Ir al menú de navegación principal Ir al contenido principal Ir al pie de página del sitio

Vol. 64 (1985): Nasza Przeszłość

Artykuły

Architektura sakralna Adama Ballenstedta (1923-1931)

  • Zbigniew Sroka
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1985.64.201-267  [Google Scholar]
Publicado: 1985-12-30

Resumen

Okres międzywojenny (1918-1939) był ważnym okresem w historii architektury sakralnej w Polsce, charakteryzował się badaniami teoretycznymi i wprowadzeniem do architektury kultowej nowej formy, wywodzącej się z awangardowych nurtów architektury świeckiej. Poszukiwanie nowej formy pojawiło się w ogólnopolskich konkursach architektonicznych oraz w twórczości architektów-innowatorów. Pionierami w dziedzinie architektury nowoczesnej byli głównie młodsi architekci, wykształceni w niepodległej Polsce, ale spotyka się wśród nich także architektów średniego pokolenia. Do tego ostatniego należy poznański architekt Adam Ballenstedt (188–1942). W niniejszej pracy omawiane są kościoły A. Ballenstedta planowane w latach 1923–1931 (z wyjątkiem kościoła św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy - artykuł o tym kościele ukazał się już w „Naszej Przeszłości” w T. 53: 1980). Chronologiczny przegląd architektury tych kościołów ukazuje stopniowe przechodzenie A. Ballenstedta od tradycjonalizmu do formy nowożytnej, jego ewolucję od wzorców zaczerpniętych z architektury historycznej do architektury tworzonej w kręgu polskiej awangardy. Kościół parafialny w Puszczykowie pod Poznaniem z 1923 roku jest budowlą bardzo prostą, do której architekt dodał elementy i detale barokowe i klasycystyczne. Mała kaplica Sióstr Miłosierdzia w Poznaniu, wybudowana w 1924 roku, reprezentuje na zewnątrz klasycyzm, a wewnątrz neobarok. Stanowi przykład wykorzystania stylu dworkowego do celów sakralnych. Kościół parafialny w Jankowie Przygodzkim z 1925 r., z pewnymi modyfikacjami, naśladował architekturę kościoła św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy. Ich forma jest zasadniczo zapożyczona z jednego stylu historycznego - baroku. Elementy architektury awangardowej pojawiają się w kościele św. Antoniego w Chorzowie oraz w projekcie kościoła Opatrzności Bożej w Warszawie. Za przykład można posłużyć się kościołem chorzowskim z 1930 r., o maksymalnie uproszczonej formie, ze względu na kompozycja jego struktury i widoczne inspiracje gotykiem lub gotyckim ekspresjonizmem. Projekt Kościoła Warszawskiego w pewnym stopniu odpowiada wymogom funkcjonalizmu, uzupełniony jest jednak elementami historyzującymi na fasadzie i we wnętrzu. Ballenstedt, wprowadzając do architektury sakralnej nowoczesną formę, wykazał się wahaniem: nie doszedł do etapu „czystego” funkcjonalizmu, lecz starał się raczej pogodzić historyzm z formami awangardowymi. Z punktu widzenia najnowszej architektury sakralnej A. Twórczość Ballenstedta zdaje się, podobnie jak innych pionierskich architektów okresu międzywojennego, należy już do przeszłości. Można go jednak postrzegać jako ważny etap przejściowy od długotrwałego historyzmu do nowoczesnych form projektowych.

Citas

  1. Batowscy N i Z., Kwiatkowski M., Jan Chrystian Kamzetzer. Architekt Stanisława Augusta, Warszawa 1978. [Google Scholar]
  2. Bernasikowa M., Dwór w Modlnicy, ZNUJ Prace z Historii Sztuki, z. 2, Kraków 1965, s. 165—197. [Google Scholar]
  3. Buszko H., Kształtowanie się odrębności architektury Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego w okresie międzywojennym i w Polsce Ludowej, w: Z dziejów sztuki Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, Katowice 1982, s. 51. [Google Scholar]
  4. Cybichowski S., Konserwacja zabytków kościelnych oraz przebudowa i budowa kościołów, „Orędownik Kościelny. Urzędowy organ Diecezji Chełmińskiej”, R. 71; 1928 nr 1 s. 21. [Google Scholar]
  5. Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939—1945, z. IV, Warszawa 1978. [Google Scholar]
  6. Jaroszewski S., Rottermund A., Jakub Hempel, Fryderyk Lessel, Henryk Ittar, Wilhelm Henryk Minter. Architekci polskiego klasycyzmu, Warszawa 1974. [Google Scholar]
  7. Jaroszewski T. S., Architektura neobarokowa w Polsce, w: Sztuka 1 poł. XVIII wieku, Warszawa 1981, s. 363. [Google Scholar]
  8. Jaroszewski T. S., Chrystian Piotr Aigner. Architekt warszawskiego klasycyzmu, Warszawa 1970. [Google Scholar]
  9. Kowalczyk J., Sebastiano Serlio a sztuka polska, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1973. [Google Scholar]
  10. Kozłowska-Tomczyk E., Jan Michałowicz z Urzędowa, Warszawa 1967. [Google Scholar]
  11. Lepiarczyk J., Działalność architektoniczna Sebastiana Sierakowskiego. Projekty klasycystyczne i neogotyckie (1777— 1824), ZNUJ Prace z Historii Sztuki, z. 7, Kraków 1968. [Google Scholar]
  12. Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954. [Google Scholar]
  13. Łoza S., Czy wiesz kto to jest? Warszawa 1938. [Google Scholar]
  14. Mrozek J. A., „Historyzm narodowy” lat dwudziestych jako wyraz myśli romantycznej, w: Sztuka XIX wieku, s. 145—164. [Google Scholar]
  15. Olszewski A. K., Nowa forma w architekturze polskiej 1900—1925. Teoria i praktyka, Wrocław—Warszawa—Kraków 1967. [Google Scholar]
  16. Olszewski A. K., O współczesnej architekturze sakralnej w Polsce, ZM R. 1980 nr 5 s. 80 [Google Scholar]
  17. Pasierb J. S., Problem sztuki w postanowieniach soborów, „Znak”, R. 1964 nr 126 s. 1479. [Google Scholar]
  18. Skuratowicz J., Architektura Wielkopolski w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Sztuka dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 1982 s. 269—274. [Google Scholar]
  19. Sroka Z., Z dziejów parafii i kościoła św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy (1924—1975), NP t. 53: 1980 s. 133—271. [Google Scholar]
  20. Stopniak F., Polskie świątynie katolickie podczas II wojny światowej, Warszawa 1982. [Google Scholar]
  21. Turowski A., Ideologiczna czy socjologiczna? Stan i perspektywy badawcze sztuki polskiej dwudziestolecia międzywojennego, w: Sztuka dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 1982 s. 23. [Google Scholar]
  22. Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa—Poznań 1981. [Google Scholar]

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.