Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 71 (1989): Nasza Przeszłość

Artykuły

Likwidacja unickiej diecezji chełmskiej i próby jej wznowienia

  • Roman Grabowski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1989.71.255-309  [Google Scholar]
Pubblicato: 1989-06-30

Abstract

W 1596 r. w Brześciu Litewskim zawarto unię między cerkwią prawosławną i katolicką. Powstały w ten sposób zjednoczony kościół objął wschodnie tereny państwa polsko-litewskiego oraz mniejszy obszar na lewym brzegu Bugu, który utworzył zjednoczone biskupstwo chełmskie. Do końca istnienia państwa polsko-litewskiego zjednoczony Kościół rozwijał się pomyślnie, pomimo wielu trudności. Sytuacja uległa zmianie po rozbiorach tego państwa, kiedy władze rosyjskie rozpoczęły prześladowania Kościoła unickiego (zwanego także greckokatolickim). Ostateczne zniesienie unii na terenach włączonych do Rosji nastąpiło w 1839 r. Oprócz trzech zjednoczonych biskupstw na terenach przekazanych Austrii pozostało jedynie biskupstwo chełmskie w tzw. Królestwie Polskim. To także zostało rozwiązane w 1875 r., a wyznawcy zostali przymusowo nawróceni na prawosławie. Ich opór wobec tego trwał aż do dekretu tolerancyjnego z 1905 r., po tym jak około dwieście tysięcy złych uczynków przeszło na obrządek rzymskokatolicki. To przejście do Kościoła rzymskokatolickiego zaniepokoiło przywódców ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji, a w szczególności metropolitę A. Scheptyckiego. Można było się spodziewać, że dawni unici przez przynależność do Kościoła polskiego zostaną narażeni na całkowitą polonizację. Dlatego już w 1905 roku metropolita przeprowadził restytucję zjednoczonej diecezji chełmskiej, co miało zapobiec postępującemu tam procesowi polonizacji poprzez jej obrządek wschodni. Wysiłki te nasiliły się dopiero podczas pierwszej wojny światowej, ale zakończyły się niepowodzeniem aż do 1918 roku. Po traktacie brzeskim, na mocy którego ziemie chełmskie przekazano nowo powstałemu państwu ukraińskiemu, Scheptycki postanowił ostatecznie rozwiązać ten problem: 2 kwietnia 1918 r. przywrócił diecezję chełmską i mianował J. Bociana na biskupa łuckiego. Jednocześnie zabiegał o wsparcie rządu wiedeńskiego. To niekanoniczne posunięcie, jak się okazało, spotkało się z oporem władz austriackich i biskupów polskich. Spór polsko-ukraiński wkrótce przeniósł się z Wiednia do Rzymu, gdzie Polakom udało się unieważnić intronizację J. Bociana na biskupa łuckiego.

Riferimenti bibliografici

  1. Boudou A., Stolica Święta a Rosja. Stosunki dyplomatyczne między nimi, Kraków 1923. [Google Scholar]
  2. Chlebowczyk J., Procesy narodotwórcze we wschodniej Europie środkowej w dobie kapitalizmu, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  3. Dymsza L., Sprawa Chełmska, Warszawa 1911 s. 69. 53 L. Wasilewski, Chełmszczyzna i sprawa jej oderwania, Kraków 1911. [Google Scholar]
  4. Dymsza L., Sprawa Chełmska, Warszawa 1911. [Google Scholar]
  5. Dziewulski W., Statystyka projektu rządowego o wyodrębnieniu Chełmszczyzny w świetle krytyki, Warszawa 1910. [Google Scholar]
  6. Feliński M., Ukraińcy w Polsce Odrodzonej, Warszawa 1931. [Google Scholar]
  7. Hirnka John-Paul, Kościół greckokatolicki w Galicji, „Znak” nr 365: 1985. [Google Scholar]
  8. J. Lewandowski, Królestwo Polskie pod okupacją austriacką 1914—1918, Warszawa 1981. [Google Scholar]
  9. Kania J., Likwidacja cerkwi na Lubelszczyźnie w okresie międzywojennym, „Chrześcijanin w Świecie” nr 108: 1982. [Google Scholar]
  10. Kłoczowski J., Mullerowa L., Skarbek J., Zarys dziejów Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 1986. [Google Scholar]
  11. Kumaniecki K. W., Czasy lubelskie: Wspomnienia i dokumenty, Kraków 1982. [Google Scholar]
  12. Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772—1918, Kraków 1980. [Google Scholar]
  13. Łewycki K., Istorija wyzwolnych zmahań hałyckich Ukrajinciw z casu świtowi wijny 1914—1918, Lwów 1928. [Google Scholar]
  14. Nachajewski I., Przyczyny do Historij Cholmskoi Zemli, „Bohoslowija” Rzym 1975. [Google Scholar]
  15. Nazarko I., Kijwski i halicki mytropolyty. Biograficny narysy (1590—1960), Rzym 1962. [Google Scholar]
  16. Pajewskii J., Odbudowa państwa polskiego, Warszawa 1978. [Google Scholar]
  17. Pasternak E., Narys istorji Cholmszczyzny i Pidlaczcza, Toronto 1968. [Google Scholar]
  18. Pruszkowski J., Martyrologium, czyli męczeństwo Unii na Podlasiu, Kraków 1905. [Google Scholar]
  19. Skrzypek J., Ukraińcy w Austrii podczas wielkiej wojny i geneza zamachu na Lwów, Warszawa 1939. [Google Scholar]
  20. Słotwiński A., Unia Podlasko-Chełmska 1875—1885, Kraków 1893. [Google Scholar]
  21. Stopniak F., Kościół na Lubelszczyźnie i Podlasiu na przełomie XIX i XX w., Warszawa 1975. [Google Scholar]
  22. Wasilewski L., Dzieje męczeńskie Podlasia i Chełmszczyzny, Kraków 1917. [Google Scholar]
  23. Wierciński H., Ziemia Chełmska i Podlasie. Rys historyczny i obraz stanu dzisiejszego, Warszawa 1920. [Google Scholar]
  24. Winter E., Russland und Papsttum, t. 3 Berlin 1960. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.