Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 138 (2022): Nasza Przeszłość

Artykuły

Relacje biskupów wrocławskich „Ad limina” z XVII i XVIII wieku

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2022.138.11-58  [Google Scholar]
Opublikowane: 31.12.2022

Abstrakt

Artykuł dotyczy wypełniania obowiązku regularnych wizyt w Stolicy Apostolskiej, "nałożonego na biskupów diecezjalnych przez Sobór Trydencki", na przykładzie diecezji wrocławskiej w XVII i XVIII wieku. Na podstawie bulli Romanus Pontifex papieża Sykstusa V z 20.12.1585, "biskupi wrocławscy powinni regularnie odwiedzać Stolicę Apostolską. (jak również wszystkie inne z tej części Europy) co cztery lata udają się do Rzymu i składają pisemny raport o stanie swojej diecezji.

Źródła watykańskie zawierają 14 pisemnych sprawozdań z Wrocławia z okresu 1603-1777 r. Na podstawie tych sprawozdań można stwierdzić, że biskupi wrocławscy traktowali ten obowiązek raczej formalistycznie. Bardzo rzadko zachowywały one wymagany bullą Sykstusa V okres 4 lat - często pozostawały z jedną wizytą przez cały okres panowania danego biskupa. Nie składali też wizyt osobiście, lecz byli reprezentowani przez specjalnych prokuratorów zatwierdzonych przez Rzym - zwykle kanoników lub powierników - którzy byli jednocześnie autorami raportów.

Ponieważ do roku 1740 nie istniały konkretne przepisy ani schematy pisania raportów, ich zakres i treść były bardzo zróżnicowane. Najobszerniejsze i najbogatsze w treść były napisane przez biskupów Sebastiana Rostocka (1667), Friedricha von Hessen (1678) i Franza Ludwiga (1708). W sprawozdaniach kładzie się nacisk na statystyczny opis diecezji (siedziba diecezji z katedrą, kapitułą i rezydencją biskupa, instytucje diecezjalne, struktura administracyjna diecezji, klasztory na jej terenie), ale rzadko analizuje się warunki konfesyjne i polityczne, w jakich Kościół katolicki na Śląsku musiał w tym czasie wykonywać swoje zadanie duszpasterskie. W XVII i XVIII wieku zawsze podkreślano, że Kościół nie mógł owocnie pracować, przede wszystkim z powodu agresywności protestantów i wrogiego nastawienia władców poszczególnych księstw śląskich. Znacznie mniej było ¡informacji o duchowieństwie i wiernych. Na uwagę zasługują działania wskazane przez niektórych biskupów wrocławskich w celu wyeliminowania braków i zintensyfikowania życia religijnego na Śląsku.

Bibliografia

  1. Bober P., Stan diecezji krakowskiej w świetle relacji biskupów z XVII—XVIII w., „Polonia Sacra” t. 1 (1948) z. 3-4, s. 373-374. [Google Scholar]
  2. Boratyński L., Najdawniejsze relacje biskupów polskich o stanie diecezji w Archiwum Kongregacji del Concilio w Rzymie, SPAU t. 21 (1916) nr 5. [Google Scholar]
  3. Borcz K., Synod Biskupa Marcina Gerstmanna, RTSO t. 1 (1968), s. 293-313. [Google Scholar]
  4. Buchmann P., Friedrich Landgraf von Hessen-Darmstadt, Malteserritter, Kardinal und Bischof von Breslau. Ein Beitrag zur Breslauer Bischofs-Geschichte, Breslau 1883. [Google Scholar]
  5. Chiappafreddo F., L’Archivio della Sacra Congregazione del Concilio, [w:] La Sacra Congregazione del Concilio. Quarto Centenario dalla fondazione (1564—1964). Studi e ricerche, Citta del Vaticano 1964, s. 395—406. [Google Scholar]
  6. Conrads N., Die Durchführung der Altranstadter Konvention in Schlesien 1707-1709, Koln—Wien 1971 (Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kulturge- schichte Ostdeutschland Bd 8), s. 74—82. [Google Scholar]
  7. Conrads N., Die testamentarischen Verfügungen der Kurfürsten Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg, ASKG t. 39 (1981), s. 97—136. [Google Scholar]
  8. Długosz T., Biskupia „visitatio liminum”, CT t. 14 (1933), s. 173—249, 273—388. [Google Scholar]
  9. Długosz T., Relacje arcybiskupów lwowskich 1595—1794, Lwów 1937. [Google Scholar]
  10. Długosz T., Wartość relacji rzymskich biskupów polskich jako źródła historycznego, STNKUL t. 12 (1961), s. 89—92. [Google Scholar]
  11. Dola K., Opieka społeczna w księstwie nyskim za czasów biskupa Franciszka Neuburga (1683—1732) i jej reorganizacja w 1725 roku, SHTSO t. 9 (1982), s. 19-46. [Google Scholar]
  12. Drabina Z., dziejów badań początkowego okresu reformacji wrocławskiej, CS t. 13 (1961), s. 163—178. [Google Scholar]
  13. Hoffmann H., Die Geschichte des Breslauer Alumnats, Breslau 1935. [Google Scholar]
  14. Jungnitz J., Archidiakonus Petrus Gebauer. Ein Zeit und Lebensbild aus der schlesischen Kirchengeschichte des 17. Jahrhunderts, Breslau 1892. [Google Scholar]
  15. Jungnitz J., Die Breslauer Germaniker, Breslau 1906 [Google Scholar]
  16. Jungnitz J., Die Sanctio pragmatica des Bischofs Franz Ludwig, Breslau 1900. [Google Scholar]
  17. Jungnitz J., Sebastian von Rostock, Bischof von Breslau, Breslau 1891. [Google Scholar]
  18. Jungnitz J., Visitationsberichte der Diözese Brelau, t. 1—4, Breslau 1902—1908. [Google Scholar]
  19. Kłoczowski J., Kwerenda polska w archiwach watykańskich w 1962 roku, „Przegląd Historyczny” t. 55 (1964) z. 2, s. 257-266. [Google Scholar]
  20. Köhler J., Das Ringen um die Tridentinische Erneuerung im Bistum Breslau, Köln-Wien 1973 („Forschungen und Quellen zur Kirchen- und Kultur- geschichte Ostdeutschland” Bd 12). [Google Scholar]
  21. Köhler J., Das Testament des Breslauer Bischofs Andreas von Jerin (1585—1596), [w:] Festschrift für Bernhard Stasiewski, hrsg. G. Adrianyi, J. Gottschalk, Köln-Wien 1975, s. 107—119. [Google Scholar]
  22. Kohler J., Revision eines Bischofsbildes? Erzherzog Karl von Oestereich, Bischof von Breslau (1608—1624) und Brixen (1613—1624) als Exponent der habsburgischen Hausmachtspolitik, ASKG t. 32 (1974) s. 103-126. [Google Scholar]
  23. Kopiec J., Historiografia Diecezji Wrocławskiej do roku 1821, ABMK t. 45 (1982), s. 203-397. [Google Scholar]
  24. Marschall W., Geschichte des Bistums Breslau, Stuttgart 1980. [Google Scholar]
  25. Meyer A.O., Zu Geschichte der Gegenreformation in Schlesien. Aus Vatikanischen Quellen, ZGS t. 38 (1904), s. 340—360. [Google Scholar]
  26. Müller W., Diecezja krakowska w relacjach biskupów z XVII—XVIII wieku, RH t. 13 (1965) z. 2 s. 5-149. [Google Scholar]
  27. Müller W., Organizacja terytorialna diecezji płockiej w XVI— XVIII w., RH t. 15 (1967) z. 2 s. 129-174. [Google Scholar]
  28. Obłąk J., Życie kościelne na Warmii w świetle „relatio status” biskupa Wacława Leszczyńskiego z r. 1657, RTK t. 7 (1959) z. 3, s. 5-31. [Google Scholar]
  29. Palazzini P., Prospero Fagnani, segretario della S. Congregazione del Concilo e suoi editi ed inediti, [w:] La Sacra Congregazione del Concilio. Quarto Centenario dalla fondazione (1564—1964). Studi e ricerche, Citta del Vaticano 1964, s. 361—382. [Google Scholar]
  30. Panzram B., Die schlesischen Archidiakonate und Archipresbyterate bis zur Mitte des 14 Jahrhunderts, Breslau 1937. [Google Scholar]
  31. Przygodzki S., Bulla papieża Sykstusa V „De visitandis liminibus apostolorum” i stanowisko wobec niej biskupów polskich, CT t. 14 (1932), s. 298—323. [Google Scholar]
  32. Relacje o stanie diecezji krakowskiej 1615—1765, wydał W. Müller, Lublin 1978. [Google Scholar]
  33. Relationes status dioecesium in Magno Ducatu Lituaniae, vol. 1—2. Pluribus adlaborantibus in unum redegit P. Rabikauskas, Romae 1971-1978. [Google Scholar]
  34. Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne t. 10: Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty. Na podstawie materiałów przysposobionych przy udziale A. Sabischa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963, s. 278—282. [Google Scholar]
  35. Schattauer C.L., Catalogus Almae Dioecesis Silesiae (1748), ASKG t. 26 (1968), s. 289—326. [Google Scholar]
  36. Scherdtfeger R.E., Friedrich von Hessen-Darmstadt. Ein Beitrag zu seinem Persónlichkeitsbild anhand der Quellen im Vatikanischen Archiv, ASKG t. 41 (1983), s. 165-240. [Google Scholar]
  37. Schmidlin J., Die kirchlichen Zustände in Deutschland vor dem Dreissigjährigen Kriege nach den bischöflichen Diözesanberichten an den Heiligen Stuhl, cz. 3 Freiburg i. B. 1910, s. 173-195. [Google Scholar]
  38. Schmidlin J., Die Restaurationstätigkeit der Breslauer Fürstbischöfe nach ihren frühesten Statusberichten an den Römischen Stuhl, Rom 1907. [Google Scholar]
  39. Schmidlin J., Kirchliche Zustände und Schicksale des deutschen Katholizismus während des Dreissigjährigen Krieges (nach den bischöflichen Romberichten), Freiburg i. B. 1940, s. 50-53. [Google Scholar]
  40. Seppelt F., Geschichte des Bistums Breslau, Breslau 1929. [Google Scholar]
  41. Strnad A., Relatio status Ecclesiae Wratislaviensis 1883. Ein Bericht von Fürstbischof Robert Herzog über den Stand seiner Diözese an den Papst, ASKG t. 28 (1970), s. 183—215. [Google Scholar]
  42. Strnad A., Wahl und Informativprozess Erzherzog Leopold Wilhelms von Oesterreich, Fürstbischof von Breslau (1656—1662). Nach römischen Quellen, ASKG t. 26 (1968), s. 153-190. [Google Scholar]
  43. Szorc A., Relacje biskupów warmińskich XVII i XVIII wieku do Rzymu o stanie diecezji, SW t. 5 (1968), s. 201—239. [Google Scholar]
  44. Śreniowski S., Historia ustroju Śląska, Katowice 1948. [Google Scholar]
  45. Tornad A.S., Der Kampf um ein Eligibilitätsbreve. Römische Quellen zur Breslauer Bischofswahl des Kardinals Philipp Ludwig von Sinzendorf (1732), ASKG t. 35 (1975), s. 68—124. [Google Scholar]
  46. Urban W., Jeszcze o egzempcji diecezji wrocławskiej, PK t. 9 (1958) nr 1—2, s. 319—325. [Google Scholar]
  47. Urban W., Księgozbiór kanonika Jerzego Wawrzyńca Budaeusa a Lohr z 1653 r., ABMK t. 43 (1981), s. 5-96. [Google Scholar]
  48. Urban W., Sebastian Ignacy Rostock biskup wrocławski (1664—1671) jako zasłużony bibliofil, „Nasza Przeszłość” t. 45 (1976), s. 73—189. [Google Scholar]
  49. Urban W., Z dziejów duszpasterstwa katolickiego w archidiakonacie opolskim i głogowskim w czasach nowożytnych, cz. 2 archidiakonat głogowski, Warszawa 1975, s. 289—292. [Google Scholar]
  50. Urban W., Z dziejów duszpasterstwa w archidiakonacie wrocławskim w czasach nowożytnych, Warszawa 19711 s. 18—31. [Google Scholar]
  51. Urban W., Zarys dziejów diecezji wrocławskiej, Wrocław 1962. [Google Scholar]
  52. Völkel R., Die persönliche Zusammensetzung des Neisser Kollegiatskapitels während seiner Residenz in der Alstadt Neisse 1477—1650 an der Kollegiatkirche SS. Johannes Ev. und Nikolaus, [w:] 42 Bericht der Wissenschaftlichen Gesellschaft Philomathie in Neisse, 1938 s. 116—117. [Google Scholar]
  53. Wagner R., Beiträge zur Geschichte des Breslauer Bischofs Johannes von Sitsch (1600—1608), ASKG t. 4 (1939), s. 209—222. [Google Scholar]
  54. Wójcik W., Korektury rzymskie w statutach synodu diecezji wrocławskiej z 1592 roku, PK t. 17 (1974) nr 1—2, s. 91-100. [Google Scholar]
  55. Wójcik W., Wizytacje biskupów polskich „ad limina” do roku 1911, PK t. 18 (1975) z. 3—4, s. 131-179. [Google Scholar]
  56. Wójcik W., Zwoływanie synodów w świetle relacji biskupów polskich „ad limina” do XX wieku, PK t. 19 1976 nr 1-2, s. 149—184. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Inne teksty tego samego autora

1 2 3 4 > >>