Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 141 (2024): Nasza Przeszłość

Artykuły

Krzyżyk karawakowy z Kleszczel, pow. hajnowski ze zbiorów Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2024.141.81-96  [Google Scholar]
Opublikowane: 05.08.2024

Abstrakt

Krzyżyki karawakowe (karawaki) reprezentują jeden z typów zawieszek dewocyjnych funkcjonujących w okresie nowożytnym. Mają formę krzyża o dwóch poprzecznych ramionach, zakończenia zarówno belki pionowej jak i ramion swym kształtem przypominają kwiat kąkolu. Ich nazwa pochodzi od miasta Caravaca de la Cruz, położonego w prowincji Murcja w południowo-wschodniej Hiszpanii. Znajdował się tam relikwiarz, w którym przechowywano partykułę Drzewa Krzyża Świętego, jego kształt powielają krzyżyki karawakowe.

Zabytek przedstawiony w artykule znaleziony został na terenie Kleszczel (pow. hajnowski). Obecnie znajduje się w zbiorach Działu Archeologii Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.  Jest niekompletny, zachował się w ok. połowie wysokości. Dolna część belki pionowej jest odłamana tuż pod dolną poprzeczką. Na jednej stronie zabytku umieszczono wezwania do świętych z prośbą o modlitwę, na górnym ramieniu imię św. Pawła, na dolnym św. Teresy. Drugą stronę przedmiotu pokrywają wizerunki narzędzi Męki Pańskiej.

Bibliografia

  1. Badura M., Imiołczyk E., Kawka W., Nowe odkrycia ze wzgórza św. Małgorzaty w Bytomiu, „Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”, Archeologia 22, nr 22, 2020, s. 119–140. [Google Scholar]
  2. Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1985. [Google Scholar]
  3. Chudzińska B., Dewocjonalia ze zbiorów Muzeum Podkarpackiego w Krośnie oraz Muzeum Historycznego w Sanoku, [w:] Archeologia okresu nowożytnego w Karpatach polskich, red. J. Gancarski, Krosno 2008, s. 453–491. [Google Scholar]
  4. Drążkowska A., Nowak M., Katalog wyposażenia pochówków z kościoła św. Franciszka z Asyżu w Krakowie (XVII–XVIII wiek), Toruń 2022. [Google Scholar]
  5. Górzyńska A., Górzyński T., Funeralny charakter krużganka w klasztorze dominikanów w Toruniu w świetle badań archeologicznych, [w:], XVII Sesja Pomorzoznawcza, vol. 2, Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, red. H. Paner i M. Fudziński, Gdańsk 2013, s. 271–282. [Google Scholar]
  6. Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A., Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny, Gniew 2015. [Google Scholar]
  7. Kawka W., Antosik Ł., Wybrane dewocjonalia z badań kościoła św. Wojciecha w Łanach Wielkich, gm. Żarnowiec, „Rocznik Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu”, Archeologia 22, nr 22, 2020, s. 201–231. [Google Scholar]
  8. Kołyszko M., Krzyżyki-karawaki z nowożytnego cmentarza w Lubiniu (woj. Leszno) na tle karawak europejskich, „Archaeologia Historica Polona”, t. 6, 1997, s. 167–182. [Google Scholar]
  9. Kołyszko M., Dewocjonalia z końca XVI–XVIII wieku pochodzące z badań archeologicznych na terenie Polski (stan zachowania, identyfikacja, zagadnienia konserwatorskie), Toruń 2013. [Google Scholar]
  10. Kołyszko M., Wizerunki podwójnego krzyża w kulturze Polski, Toruń 2015. [Google Scholar]
  11. Kondraciuk P., Karawaka – zapomniany talizman, „Zamojski Kwartalnik Kulturalny”, nr 3–4 (64–65), 2000, s. 42–44. [Google Scholar]
  12. Kopeć J., Karawaka, [w:] Encyklopedia katolicka, t. VIII, red. B. Migut, Lublin 2000, kol. 779–780. [Google Scholar]
  13. Łyczak M., Górski R., Ratownicze badania wykopaliskowe w rejonie bazyliki Św. Trójcy na terenie południowej części placu Dominikańskiego w Krakowie, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, nr 30, 2012, s. 235–242. [Google Scholar]
  14. Łyczak M., Książyńska A., Badania archeologiczne w nawie głównej kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Mikołaja w Sławkowie, „Śląskie Prace Prahistoryczne”, t. 8, 2017, s. 151–177. [Google Scholar]
  15. Mazecka M., Mazecki T., Badania archeologiczne przy zespole poklasztornym zamojskich reformatów, [w:] Kościoły, cerkwie i klasztory Lubelszczyzny w świetle badań archeologicznych, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2013, s. 194–205. [Google Scholar]
  16. Niedźwiadek R., Drążkowska A., Hupało W., Przymorska-Sztuczka M., Wyposażenie nowożytnych pochówków na podstawie wybranych stanowisk z Polski, Ukrainy i Litwy, [w:], Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Próba analizy interdyscyplinarnej, red. A. Drążkowska, Toruń 2015, s. 70–125. [Google Scholar]
  17. Nowak M., Drążkowska A., Łyczak M., Wyposażenie grobowe, [w:] Krypty grobowe kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu w Krakowie w świetle badań interdyscyplinarnych, t. 1, Archeologia – Historia – Kostiumologia, red. A. Drążkowska, Toruń 2020, s. 177–279. [Google Scholar]
  18. Pawikowski M., Krzyżyk karawakowy z kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie, „Rydwan. Roczniki Muzealne Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim”, nr 13, 2018, s. 68–78. [Google Scholar]
  19. Pawłowska K., Kolekcja medalików i krzyżyków Władysława Bartynowskiego, Kraków 2023. [Google Scholar]
  20. Piasecka K., Zawieszki dewocyjne z badań archeologicznych w Tykocinie (lata 2011–2012), „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, nr 9/2013, 2013, s. 105–120. [Google Scholar]
  21. Rostkowska B., Dewocjonalia: medaliki i krzyżyki. Tkaniny ozdobne, [w:] Sandomierz. Badania 1969–1973, red. S. Tabaczyński, t. 2, Warszawa 1996, s. 405–420. [Google Scholar]
  22. Smagacz A., Teresa Wielka, [w:] Encyklopedia katolicka, t. XIX, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 713–715. [Google Scholar]
  23. Sobczak-Jaskulska R., Karawaki ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu, [w:] Od powietrza, głodu, ognia i wojny… człowiek wobec nieszczęścia. Katalog wystawy 14 grudnia 2007 – 14 lutego 2008, red. K. Szymańska, Leszno 2007, s. 71–72, 83 (fot). [Google Scholar]
  24. Trawicka E., Dewocjonalia ze stanowiska 5 w Gdańsku – Hala Targowa, [w:] Archeologia Gdańska, red. H. Paner, t. III, Gdańsk 2007, s. 57–66. [Google Scholar]
  25. Truszkowski M., Karawaka z badań archeologicznych na zamku w Człuchowie, „Merkuriusz Człuchowski. Kwartalnik Klubu Przyjaciół Muzeum”, nr 102–105, 2020, s. 2–3. [Google Scholar]
  26. Walczy Z., Karawaka. Z dziejów kultury religijnej w Polsce, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”, t. 68, 1987, s. 233–245. [Google Scholar]
  27. Wiktor-Kisza B., 2007 Krzyżyk karawakowy (X.28), [w:] Kraków europejskie miasto prawa magdeburskiego 1257–1791. Katalog wystawy, red. G. Lichończak-Nurek, Kraków 2007, s. 563–564. [Google Scholar]
  28. Załęski W., Dom – budowanie bezpiecznej przestrzeni, [w:] Małe Miasta. Przestrzenie, red. M. Zemło, Supraśl 2003, s. 165–185. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.