Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 64 (1985): Nasza Przeszłość

Artykuły

Kościół p. wezw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w parafii św. Jakuba w Warszawie

  • Zofia Sowińska-Bania
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1985.64.167-199  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.1985

Abstrakt

Budowę kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP, mieszczącego się przy ulicy Grójeckiej w Warszawie, rozpoczęto na początku XX wieku. W 1905 r. powołano komisję, a trzy lata później ogłoszono konkurs, który w 1909 r. zaakceptował projekt Oskara Sosnowskiego. Prace rozpoczęto w marcu 1911 roku pod kierunkiem autora projektu. We wrześniu tego samego roku odbyło się poświęcenie fundamentów. Prace, prowadzone w szybkim tempie, trwały aż do wybuchu I wojny światowej. W 1918 roku, choć kościół nie był jeszcze ukończony, utworzono parafię pod patronatem św. Jakuba. W okresie międzywojennym prace odniosły pewien skutek, choć w chwili wybuchu II wojny światowej budynek nie posiadał jeszcze wieży frontowej, a wnętrze nie było w pełni wyposażone.W 1939 r. uległ pewnemu zniszczeniu. Natomiast w czasie Powstania Warszawskiego wybuchł tam pożar, który wyrządził znaczne zniszczenia. Po zakończeniu działań wojennych podjęto środki zabezpieczające, aby zapobiec ryzyku zniszczeń i podjęto prace naprawcze. Uroczyste poświęcenie kościoła odbyło się w czterdziestą dziewiątą rocznicę wmurowania pierwszego kamienia. W 1977 r. pokryto dach nad nawą główną blachą miedzianą i kościół odzyskał wygląd sprzed 1944 r. Autor projektu zadowolił nie tylko konserwatywną część jury konkursu, ale także młode pokolenie architektów poszukujących nowych form dla sztuki sakralnej. W kościele zbudowanym przez Sosnowskiego widać zbieżność wszystkich idei sprzyjających warszawskim architektom. W tym miejscu odnajdujemy ciągłość w historii polskiej architektury. Wyrazista krzywa planu i chóru, zrywająca z tradycyjną koncepcją bazyliki, podobnie jak symetria brył, czy quasi-geometryczny detal traktowany z pełną swobodą, wskazują na ich zależność od form „art nouveau” - gatunek secesji wiedeńskiej - obowiązywał około 1900 roku. Połączenie elementów stylistycznych z różnych okresów pozwoliło na swobodną ekspresję w kompozycji brył charakterystycznych dla architektury XX wieku. Podobnie układ brył syntetycznych, puryzm dekoracji, a także niebanalny układ malarstwa użytkowego sprawiają, że twórczość Sosnowskiego zaliczana jest do charakterystycznych budowli stylu nowożytnego.

Bibliografia

  1. Bringman M., Studien zur neuromanischen Architektur in Deutschland, Hanover 1968. [Google Scholar]
  2. Fayans S., Zarys kierunku w nowoczesnej architekturze 1900— 1907, PrzTechn 1908 nr 1 s. 18. [Google Scholar]
  3. Kutzner M., Kształtowanie się sakralnej architektury gotyckiej na Warmii, w: Sztuka pobrzeża Bałtyku, Warszawa 1978, s. 75. [Google Scholar]
  4. Mączeński Z., Uwagi o współczesnej naszej architekturze kościelnej, "Przegląd Techniczny" 1909 nr 26 s. 417. [Google Scholar]
  5. Miłobędzki A., Oskar Sosnowski — polski historyk architektury, w: Myśl o sztuce, Warszawa 1976, s. 290. [Google Scholar]
  6. Miłobędzki A., Oskar Sosnowski jako architekt, w: Sztuka i Historia. Księga pamiątkowa ku czci profesora Michała Walickiego, Warszawa 1966 s. 191— 201. [Google Scholar]
  7. Miłobędzki A., Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1978. [Google Scholar]
  8. Olszewski A. K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900— 1925. Teoria i praktyka, Warszawa 1967. [Google Scholar]
  9. Olszewski A. K., Przegląd koncepcji stylu narodowego w teorii architektury polskiej przełomu XIX i XX wieku, ,,Sztuka i Krytyka” 1956 nr 3— 4, s. 324. [Google Scholar]
  10. Olszewski A. K., Przegląd problematyki architektonicznej, w: Polskie życie artystyczne w latach 1890— 1914, Wrocław—Warszawa—Kraków 1967. [Google Scholar]
  11. Pajzderski T., Pogadanka architektoniczna, "Przegląd Techniczny" 1908 nr 15 s. 192. [Google Scholar]
  12. Rudowska M., Warszawskie konkursy architektoniczne w latach 1864—1898, Warszawa 1972. [Google Scholar]
  13. Skórewicz K., Najdawniejsza architektura kościelna Słowian Zachodnich, „Architekt” 1907 z. 3 s. 128— 130. [Google Scholar]
  14. Stifelman H., W sprawie nowego konkursu, „Przegląd Techniczny” 1908 nr 36 s. 436. [Google Scholar]
  15. W. Łuszczkiewicz, Nauka o formach architektonicznych stylu romańskiego od X do XX wieku, Kraków 1878. [Google Scholar]
  16. Wawrzeniecki M., W obronie zabytków naszego dawnego budownictwa, „Przegląd Techniczny” 1907 nr 4 s. 48. [Google Scholar]
  17. Wawrzeniecki M., W sprawie konkursów architektonicznych, „Przegląd Techniczny” 1906 nr 5 s. 93. [Google Scholar]
  18. Wojciechowski J., O konkursie na kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, „Przegląd Techniczny” 1909 nr 12 s. 149. [Google Scholar]
  19. Zachwatowicz J., Oskar Sosnowski, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1946 nr 1/2 s. 6— 7. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.