Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 136 (2021): Nasza Przeszłość

Artykuły

Kariery episkopatu Wielkiego Księstwa Litewskiego w okresie od 1544 do 1632 roku w kontekście dochodów z biskupstw

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2021.136.85-126  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2021

Abstrakt

W artykule poruszony został problem powoływania biskupów w diecezjach Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1544–1632 ze szczególnym zwróceniem uwagi na dochód jako czynnik napędzający karierę, a zatem mający wpływ na obsadę biskupstw i tzw. ruch w episkopacie. Do Unii Lubelskiej w granicach Wielkiego Księstwa znajdowały się cztery biskupstwa: wileńskie, łuckie, żmudzkie i kijowskie. W 1569 roku biskupstwa łuckie i kijowskie zostały przyłączone do Korony Polskiej. Po Unii Lubelskiej łączna liczba biskupstw w Rzeczypospolitej wzrosła do 17, jeśli liczyć dwa arcybiskupstwa. 

  

Bibliografia

  1. Annales ecclesiastici quos post Caesarem S.R.E. Card. Baronium […], t. 3, wyd. A. Theiner, Romae 1856. [Google Scholar]
  2. Censvra albo zdanie y uwaźenie [---] o nominacyey biskupa Wileńskiego, przez Jego M. X. Podkanclerzego koronnego uczynioney y przestroga do Ich Mości Panow obywatelow W. X. Lith. z strony urazu praw, y napotym niebezpieczeństwa ich, [b.m.w.] 1598, opr. Sigitas Narbutas, „Senoji Lietuvos lteratura”, t. 5: Šešioliktojo amžiaus raštija, Vilnius 2000. [Google Scholar]
  3. Dokumenty fundacyjne diecezji smoleńskiej, wyd. Bolesław Kumor, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 17, 1968. [Google Scholar]
  4. Dokumenty soborów powszechnych, t. 2: (869-1312), opr. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2002. [Google Scholar]
  5. Monumenta Poloniae Vaticana, t. VII, cz. 3, ed. Edward Kuntze, Cracoviae 1939-1950. [Google Scholar]
  6. Propozycje konsystorialne w XVI wieku, wyd. Hieronim Fokciński, Rzym 1994. [Google Scholar]
  7. Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae, red. Paulius Rabikauskas, t. 1, Roma 1971. [Google Scholar]
  8. lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. Jerzy Strzelczyk, Janusz Górny, Gniezno: Gaudentinum, 2000. [Google Scholar]
  9. Długosz T., Biskupi polscy w XVII i XVIII w. Obsada. Dyspensy. Taksy, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 5, 1958, z. 4. [Google Scholar]
  10. Długosz T., Dzieje diecezji smoleńskiej, Lwów 1937. [Google Scholar]
  11. Dorobisz J., Kariery dygnitarzy duchownych koronnych Wazów, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 16, 2019, 2. [Google Scholar]
  12. Dorobisz J., Włodzimierz Kaczorowski, Sieradzanie – arcybiskupami gnieźnieńskimi za panowania Wazów: 1587-1668, w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej. [Google Scholar]
  13. Dybkowska A., O powoływaniu biskupów za panowania Zygmunta Augusta, w: Między monarchą a demokracją: studia z dziejów Polski XV-XVIII wieku, red. Anna Sucheni-Grabowska i Małgorzata Żaryn, Warszawa 1994. [Google Scholar]
  14. Działalność fundacyjna biskupów krakowskich, t. 1-2. red. Marek Walczak, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2016. [Google Scholar]
  15. Fokciński H., Królewscy kandydaci na biskupstwo kijowskie obrządku łacińskiego w drugiej połowie XVI wieku, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2, 2005. [Google Scholar]
  16. Graczyk W., Stanisław Łubieński - pasterz, polityk i pisarz 1574-1640, Warszawa-Tyniec. Wydawnictwo Benedyktynów, 2005. [Google Scholar]
  17. Graff T., Episkopat monarchii jagiellońskiej w dobie soborów powszechnych XV wieku, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societac Vistulana, 2008. [Google Scholar]
  18. Grzywacz J., Nominacja biskupów w Polsce przedrozbiorowej, Lublin: Nakładem Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1960. [Google Scholar]
  19. Guzowski P., Bernard Maciejowski i Mikołaj Zebrzydowski – biografie (prawie) równoległe, w: Władza i prestiż. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. Jerzy Urwanowicz, Ewa Dubas- Urwanowicz, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003. [Google Scholar]
  20. Hajdukiewicz L., Nidecki Patrycy Andrzej, w: PSB, t. 22, Wrocław 1977. [Google Scholar]
  21. Hankus M., Święty Stanisław jako kontrreformacyjny wzór biskupa doskonałego w literaturze oraz fundacjach artystycznych biskupów krakowskich i ich otoczenia, w: Działalność fundacyjna, t. 1. [Google Scholar]
  22. Ivinskis Z., Merkelis Giedraitis arba Lietuva dviejy amžiy sąvartoje, w: tegoż, Rinktiniai raštai, t. 4, Roma, 1987. [Google Scholar]
  23. Ivinskis Z., Vilniaus ir Medininkų vyskupai iki XVI amņiaus, w: Rinktiniai raštai, t. 4: Krikščionybė Lietuvoje, Roma, 1989; [Google Scholar]
  24. Jovaiša L., Biskup w: Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy, red. Vytautas Ališauskas, et al., Kraków: Universitas, 2006. [Google Scholar]
  25. Jovaiša L., Castus, doctus, diligens, devotus: tridentinio sielovadininko tipo formavimas(is) Žemaičių vyskupijoje, w: Tridento visuotinio Bažnyčios susirinkimo (1545–1563) įtaka Lietuvos kultūrai, red. Aleksandra Aleksandravičiūtė, Vilnius: Kultūros, filosofijos ir meno institutas, 2009. [Google Scholar]
  26. Kalinowski J., Wawrzyniec Gembicki jako biskup chełmiński i pomezańskiej diecezji wieczysty administrator (1600-1610), Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2011. [Google Scholar]
  27. Kallas M., Historia ustroju Polski, Warszawa: PWN, 2005. [Google Scholar]
  28. Kosman M., „Primas Wielkiego Xięstwa Litewskiego”. Z badań nad miejscem diecezji wileńskiej w metropolii gnieźnieńskiej, w: 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej. [Google Scholar]
  29. Kosman M., Episkopat litewski za Wazów, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu. Historia”, 26, 1988. [Google Scholar]
  30. Kowalski M. D., Nieznany dokument papieski dla Andrzeja, pierwszego biskupa Seretu i Wilna, i powstanie biskupstwa wileńskiego, „Studia Źródłoznawcze”, 53, 2015. [Google Scholar]
  31. Kowalski M. D., Proventus Camerae Apostolicae debiti. Opłaty duchowieństwa polskiego na rzecz papiestwa w latach 1417-1484, Kraków: Historia Iagellonica, 2010. [Google Scholar]
  32. Krahel T., Spory graniczne między diecezją żmudzką i wileńską w XVII-XVIII wieku, „Soter”, 31, 2009. [Google Scholar]
  33. Kumor K., Granice metropolii i diecezji polskich 968-1939, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 19, 1970. [Google Scholar]
  34. Kunze E., Utworzenie biskupstwa wendeńskiego przez Stefana Batorego, w: Studia ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 2, Kraków 1938. [Google Scholar]
  35. Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996. [Google Scholar]
  36. Litak S., Od Reformacji do Oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1994. [Google Scholar]
  37. Litak S., Organizacja kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku ze szczególnym uwzględnieniem diecezji krakowskiej, w: Kościół katolicki w Małopolsce w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym, red. Waldemar Kowalski, Jadwiga Muszyńska, Kielce-Gdańsk 2001. [Google Scholar]
  38. Litak S., Podziały administracyjne kościoła łacińskiego w Polsce około 1772 r. „Kwartalnik Historyczny”, 89, 1982, nr 4. [Google Scholar]
  39. Makarczyk I., Warmia w okresie rządów biskupa Mikołaja Szyszkowskiego (1633-1643), Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, 2017. [Google Scholar]
  40. Moraczewski J., Dzieje Rzeczypospolitej Polskiej, t. 4, Poznań 1863. [Google Scholar]
  41. Obłąk J., Kardynał Bernard Maciejowski jako biskup krakowski, Olsztyn: Arcybiskup Metropolita Warmiński, 2008. [Google Scholar]
  42. Ochmański J., Biskupstwo wileńskie w średniowieczu. Ustrój i uposażenie, Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1972. [Google Scholar]
  43. Ochmański J., Powstanie i rozwój latyfundium biskupstwa wileńskiego (1387-1550), Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 1963. [Google Scholar]
  44. Opaliński, Modele karier senatorów duchownych w XVI i XVII wieku, w: Sejm Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów a europejskie reprezentacje stanowe, red. Dariusz Kupisz, Wacław Uruszczak, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, bodaj lipiec 2019. [Google Scholar]
  45. Paknys M., Wczesny okres chrystianizowania się Wielkiego Księstwa Litewskiego (koniec XIV w. – pierwsza polowa XVI w.), w: Dzieje chrześcijaństwa na Litwie, red. Vytautas Ališauskas, Warszawa 2014. [Google Scholar]
  46. Pawlikowska W., Richard Butterwick, Introduction, w: Social and Cultural Relations in the Grand Duchy of Lithuania Microhistories, red. Richard Butterwick, Wioletta Pawlikowska, New York–London: Routledge, 2019. [Google Scholar]
  47. Pawlikowska-Butterwick W., ‘Lithuanians’, ‘Foreigners’ and Ecclesiastical Office: Law and Practice in the Sixteenth-Century Grand Duchy of Lithuania, „Journal of Ecclesiastical History”, 68, 2017. [Google Scholar]
  48. Pawlikowska-Butterwick W., Kariery polityczne i kościelne biskupów Wojciecha i Jerzego Radziwiłłów – koryfeuszy początku i końca XVI wieku – zarys problemu, „Nasza Przeszłość”, 127, 2017. [Google Scholar]
  49. Pawlikowska-Butterwick W., Równi i równiejsi, czyli jak koneksje na dworze królewskim pomagały duchownym w XVI wieku, w: Jagiellonowie i ich świat. Centrum a peryferie w systemie władzy Jagiellonów, red. Bożena Czwojdrak, Jerzy Sperka, Piotr Węcowski, Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2018. [Google Scholar]
  50. Prokop K. R., Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV – XVIII w. Szkice biograficzne, Biały Dunajec–Ostróg 2003. [Google Scholar]
  51. Prokop K. R., Pseudo-episcopus Kiioviensis: w kwestii daty rezygnacji z biskupstwa i śmierci nominata kijowskiego Mikołaja Paca, “Lituano Slavica–Posnaniensia”, 11, 2005. [Google Scholar]
  52. Prokop K. R., Rzymskokatoliccy biskupi ordynariusze diecezji na ziemiach ruskich dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (do czasów I wojny światowej), Warszawa–Drohiczyn 2014. [Google Scholar]
  53. Prokop K. R., Rzymskokatoliccy biskupi ordynariusze diecezji na ziemiach ruskich dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (do czasów I wojny światowej), Warszawa – Drohiczyn 2015. [Google Scholar]
  54. Przyałgowski W., Żywoty biskupów wileńskich, t. 2, Petersburg, 1860. [Google Scholar]
  55. Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2002. [Google Scholar]
  56. Szady B., Prawo patronatu w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych, Lublin 2003. [Google Scholar]
  57. Ulewicz T., Z polono-lituaników renesansowych, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 46, 2001, nr 3. [Google Scholar]
  58. Wiesiołowski J., Episkopat Polski XV w. jako grupa społeczna, w: Społeczeństwo Polski Średniowiecznej, 4, 1990. [Google Scholar]
  59. Wyczański A., Polityka i Kościół w dobie Odrodzenia. Nominacje biskupie Zygmunta Starego, w: Kultura polska a kultura europejska, red. Maria Bogucka, Jerzy Kowecki, Warszawa: PIW, 1987. [Google Scholar]
  60. Wyczawski H. E., Pac (Pacewicz) Mikołaj, PSB, t. 24. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.