Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 139 (2023): Our Past

Articles

The sacral foundations of Aleksander Korwin Gosiewski, Palatine of Smolensk

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2023.139.129-163  [Google Scholar]
Published: 2023-06-30

Abstract

The article presents the foundational activity of Aleksander Korwin Gosiewski, the voivode of Smolensk, undertaken to expand the Catholic faith in the Grand Duchy of Lithuania, as well as to build the prestige of the Gosiewski family in the context of its aristocracy aspirations.

References

  1. Hylzen J., Inflanty w dawnych swych i wielorakich aż do wieku naszego dziejach i rewolucjach […], Wilno 1750. [Google Scholar]
  2. Krzyczewski K., Pamiątka nieśmiertelna sławney pamięci […] Jerzemu Corwinowi Gąsiewskiemu od cnót wieku iego własnych, na żałobnych pyramidach, w wieczności poświęcona, a Wielmożnemu […] Alexandro-wi Corwinowi Gąsiewskiemu […] smętnemu rodzicowi na utulenie żalu ofiarowana, [b.m.] 1622 [Google Scholar]
  3. Kunowski J., Ekspedycja inflantska 1621 roku, oprac. W. Walczak i K. Łopatecki, Białystok 2007. [Google Scholar]
  4. Prawa konstytucye y przywileie Krolestwa Polskiego, y Wielkiego Xięstwa Litewskiego, y wszystkich prowincyi należących: na walnych seymiech koronnych od seymu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego seymu uchwalone, t. 3: ab anno 1609 ad annum 1640, Warszawa 1735; t. 5: ab anno 1669 ad annum 1697, Warszawa 1738. [Google Scholar]
  5. Poczobut-Odlanicki J., Pamiętnik (1640–1684), Warszawa 1877. [Google Scholar]
  6. Starowolski Sz., Monumenta Sarmatarum, viam universæ carnis ingressorum, Kraków 1655. [Google Scholar]
  7. Zbiór dyplomatów rządowych i aktów prywatnych posługujących do rozjaśnienia dziejów Litwy i złączonych z nią krajów (od 1387 do 1710 r.), t. 1, Wilno 1858. [Google Scholar]
  8. Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, cz. 1: Wielkie Księstwo Litewskie, t. 2: Województwa brzesko–litewskie, nowogródzkie, Wrocław 1993. [Google Scholar]
  9. Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, t. 4, Warszawa 1886. [Google Scholar]
  10. Baliulis A. Iš Kupiškio bažnyčios ir parapijos istorijos, [w:] Kupiškio kraštas, Vilnius, 1997, p. 65–74. [Google Scholar]
  11. Baranowski A., Fundacje i fundatorzy architektury sakralnej w Inflantach XVII i XVIII w., „Kwartalnik Archi-tektury i Urbanistyki” 41/1, 1996, s. 3–15. [Google Scholar]
  12. Baranowski A., Między Rzymem a Wilnem. Magnackie fundacje sakralne w Wielkim Księstwie Litewskim w czasach kontrreformacji na tle polityki dynastycznej w Europie Środkowej, Warszawa 2006. [Google Scholar]
  13. Baranowski A., Rola zakonów w rozwoju oblicza miast i regionów dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Lituano-Slavica Posnaniensia: studia historica” 5, 1991, s. 81-94. [Google Scholar]
  14. Biržys P., Lietuvos miestai ir miesteliai, t. 1: Alytaus apskritis, Kaunas 1931. [Google Scholar]
  15. Boberski W., Architektura kościoła i kolegium jezuitów w Witebsku, „Roczniki humanistyczne” 50, z. 4, 2002, s. 323–366. [Google Scholar]
  16. Boniecki A., Herbarz Polski, cz. 1: Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, t. 6, War-szawa 1903. [Google Scholar]
  17. Borkowska M., Miscellanea brygitańskie: składkowa fundacja w Brześciu, „Nasza Przeszłość” 91, 1991, s. 331–340. [Google Scholar]
  18. Borkowska M., Panny siostry w świecie sarmackim, Warszawa 2002. [Google Scholar]
  19. Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w epoce nowożytnej, Lublin 2010. [Google Scholar]
  20. Borkowska M., Zakony żeńskie w Polsce w okresie potrydenckim, [w:] Zakony i klasztory w Europie Środkowo–Wschodniej X–XX wiek, red. H. Gapski, J. Kłoczowski, Lublin 1999, s. 197–243. [Google Scholar]
  21. Borkowska M., Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII wieku, Warszawa 1996. [Google Scholar]
  22. Brodacki J., Jeszcze o granicy zachodniej powiatu smoleńskiego, https://smolenscium.alchymista.pl/jeszcze-o-granicy-zachodniej-powiatu-smolenskiego, 2018, dostęp 30.11.2022. [Google Scholar]
  23. Brodacki J., Zapis Aleksandra Gosiewskiego dla jezuitów witebskich, https://smolenscium.alchymista.pl/zapis-aleksandra-gosiewskiego-dla-jezuitow-witebskich, 2013, dostęp 30.11.2022. [Google Scholar]
  24. Czyż A., O inwestycjach budowlanych Wazów w Wilnie, „Rocznik Lituanistyczny” 7, 2021, s. 211–228. [Google Scholar]
  25. Dubonis A., Antanavičius D., Ragauskienė R., Šmigelskytė-Stukienė R., The Lithuanian Metrica: History and Research, Boston 2020. [Google Scholar]
  26. Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, red. L. Grzebień, Kraków 1996. [Google Scholar]
  27. Gawlikowska-Świechowska E., Kościół Świętej Trójcy w Wołczynie, „Kronika Zamkowa” 32, 1995, s. 52–59. [Google Scholar]
  28. Gawlikowska-Świechowska E., Wołczyn Stanisława Augusta, Warszawa 1993. [Google Scholar]
  29. Giżycki J., Materyały do dziejów Akademii Połockiej i szkół od niej zależnych, Kraków 1905. [Google Scholar]
  30. Giżycki J., Zniesione kościoły i klasztory rzymsko-katolickie przez rząd rosyjski w wieku XIX–tym w diecezji łuckiej, żytomierskiej i kamienieckiej (gub. wołyńskiej, kijowskiej i podolskiej), „Nowa Polonia Sacra”, Kra-ków 1928, s. 1–312. [Google Scholar]
  31. Gosiewski J., Biskup smoleński Bogusław Korwin Gosiewski (1669–1744): zarys biografii, „Rocznik Lituani-styczny”, artykuł w trakcie recenzji. [Google Scholar]
  32. Gryko B., Fundacje sakralne Kazimierza Leona Sapiehy. Kontynuacja budowy prestiżu Lwa Sapiehy?, [w:] Nad społeczeństwem staropolskim, t. 1: Kultura – instytucje – gospodarka w XVI–XVIIII stuleciu, red. K. Łopa-tecki, W. Walczak, Białystok 2007, s. 403–414. [Google Scholar]
  33. Gryko-Andrejuk B., Okoliczności i motywy sakralnych fundacji sapieżyńskich w XVII wieku, „Studia podlaskie” 20, 2012, s. 75–89. [Google Scholar]
  34. Gryko-Andrejuk B., Typologia obiektów sakralnych fundacji sapieżyńskich w Wielkim Księstwie Litewskim na przełomie XVI i XVII w., „Białostockie Teki Historyczne” 10, 2012, s. 59–78. [Google Scholar]
  35. Herbst S., Gosiewski Aleksander, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8, Wrocław 1960, s. 339–340. [Google Scholar]
  36. Jankowski C., Powiat oszmiański. Materjały do dziejów ziemi i ludzi, cz. 2, Petersburg 1897. [Google Scholar]
  37. Jučas M., Lietuvos parapijų fundacijos XV–XVIII a. (Vilniaus vyskupija), „Lietuvių katalikų mokslo akademijos metraštis” 26, 2005, s. 13–44. [Google Scholar]
  38. Jurkiewicz J., Osadnictwo polskie w Wielkim Księstwie Litewskim w świetle badań historycznych, „Acta Balto-Slavica” 22, 1994, s. 237–255 [Google Scholar]
  39. Kamuntavičienė V., Simno dekanato parapijų padėtis XVII a. antrojoje pusėje, „Lietuvos istorijos metraštis” 1, 2010, s. 39–56. [Google Scholar]
  40. Kersten A., Warstwa magnacka – kryterium przynależności, [w:] Magnateria polska jako warstwa społeczna, red. W. Czapliński, A. Kersten, Toruń 1974, s. 8–12. [Google Scholar]
  41. Klajumienė D., Kupiškio Kristaus Žengimo į dangų bažnyčios architektūra ir dailės kūriniai, [w:] Kupiškio kraštas. Lietuvos valsčiai, Vilnius, 2016, p. 335–361 [Google Scholar]
  42. Kowalczyk P., Extra Ecclesiam nulla salus. Obraz heretyka w nowożytnych przedstawieniach okrętu Kościoła katolickiego, [w:] Reformacja w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej, t. 5: Figura heretyka w nowożyt-nych sporach konfesyjnych, Warszawa 2017, s. 181–209. [Google Scholar]
  43. Kupisz D., Smoleńsk 1632–1634, Warszawa, 2001. [Google Scholar]
  44. Kurczewski J., Biskupstwo wileńskie. Od jego założenia aż do dni obecnych, zawierające dzieje i prace bisku-pów i duchowieństwa diecezji wileńskiej, oraz wykaz kościołów, klasztorów, szkół i zakładów dobroczynnych i społecznych, Wilno 1912. [Google Scholar]
  45. Kviklys B., Lietuvos bažnyčios, t. 2: Vilkaviškio vyskupija, Chicago 1982. [Google Scholar]
  46. Kviklys B., Mūsų Lietuva, t. 3, Vilnius 1991 [Google Scholar]
  47. Linde S., Słownik języka polskiego, t. 2, cz. 1, Warszawa 1809. [Google Scholar]
  48. Łopatecki K., Kariera siedemnastowiecznego ewangelickiego szlachcica Jana Kunowskiego, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 62, 2018, s. 47–89. [Google Scholar]
  49. Łopatecki K., Pierwszy poetycki traktat wojskowy z mapą – Jana Kunowskiego „Odsiecz smoleńska”. Wykorzy-stanie kartografii w działaniach operacyjnych (1616–1617), Rocznik Lituanistyczny” 4, 2018, s. 41–75. [Google Scholar]
  50. Makiłła D., Fundacje staropolskie. Aspekty prawne ich powoływania oraz istnienia, [w:] Fundator i mecenas. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII w., red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Białystok 2011. [Google Scholar]
  51. Manteuffel G., Inflanty Polskie: poprzedzone ogólnym rzutem oka na siedmiowiekową przeszłość całych Inflant, Poznań 1879. [Google Scholar]
  52. Marczewski J., Ad duos illustres appendix: córki szlacheckie Kasprowi Niesieckiemu i Adamowi Bonieckiemu nieznane, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne” 93, 2010, s. 91–109. [Google Scholar]
  53. Mariani A., Aktywność jezuickich kapelanów nadwornych prowincji litewskiej. Między ustawodawstwem zakon-nym a praktyką, „Rocznik Lituanistyczny” 1, 2015, s. 37–82. [Google Scholar]
  54. Mieczkowski D., Żywot błogosławionego Jozafata Kuncewicza, Arcybiskupa Połockiego obrządku Rusko–unickiego, Kraków 1865. [Google Scholar]
  55. Muchliński A., Zdanie sprawy o Tatarach litewskich, przez jednego z tych Tatarów złożone sułtanowi Sulejma-nowi w r. 1558 r., „Teka Wileńska” 1858, 4, s. 241–272; 5, s. 121–179; 6, s. 139–183. [Google Scholar]
  56. Niesiecki K., Korona polska przy złotey wolnosci starożytnemi rycerstwa polskiego y Wielkiego Xięstwa Litew-skiego kleynotami, naywyższemi honorami, heroicznym męstwem y odwagą, wytworną nauką a naypierwey cnotą, pobożnością y swiątobliwością ozdobiona, t. 2, Lwów 1738; t. 4, Lwów 1743. [Google Scholar]
  57. Ogle K., Sources and literature on the history and the artistic heritage of the Society of Jesus in the territory of Latvia, [w:] „Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej”, t. 1, red. W. Wal-czak, K. Łopatecki, Białystok 2010, s. 247–255. [Google Scholar]
  58. Opaliński E., Elity władzy, elity prestiżu czy elity bogactwa?, [w:] Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczypo-spolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, M. Kupczewska, K. Łopatecki, J. Urwanowicz, Bia-łystok 2019, s. 31–40. [Google Scholar]
  59. Orgelbrand S., Encyklopedja Powszechna z ilustracjami i mapami, t. 10, Warszawa 1862. [Google Scholar]
  60. Ostrowski B., Pospolite ruszenie szlachty smoleńskiej w XVII wieku, „Acta Baltico-Slavica” 13, 1980, s. 147–187. [Google Scholar]
  61. Paknys M., Mecenatystės reiškinys XVII a. LDK: Baznytines architekturos uzsakymai, Vilniaus 2003. [Google Scholar]
  62. Patoka E., „Księga Zaręby” jako źródło do badania dziejów Smoleńszczyzny w latach 20–30 XVII w., praca magisterska obroniona w 2008 na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. [Google Scholar]
  63. Plater A., Krótka historyczno-chronologiczna wiadomość o dawnym Dynaburgu i o fortecy dynaburgskiej od roku 1667, o jej garnizonie, arsenale, tudzież o Starostach dynaburgskich; z dodatkiem funduszu Alexandra Korwina Gąsiewskiego na kościół dynaburgski, assygnat, ordynansow i listow autentycznych Hetmana W[ielkiego] Ks[ięstwa] Lit[ewskiego] do Starostow dynaburgskich pisanych, oraz krótkiej informacji o Frej–kompanji Platera, [w:] „Rubon: pismo poświęcone pożytecznej rozrywce” 1, 1842, s. 19–57. [Google Scholar]
  64. Polak W., O Kreml i Smoleńszczyznę. Polityka Rzeczypospolitej wobec Moskwy w latach 1607–1612, Toruń 2014. [Google Scholar]
  65. Przyboś A., Gosiewski Wincenty, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8, Wrocław 1960, s. 343–347. [Google Scholar]
  66. Przyałgowski W., Żywoty biskupów wileńskich, t. 2, Sankt Petersburg 1860. [Google Scholar]
  67. Rachuba A., Metryka litewska: rejestry podymnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, województwo smoleńskie 1650 r., Warszawa 2009. [Google Scholar]
  68. Rachuba A., Magnateria – specyfika litewska, [w:] Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, M. Kupczewska, K. Łopatecki, J. Urwanowicz, Białystok 2019, s. 55–74. [Google Scholar]
  69. Raczyński E., Pamiętniki Albrychta Stanisława X. Radziwiłła Kanclerza W. Litewskiego, t. 1, Poznań 1839. [Google Scholar]
  70. Relacye nuncyuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, t. 2, Berlin–Poznań, 1864. [Google Scholar]
  71. Siarczyński F., Obraz wieku panowania Zygmunta III króla polskiego i szwedzkiego, czyli obraz stanu, narodu i kraju, t. 1, Poznań 1843. [Google Scholar]
  72. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, cz. 1, Warszawa 1809; t. 6, War-szawa 1885; t. 12, Warszawa 1892; t. 13, Warszawa 1893; t. 15, cz. 1, Warszawa 1900. [Google Scholar]
  73. Staniek H., Fundatorzy i fundacje kolegiów jezuickich w Polsce w latach 1564–1772/73, [w:] „Summarium. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL” 21, 1971, s. 55–60. [Google Scholar]
  74. Stojek-Sawicka K., Okoliczności i motywy sakralnych inicjatyw fundacyjnych rodu Radziwiłłów nieświeskich w XVIII wieku, [w:] Fundator i mecenas. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII w., red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Białystok 2011, s. 207–217. [Google Scholar]
  75. Swastek J., Święta Brygida Szwedzka i Zakon Najświętszego Zbawiciela ze szczególnym uwzględnieniem klasz-torów na ziemiach polskich, Lublin 1986. [Google Scholar]
  76. Topolska M., Polacy w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVIII w. (przyczynek do dziejów polskiej emigracji na wschód w okresie staropolskim), „Lituano-Slavica Posnaniensia: studia historica” 2, 1987, s. 147–166. [Google Scholar]
  77. Totoraitis J., Sūduvos Suvalkijos istorija, cz. 1, Kaunas 1958. [Google Scholar]
  78. Totoris A., Kupiškio seniūnija XVI–XVII amžiais, [w:] Kupiškis. Gamtos ir istorijos puslapiai, Kupiškis 2009, s. 130–160. [Google Scholar]
  79. Tyszkiewicz E., Wiadomość historyczna o zgromadzeniach i fundacjach męskich i żeńskich rzymsko–katolickich klasztorów w dyecezji wileńskiej, „Teka Wileńska” 2, 1857, s. 231–276. [Google Scholar]
  80. Uruski S., Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 4, Warszawa 1907. [Google Scholar]
  81. Wiśniewski J., Początek i rozwój nowego osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku, „Studia Łomżyńskie” 1, 1989, s. 19–107. [Google Scholar]
  82. Wolff J., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895. [Google Scholar]
  83. Wolff J., Pacowie: materyjały historyczno-genealogiczne, Petersburg 1885. [Google Scholar]
  84. Wolff J., Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1386–1795, Kraków 1885. [Google Scholar]
  85. Wójcik W., Encyklopedia Katolicka, t. 5, Lublin 1989. [Google Scholar]
  86. Załęski S., Jezuici w Polsce, t. IV/2: Kolegia i domy założone w pierwszej dobie rządów Zygmunta III. 1588–1608, Kraków 1905; t. IV/3: Kolegia i domy założone w drugiej dobie rządów Zygmunta III i za rządów Władysława IV. 1608–1648, Kraków 1905. [Google Scholar]
  87. Załęski S., Jezuici w Polsce: w skróceniu, Kraków 1908. [Google Scholar]
  88. Zujienė G., Lobyno istorija (nuo įkūrimo iki šių dienų), 2015, https://bpmuziejus.lt/uploads/moksliniai%20 straipsniai%20pdf/Lobyno%20istorija%20Zujiene%20lt.pdf, dostęp: 30.11.2022. [Google Scholar]
  89. Żojdź K., Stronnictwo Zygmunta III Wazy w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1603–1621, praca doktorska obroniona w 2018 na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.