. [Google Scholar]
  8. Dioubina O.I., Pfitzinger H.R. (2002), An IPA vowel diagram approach to analysing L1 effects on vowel production and perception, [in:] M. Abbas, A. Alhakim Freihat (eds.), Seventh International Conference on Spoken Language Processing (ICSLP'2002), Denver-Colorado, USA, September 2002, Stroudsburg: Association for Computational Linguistics, pp. 2265–2268. [Google Scholar]
  9. Dłuska M. (1986), Fonetyka polska: Artykulacja głosek polskich, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  10. Dukiewicz L. (1995), Fonetyka, [in:] H. Wróbel (ed.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, pp. 9–103. [Google Scholar]
  11. Ellis A.J. (1869), On Early English Pronunciation, with Especial Reference to Shakspere and Chaucer, London and Berlin: Asher & Co. [Google Scholar]
  12. Gimson A.C., Cruttenden A. (2001), Gimson’s pronunciation of English, Oxford: Oxford University Press. [Google Scholar]
  13. Jadoul Y., Thompson B., De Boer B. (2018), Introducing Parselmouth: A Python interface to Praat, “Journal of Phonetics”, vol. 71, pp. 1–15. [Google Scholar]
  14. Jassem W. (1974), Mowa a nauka o ła̧czności, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  15. Jassem W. (1975), Fonetyka języka angielskiego, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [Google Scholar]
  16. Jassem W. (1981), Podręcznik wymowy angielskiej (A handbook of English pronunciation), Warszawa: PWN. [Google Scholar]
  17. Jaworski M. (1986), Podręczna gramatyka języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. [Google Scholar]
  18. Jones D. (1914), The pronunciation of English, Cambridge: Cambridge University Press. [Google Scholar]
  19. Jones D. (1917a), An English Pronouncing Dictionary, London: JM Dent. [Google Scholar]
  20. Jones D. (1917b), Experimental phonetics and its utility to the linguist, “Nature”, vol.100(2501), pp. 96–98. [Google Scholar]
  21. Jones D., Ward D. (1969), The phonetics of Russian, Cambidge: Cambridge University Press. [Google Scholar]
  22. Junker R.R., Kuppler J., Bathke A.C., Schreyer M.L., Trutschnig W. (2016), Dynamic range boxes–a robust nonparametric approach to quantify size and overlap of n-dimensional hypervolumes, “Methods in Ecology and Evolution”, vol. 7(12), pp. 1503–1513. [Google Scholar]
  23. Ladefoged P. (1975), A course in phonetics, New York: Harcourt Brace Jovanovich. [Google Scholar]
  24. Lepsius C.R. (1855), Das allgemeine linguistische Alphabet. Grundsätze der Übertragung fremder Schriftsysteme und bisher noch ungeschriebener Sprachen in europäische Buchstaben, Berlin: Verlag von Wilhelm Hertz. [Google Scholar]
  25. Lepsius R. (1863), Standard Alphabet for Reducing Unwritten Languages and Foreign Graphic Systems to a Uniform Orthography in European Letters, vol. 5, London: Williams & Norgate. [Google Scholar]
  26. Lisker L. (1989), On the Interpretation of Vowel “Quality”: The Dimension of Rounding, “Journal of the International Phonetic Association”, vol. 19(1), pp. 24–30. [Google Scholar]
  27. Madelska L., Witaszek-Samborska M. (1988), Zapis fonetyczny, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. [Google Scholar]
  28. Miller J.D. (1989), Auditory-perceptual interpretation of the vowel, “The Journal of the Acoustical Society of America”, vol. 85(5), pp. 2114–2134. [Google Scholar]
  29. Nolan F. (1988), 2.2 Vowels, “Journal of the International Phonetic Association”, vol. 18(2), pp. 69–74. [Google Scholar]
  30. Pfitzinger H.R. (1995), Dynamic vowel quality: A new determination formalism based on perceptual experiments, [in:] M. J. Solé, D. Recasens, J. Romero (eds.), Proceedings EUROSPEECH ’95, vol. 1,. Madrid: IPA, pp. 417–420. [Google Scholar]
  31. Pfitzinger H.R. (2003), Acoustic correlates of the IPA vowel diagram, [in:] M. J. Solé, D. Recasens (eds.), Proc. of the XVth Int. Congress of Phonetic Sciences, vol. 2, Barcelona: Universitat Autónoma de Barcelona, pp. 1441–1444. [Google Scholar]
  32. Pfitzinger H.R. (2005), Towards functional modelling of relationships between the acoustics and perception of vowels, [in:] S. Fuchs, J. Harrington, P. Perrier, B. Pompino-Marschall (eds.), Speech Production and Perception: Experimental Analyses and Models, Berlin, pp. 133–144. [Google Scholar]
  33. Pilich J. (1975), Fonetyka opisowa języka polskiego. Siedlce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Siedlcach. [Google Scholar]
  34. Pitman I., Ellis A.J. (1845), Completion of the phonotypic alphabet, “The Phonotypic Journal”, vol. 4(42), pp. 105–106. [Google Scholar]
  35. Rocławski B. (1976), Zarys fonologii, fonetyki, fonotaktyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Uczelniane Uniwersytetu Gdańskiego. [Google Scholar]
  36. Sawicka I. (1995), Fonologia, [in:] H. Wróbel (ed.), Gramatyka współczesnego języka polskiego, Fonetyka i fonologia, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, pp. 107–198. [Google Scholar]
  37. Shariatmadari D. (2006), Sounds difficult? Why phonological theory needs ‘ease of articulation’, “School of Oriental and African Studies Working Papers in Linguistics”, vol. 14, pp. 207–226. [Google Scholar]
  38. Stolarski Ł. (2020), Effects of different acoustic measurement settings on the automatic placement of vowels in the IPA Cardinal Vowel Diagram, [in:] M. Marczewska, H. Mijas (eds.), W kręgu języka i kultury, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, pp. 369–384 [Google Scholar]
  39. Strutyński J. (1987), Zarys fonetyki i fonologii języka polskiego, Kraków: Uniwersytet Jagielloński. [Google Scholar]
  40. Sweet H. (1877), A handbook of phonetics, including a popular exposition of the principles of spelling reform, Oxford: Clarendon Press. [Google Scholar]
  41. Sweet H. (1906), A primer of phonetics, Oxford: Clarendon Press. [Google Scholar]
  42. Tatham M., Morton K. (2006), Speech production and perception, New York: Palgrave. [Google Scholar]
  43. The GIMP Development Team (2019), GIMP (version 2.10) [computer software]. [Google Scholar]
  44. The International Phonetic Alphabet and the IPA Chart (n.d.), https://www.internationalphoneticassociation.org/content/ipa-chart [accessed: 15.06.2025]. [Google Scholar]
  45. VowelMater (n.d.), vowelmeter.pythonanywhere.com [accessed: 15.06.2025]. [Google Scholar]
  46. Wiśniewski M. (1997), Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

<< < 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.