Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 81 (1994): Nasza Przeszłość

Artykuły

Polityczna działalność abpa Józefa Teofila Teodorowicza w okresie II Rzeczypospolitej

  • Piotr Szczudłowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1994.81.115-161  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.1994

Abstrakt

Zdaniem arcybiskupa ormiańskiego J. Teodorowicza, Kościół w Polsce w okresie międzywojennym musiał przyjąć na siebie rolę orędownika tożsamości narodowej i mediatora w społeczeństwie zróżnicowanym ekonomicznie, społecznie i politycznie, które postrzegał już jako polskie, w tym czasie był podzielony pomiędzy sąsiadów. Za zagrożenie dla Polski uważał rosyjski komunizm i niemiecki narodowy socjalizm. Choć był aktywnym orędownikiem polskości wschodnich regionów Polski, daleki był od wrogości wobec Ukraińców, choć nie krył swojej nieufności do nich. Całkowicie aprobował zdobycie Wilna, odegrał znaczącą rolę w akcji na rzecz plebiscytu na Górnym Śląsku (1921). We współpracy z A. Sapiehą opowiadał się za tym u papieża Benedykta XV. i Sekretarza Stanu. Działalność ta została uznana za kontrowersyjną w kręgach rządowych i parlamentarnych. Dzięki zaangażowaniu w prace Komisji Konstytucyjnej Sejmu wiele jego postulatów zostało włączonych do Ustawy Zasadniczej z 1921 r. Aktywny udział arcybiskupa w tworzeniu zasad reformy rolnej uznano za wyraz jego konserwatyzmu. Trzon jego stanowiska w tej kwestii stanowiła obrona materialnych podstaw działalności Kościoła, krytycznie wypowiadając się na temat konkordatu zawartego w 1925 r. Jego zdaniem Kościół zrzekł się przysługujących mu praw własności, uznania katolicyzmu za religię państwową, szkoły wyznaniowej i uznania kościelnego prawa małżeńskiego. Był inicjatorem powstania Związku Narodowego (1919), a następnie Związku Ludowego Federacji Sejmów Narodowych (1919) i Narodowej Ligii Ludowej (1919), a w 1921 Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego. Z biegiem czasu jego związki z Narodową Demokracją zacieśniły się, a w polskim episkopacie abp Teodorowicz był jednym z najaktywniejszych polityków. W sejmie był bardziej aktywny niż pozostali duchowni. W związku z tym jego wpływ na sprawy i losy państwa był proporcjonalnie większy.

Bibliografia

  1. Bender R. , Społeczne inicjatywy chrześcijańskie w Królestwie Polskim 1905-1918, Lublin 1978. [Google Scholar]
  2. Dąbrowska M., O wykonaniu reformy rolnej, Warszawa 1921. [Google Scholar]
  3. Dąbrowski S., Myśl przewodnia ks. Arcybiskupa Teodorowicza w życiu publicznym, „Kurier Poznański” 8 XII 1938. [Google Scholar]
  4. Drzyciński A., Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku (1920-1933). Polityka senatu gdańskiego wobec ludności polskiej, Wrocław 1978. [Google Scholar]
  5. Jędruszczak T., Polityka Polski w sprawie Górnego Śląska 1922, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  6. Jurkiewicz J., Watykan a Polska w okresie międzywojennym (1918- 1939), w: Szkice z dziejów papiestwa, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  7. Krukowski S., Geneza konstytucji z 17 marca 1921 roku, Warszawa 1977. [Google Scholar]
  8. Krzywobłocka B., Chadecja 1918-1937, Warszawa 1974. [Google Scholar]
  9. Kudłaszyk A., Elementy doktryny społeczno-politycznej arcybiskupa Józefa Teodorowicza, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne” t. 27,1980. [Google Scholar]
  10. Kukieł m., Dzieje Polski porozbiorowe 1795-1921, Paryż 1983 [Google Scholar]
  11. Łossowski P., Stosunki polsko-litewskie w latach 1918-1920, Warszawa 1966. [Google Scholar]
  12. Micewski A., Kardynał Wyszyński — prymas i mąż stanu, Paryż 1982. [Google Scholar]
  13. Micewski A., Roman Dmowski, Warszawa 1971. [Google Scholar]
  14. Pietrzak J., Kard. A. Hlond a sanacja, w: Kościół II Rzeczypospolitej, Lublin 1981. [Google Scholar]
  15. Skalski J. , Rzym a sprawy polskie w okresie porozbiorowym, Warszawa 1968. [Google Scholar]
  16. Wyczawski H. E., Organizacja kościelna, w: Historia Kościoła w Polsce, t. 2 cz. 2, Poznań-Warszawa 1979. [Google Scholar]
  17. Zieliński H., Historia Polski 1914-1939, Wrocław 1983. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.