Abstrakt
Celem artykułu jest omówienie specyfiki działalności księcia krakowskiego i sandomierskiego Bolesława V Wstydliwego wobec klasztorów. Wspomnianemu władcy nie można odmówić hojności wobec Kościoła. Nie można jednak nie spostrzec, że owa hojność – zwłaszcza wobec klasztorów założonych przez najbardziej potężne rody – była pochodną sytuacji politycznej i aktualnej pozycji owych rodów w elicie władzy. Ilość przywilejów dla „rodowych” konwentów była wprost proporcjonalna do znaczenia ich założycieli w państwie Bolesława. Działal-ność donacyjna księcia stała się narzędziem politycznym. Należy zwrócić uwagę, że zmniejszenia ilości wystawianych przywilejów nie doświadczyły fundacje rodów mało znaczących w XIII w., czy fundacje monarsze.
Bibliografia
Źródła
Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, t. IV, cz. 2, wyd. G. Fejér, Budae 1829.
Dokumenty klasztoru PP. Norbertanek w Imbramowicach (1228–1450), wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, Kraków 1948 (nadbitka z „Archiwum Komisji Hi-storycznej” Polskiej Akademii Umiejętności, S. II, t. 4), (ogólnego zbioru 16).
Joannis Dlugossii Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, consilium ed. Z. Budkowa, I. Garbacik, A. Kamiński i in., lib. 7–8, Varsoviae 1975.
Katalogi biskupów krakowskich, wyd. J. Szymański, [w:] Monumenta Poloniae Historica seria nova, t. X, cz. 2, Warszawa 1974.
Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej ś. Wacława, cz. 1, wyd. F. Piekosiński, Kraków 1874.
Kodeks dyplomatyczny klasztoru tynieckiego, wyd. W. Kętrzyński, S. Smolka, Lwów 1875.
Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosiński, t. I, Kraków 1876; t. II, Kraków 1886.
Kodeks dyplomatyczny Polski, t. I, wyd. L. Ryszczewski, A. Muczkowski, A. Z. Helcel, Warszawa 1847, t. III, wyd. J. Bartoszewicz, Warszawa 1858.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, wyd. I. Zakrzewski, Poznań 1877.
Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. II–III, wyd. A. Przeździecki, [w:] J. Długosz, Opera omnia, t. VIII–IX, Kraków 1864. Maleczyński K., Dwa nieznane dokumenty jędrzejowskie z XIII w., KH 38 (1924), s. 456–459.
Zbiór dokumentów małopolskich, cz. 1: dokumenty z lat 1257–1420, wyd. S. Kuraś, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962; cz. 4: dokumenty z lat 1211–1400, wyd. Tenże, I. Sułkowska-Kurasiowa, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969.
Zbiór dyplomów klasztoru mogilskiego przy Krakowie, wyd. E. Janota, [w:] Monografia opactwa cystersów we wsi Mogile, Kraków 1867.
Opracowania
Barański M., Dokument Bolesława Wstydliwego z 1236 roku, [w:] Inter orientem et occidentem. Studia z dziejów Europy środkowowschodniej ofiarowane Profesorowi Janowi Tyszkiewiczowi w czterdziestolecie pracy naukowej, red. nauk. T. Wasilewski, Warszawa 2002, s. 171–176.
Białoskórska K., Wąchock – opactwo cystersów, Warszawa 1960.
Buczek K., Książęca ludność służebna w Polsce wczesnofeudalnej, Wrocław 1958.
Buczek K., Publiczne posługi transportowe i komunikacyjne w Polsce średnio-wiecznej, [w:] Tenże, Studia z dziejów ustroju społeczno-gospodarczego Polski piastowskiej, t. 1, wyb. i przyg. W. Bukowski, wstęp F. Sikora i J. Wroniszewski, Kraków 2006, s. 337–387.
Buczek K., Targi i miasta na prawie polskim, Wrocław 1964.
Buczek K., Uposażenie urzędników w Polsce wczesnofeudalnej, „Małopolskie Studia Historyczne’’ 5 (1962), z. 3–4, s. 55–87.
Bujak F., Studia nad osadnictwem Małopolski, Poznań 2001.
Bukowski W., Katalog opatów jędrzejowskich. Próba ustalenia chronologii, [w:] Cystersi w Polsce. W 850-lecie fundacji opactwa jędrzejowskiego, red. D. Olszewski, Kielce 1990.
Bukowski W., Kruszynowa, [w:] SHGK, cz. 3, Kraków 1994–2000, s. 165.
Bukowski W., Krzyszkowice, [w:] SHGK, cz. 3, Kraków 1994–2000, s. 248–251.
Bukowski W., Miechów – klasztor, [w:] SHGK, cz. 4, Kraków 2006–2014, s. 340–421.
Bukowski W., Mogiła – klasztor, [w:] SHGK, cz. 4, Kraków 2006–2014, s. 693–754.
Bukowski W., Mogiła – wieś, [w:] SHGK, cz. 4, Kraków 2006–2014, s. 687–693.
Bukowski W., Nagłowice, [w:] SHGK, cz. 5, Kraków–Warszawa 2016–2019, s. 258–272.
Dąbrowski F., Studia nad administracją kasztelańską Polski XIII wieku, Warszawa 2007.
Deptuła C., Początki klasztorów norbertańskich w Dłubni-Imbramowicach i Płocku, „Roczniki Humanistyczne’’ 16 (1968), z. 2, s. 5–42.
Derwich M., Benedyktyński klasztor św. Krzyża na Łysej Górze, Warszawa 1992.
Derwich M., Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa św. Krzyża na Łysej Górze do 1819 r., Wrocław 2000.
Derwich M., Opactwo świętokrzyskie w epoce przedrozbiorowej, [w:] Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, Kielce 2000, s. 49–70.
Dobosz J., Wyrwa A. M., Działalność gospodarcza cystersów na ziemiach polskich – zarys problemu, [w:] Monasticon Cisterciense Poloniae, t. 1. Dzieje i kultura męskich klasztorów cysterskich na ziemiach polskich i dawnej Rzeczypospolitej od średniowiecza do czasów współczesnych, red. A. M. Wyrwa, J. Strzelczyk, K. Kaczmarek, Poznań 1999, s. 189–212.
Dobrowolski K., Najstarsze osadnictwo Podhala, Lwów 1935.
Dziwik K., Struktura i rozmieszczenie feudalnej własności ziemskiej w Sądecczyźnie w XV wieku, „Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie” 7/8 (1961–1962), s. 5–107.
Galar A., W europejskiej wspólnocie cysterskiej. Udział cystersów z historycznych ziem polskich w Kapitułach Generalnych w Cîteaux (XII–XVIII w.), Kraków 2014.
Gładyszewicz M., Żywot bł. Prandoty z Białaczowa, biskupa krakowskiego, Kraków 1845.
Grodecki R., Książęca włość trzebnicka na tle organizacyi majątków książęcych w Polsce w XII w., Lwów 1913.
Gryguć P., Polityka Bolesława V wobec klasztorów w aspekcie procesów modernizacji księstwa krakowsko-sandomierskiego II połowy XIII wieku, „Historia Slavorum Occidentis” 2014, nr 2 (7), s. 176–198.
Grzesiowski J., Piotrowicz J., Sól małopolska w nadaniach i przywilejach dla klasztorów (do początku XVI wieku), SiMdDŻS 1 (1965), s. 71–189.
Jurek T., Rozwój dokumentu polskiego w XIII wieku, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. Tenże, Warszawa 2015, s. 88–144.
Kaczmarczyk Z., Immunitet sądowy i jurysdykcja poimmunitetowa w dobrach Kościoła w Polsce do końca XIV wieku, Poznań 1936.
Karczewski D., Nieznany dokument księżnej krakowskiej Grzymisławy z roku 1228. Przyczynek do najwcześniejszego uposażenia klasztoru Cystersów w Henrykowie, [w:] Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski, Toruń 1997, s. 89–99.
Kętrzyński S., Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich, t. 1, Warszawa 1934.
Kiryk F., Miasta małopolskie w średniowieczu i w czasach nowożytnych, Kraków 2013.
Kowalczyk E., Brona małopolska. Ze studiów nad obroną stałą ziem polskich we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2000.
Kowalska B., Święta Kinga. Rzeczywistość i legenda, Kraków 2008.
Kozłowska-Budkowa Z., Uposażenie klasztoru PP. norbertanek w Imbramowicach (1228–1450), [w:] Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 2, Kraków 1938, s. 369–380.
Kozłowska-Budkowa Z., Szczur S., Dzieje opactwa Cystersów w Koprzywnicy do końca XIV wieku, NP 60 (1983), s. 5–76.
Krasnowolski B., Historia klasztoru Benedyktynek w Staniątkach, Kraków 1999.
Kubicki A., Z przeszłości Mstowa. Notatki kronikarskie od średniowiecza do 1939 roku, Częstochowa 2011.
Kurtyka J., Lasków, [w:] SHGK, cz. 3, Kraków 1994–2000, s. 443.
Kurtyka J., Leśnica, [w:] SHGK, cz. 3, Kraków 1994–2000, s. 555.
Lalik T., Społeczne gwarancje bytu, [w:] Kultura Polski średniowiecznej X–XIII w., red. J. Dowiat, Warszawa 1985, s. 117–165.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Bogucin, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 174.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Brzączowice, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 226–228.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Cisów lub Czyżów, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 413.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Czyrzyny, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 486–487.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Karniów, [w:] SHGK, cz. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989–1991, s. 434–437.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Kępica, [w:] SHGK, cz. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989–1991, s. 485–486.
Maleczyński K., Kilka nieznanych dokumentów z XIII w. przeważnie z archiwów poznańskich, KH 40 (1926), s. 185–196.
Małecki A., Studya heraldyczne, Lwów 1890.
Marszalska J.M., Graczyk W., Opaci i przeorzy Klasztoru OO. Cystersów w Szczyrzycu od XIII do XX wieku, Kraków 2006.
Matuszewski J., Immunitet ekonomiczny w dobrach Kościoła w Polsce do roku 1381, Poznań 1936.
Modzelewski K., Chłopi w monarchii wczesnopiastowskiej, Wrocław 1987.
Modzelewski K., Grody i dwory w gospodarce polskiej monarchii wczesnofeudalnej, cz. I: Osady służebne a dwory książęce, KHKM (21) 1973, nr 1, s. 3–35.
Modzelewski K., Jurysdykcja kasztelańska i pobór danin prawa książęcego w świetle dokumentów XIII w., KH 87 (1980), z. 1, s. 149–174.
Modzelewski K., Średniowieczna Polska Oskara Kossmanna. Uwagi polemiczne (część II), KHKM 35 (1987), nr 1, s. 115–137.
Morajko K., Początki fundacji klasztoru cystersów w Szczyrzycu, Kraków 2008.
Niwiński M., Opactwo cystersów w Wąchocku. Fundacja i dzieje uposażenia do końca wieków średnich, Kraków 1930
Olszewski D., Fundacje cysterskie na Kielecczyźnie. Stan badań, [w:] Z dziejów opactwa cystersów w Wąchocku, red. A. Massalski, D. Olszewski, Kielce 1993, s. 9–21.
Pałucki W., Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, Warszawa 1962.
Pęckowski Z., Miechów. Studia z dziejów miasta i ziemi miechowskiej do 1914 r., Kraków 1967.
Pęckowski Z., Ziemia miechowska. Zarys dziejów do końca XVIII wieku, Kraków 1992.
Piekosiński F., Rycerstwo polskie wieków średnich, t. 3, Kraków 1901.
Piszczek M., Ślusarek K., Zdanek M., Dzieje Nagłowic, Jędrzejów–Kraków 2006.
Rabiej P., Dokumenty i kancelaria Bolesława Wstydliwego, księcia krakowskiego i sandomierskiego, t. 1–2, Kraków 2005 (rozprawa doktorska; mps).
Rabiej P., Dwa dokumenty Bolesława Wstydliwego dla klasztoru cystersów w Koprzywnicy z 10 września 1262 roku, [w]: Historia Vero Testis Temporum. Księga jubileuszowa poświęcona profesorowi Krzysztofowi Bacz-kowskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. J. Smołucha, A. Waśko, T. Graff, P. F. Nowakowski, Kraków 2008, s. 215–234.
Rajman J., Kościół państwowy i prywatny, X–XII wiek, [w:] Dzieje Kościoła w Polsce, red. A. Wiencek, Bielsko-Biała 2008, s. 9–90.
Rabęcka-Brykczyńska I., Jatki rzeźnicze w Polsce w XIII–XIV wieku, [w:] Taż, T. Sobczak, Z problematyki badań nad produkcją i konsumpcją żywności w Polsce, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984, s. 7–130.
Russocki S., Posługi komunikacyjne, [w:] Słownik starożytności słowiańskich, t. 4, red. G. Labuda, Z. Stieber, Wrocław 1970–1972, s. 246–248.
Semkowicz W., O początkach rodu Gerałtów i fundacyi klasztoru Norberta-nów w Brzesku, „Miesięcznik Heraldyczny’’ 2 (1909), s. 17–23.
Semkowicz W., Ród Powałów, „Sprawozdania Akademii Umiejętności” 19 (1914), nr 3, s. 19–20.
Sikora F., Bezden, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 39–40.
Sikora F., Bizoręda, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź ź 1980–1986, s. 127.
Sikora F., Chorzewa, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 362–363.
Sikora F., Cło, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 415–416.
Sikora F., Czaczów, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 429.
Sikora F., Długie Pole, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 554-555. Sikora F., Dolunos, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 590.
Sikora F., Dunayche, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 639.
Sikora F., Drwinia, [w:] SHGK, cz. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1980–1986, s. 615.
Sikora F., Górka, [w:] SHGK, cz. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989–1991, s. 1.
Sikora F., Gruszów, [w:] SHGK, cz. 2, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989–1991, s. 97–103.
Skrzyniarz R., Kanonicy Grobu Bożego i ich religijny, społeczny, edukacyjny i kulturowy wkład w rozwój mieszkańców ziem polskich w średniowieczu, Lublin 2015.
Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś, red. M. Wawrzyniak, Warszawa 1983.
Stanaszek B., Brzostek i okolice, Brzostek 1997.
Supernak K., Kilka uwag o powołaniu księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w 1273 roku, [w]: „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, t. 8 (12), red. J. Sperka, B. Czwojdrak, Katowice 2016, s. 132–166.
Szymczakowa A., Świętopełk z Irządz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 51, z. 4, Warszawa–Kraków 2017, s. 525–526.
Ulanowski B., O założeniu i uposażeniu klasztoru Benedyktynek w Staniątkach, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń AU. Wydział Historyczno-Filozoficzny” 38 (1892).
Urzędowe nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych, nr 2, Warszawa 1963.
Wędzki A., Miechów w średniowieczu. Studia z dziejów miasta i klasztoru. Zagadka Jaksy, Warszawa 2014.
Wiśniowski E., W sprawie początków klasztoru Norbertanek w Krzyżanowicach, „Roczniki Humanistyczne’’ 8 (1959), nr 2, s. 215–225.
Witkowski S., Własność ziemska w kasztelanii bytomskiej w średniowieczu, Katowice 2004.
Wdowiszewski Z., Nieznane dyplomy średniowieczne do dziejów opactwa cystersów w Wąchocku, „Archeion’’ 16 (1938–1939), s. 39–46.
Wdowiszewski Z., Ród Bogoriów w wiekach średnich, „Roczniki Polskiego Towarzystwa Historycznego we Lwowie’’ 9 (1928–1929), s. 1–96.
Wolfarth W., Ascripticii w Polsce, Wrocław–Kraków 1959.
Wróblewski S., Rycerstwo ziemi sądeckiej w średniowieczu, Kraków 2016.
Wyrozumska B., Drogi w ziemi krakowskiej do końca XVI wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977.
Wyrozumska B., Kancelaria miasta Krakowa w średniowieczu, Kraków 1995.
Wyrozumski J., Rozwój sieci miejskiej w Małopolsce w średniowieczu i u progu czasów nowożytnych, KHKM (28) 1980, nr 3, s. 363–372. Zachorowski S., Węgierskie i polskie osadnictwo na Spiżu do połowy XIV wieku, Kraków 1909.
Zajączkowski S. M., Służba wojskowa chłopów w Polsce do połowy XV wieku, Łódź 1958.
Zakrzewski S., Najdawniejsze dzieje klasztoru cystersów w Szczyrzycu (1238–1382). Przyczynek do dziejów osadnictwa na Podhalu, „Rozprawy AU. Wydział Historyczno-Filozoficzny’’, S. II, 16 (41) (1901).
Zdanek M., Folwarki cystersów małopolskich w średniowieczu, SiMdDŻS 24 (2005), s. 263–279.
Zdanek M., Klasztor jako instrument reformy Kościoła. Przykład diecezji krakowskiej (połowa XII – połowa XIII w.), [w:] Klasztor w Kościele średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Warszawa 2010, s. 377–392.
Zdanek M., Mogilany, [w:] SHGK, cz. 4, Kraków 2006–2014, s. 680–684.
Zdanek M., Opat Teodoryk i cystersi jędrzejowscy w 1. połowie XIII wieku, [w:] Cystersi – Jędrzejów – Ziemia Jędrzejowska. Wspólne dziedzictwo, red. K. Ślusarek, Jędrzejów–Kraków 2006, s. 51–67.
Zdanek M., Proces implantacji opactwa cystersów w Mogile, NP 96 (2001), s. 515–549.
Downloads
Download data is not yet available.
