Abstrakt
Wielu uczonych analizujących myśl społeczną Stefana Wyszyńskiego określa ją jako integralnie-humanistyczną koncepcję życia społeczno-politycznego. Niniejsze opracowanie analizuje specyfikę koncepcji indywidualizmu i kolektywizmu jako dwóch radykalnie odmiennych ideologii, będących w opozycji do personalistycznej i integralnie-humanistycznej wizji osoby ludzkiej prezentowanej przez Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski. Eksploracja podjętego tematu badań będzie polegała na analizie tekstów źródłowych oraz opracowań metodą historyczno-analityczną w celu rekonstrukcji myśli społeczno-politycznej Wyszyńskiego i ich reinterpretacji metodą indukcyjno-dedukcyjną. Interpretacja materiałów źródłowych koncentruje się na ukazaniu roli i znaczenia myśli personalistycznej w konteście „niepełnych” koncepcji ideologicznych kształtujących obecną rzeczywistość życia społeczno-politycznego. Istotnym celem niniejszego opracowania jest przedstawienie najistotniejszych komponentów nauczania i posługi pasterskiej Prymasa Tysiąclecia w odniesieniu do kolektywizmu i indywidualizmu. W tym kontekście autor artykułu stawia pytanie, czy prezentowana przez Wyszyńskiego integralnie-humanistyczna wizja osoby ludzkiej i jej zaangażowania w doczesność może być aplikowana do konkretnych realiów współczesnej rzeczywistości życia społecznego. Odpowiedź na tak postawione kwestie jest niezwykle istotna, zwłaszcza w kontekście kształtowania współczesnej rzeczywistości Kościoła, społeczeństwa obywatelskiego, Narodu i państwa.
Bibliografia
Albert M., Hahnel R., Socialism Today and Tomorrow, Boston 1981.
Antykomunizm polski. Tradycje intelektualne (wybór tekstów źródłowych) [Polish Anti-Communism. Intellectual Traditions (Selection of Source Texts)], B. Szlachta (ed.), Kraków 2000.
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu [Roots of Totalitarianism], vol. 1, transl. A. Grinberg, Warszawa 1993.
Bartnik C., Chrześcijańska pedagogia narodowa [Christian National Paedagogy], [in:] C. Bartnik, Polska teologia narodu [Polish Theology of the Nation], Lublin 1988, pp. 183–242.
Bloch M., Marxism and Anthropology, New York 2010.
Boer R., Stalin: From Theology to the Philosophy of Socialism in Power, New York 2017.
Bokszański Z., Indywidualizm a zmiana społeczna. Polacy wobec nowoczesności. Raport z badań [Individualism and Social Change: Poles and Modernity. Report on Research], Warszawa 2007.
Craughwell T.J., Pope Francis: The Pope from the End of the Earth, Charlotte 2013.
Dec I., Humanizmy i ich roszczenia w wyjaśnianiu człowieka [Humanisms and Their Claims in Explaining Man], [in:] Błąd antropologiczny [An Anthropological Error], A. Maryniarczyk, K. Stępień (eds.), Lublin 2003, pp. 49–72.
Lubac H. de, At the Service of the Church: Henri de Lubac Reflects on the Circumstances that Occasioned His Writings, San Francisco 1993.
Diederichs R., Die Dritte Industrielle Revolution und die Krise des Kapitalismus. Zusammenbruchstheorien in der neomarxistischen Diskussion, Marburg 2004.
Ficek R., (Post-)Modernity and Christian Culture in the Context of the Personalism of Stefan Cardinal Wyszyński, “Roczniki Kulturoznawcze” 11/2 (2020), pp. 49–89.
Ficek R., Christians in Socio-Political Life: An Applied Analysis of the Theological Anthropology of Cardinal Stefan Wyszyński, Primate of Poland, Toruń 2020.
Ficek R., Collectivism, Individualism, and Cardinal Stefan Wyszyński’s Personalistic Concept of Man, “Roczniki Nauk Społecznych” 12/1 (2020), pp. 5–32.
Ficek R., Zaangażowanie chrześcijan w życie publiczne w kontekście nauczania kardynała Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski [The Involvement of Christians in the Public Life in the Context of Stefan Wyszyński’s Teaching], Lublin 2020.
Gaudium et spes, Pastoral constitution on the church in the modern world (December 7, 1965), https://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_const_19651207_gaudium-et-spes_en.html [access: 8.11.2019].
Gill G., The Origins of the Stalinist Political System, Cambridge 2010.
Henrici P., Modernity and Christianity, “Communio” 17/2 (1990), pp. 141–152.
Huntington S.P., The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York 1996.
Huyssen A., After the Great Divide: Modernism, Mass Culture, Postmodernism, New York 1988.
Ivereigh A., The Great Reformer: Francis and the Making of a Radical Pope, New York 2014.
Inglehart R., Modernization and Postmodernization, Cultural, Economic, and Political Change in 43 Societies, Princeton 1997.
Jarocki S., Kultura gospodarcza [Economic Culture], “Ateneum Kapłańskie” 62 (1970), pp. 240–247.
John Paul II, Centessimus Annus 1991, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_01051991_centesimus-annus.html [access: 8.11.2021].
John Paul II, Evangelium vitae 1995, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_evangelium-vitae.html [access: 8.11.2021].
Kołakowski L., The Myth of Human Self-Identity, [in:] The Socialist Idea: A Reappraisal, L. Kołakowski, S. Hampshire (eds.), London 1977, pp. 33–37.
Kołakowski L., Rozpad komunizmu jako wydarzenie filozoficzne [The Collapse of Communism as a Philosophical Event], “Etyka” 27 (1994), pp. 59–68.
Laurent B., Catholicism and Liberalism: Two Ideologies in Confrontation, “Theological Studies” 68 (2007), pp. 810–816.
Masquelier C., Critical Theory and Libertarian Socialism: Realizing the Political Potential of Critical Social Theory, New York–London 2014.
Mikołajewska M., Zjawisko wspólnoty [The Phenomenon of Community], New Haven 1999.
Pietrzyk-Reeves D., Błąd antropologiczny komunizmu i odwrót od polityki [The Anthropological Error of Communism and the Retreat from Politics], [in:] Totalitaryzm a zachodnia tradycja [Totalitarianism and the Western Tradition], M. Kuniński (ed.), Kraków 2016, pp. 102–115.
Piwowarski W., Skwierczyński Z., Indywidualizm w naukach społecznych [Individualism in Social Sciences], [in:] Encyklopedia Katolicka [Catholic Encyclopaedia], vol. 7, Lublin 1997, col. 180–182.
Pope Francis, Evangelii Gaudium, https://www.vatican.va/content/francesco/en/apost_exhortations/documents/papa-francesco_esortazione-ap_20131124_evangelii-gaudium.html [access: 8.11.2021].
Ratzinger J. / Pope Benedict XVI, Christianity and the Crisis of Cultures, San Francisco 2006.
Ratzinger J. / Pope Benedict XVI, M. Pera, Without Roots: The West, Relativism, Christianity, Islam, New York 2007.
Ratzinger J., Grundsatz – Raden aus fünft and Jahrzehnten, Regensburg 2005.
Rosik S., Promocja aksjologicznej pozycji osoby ludzkiej i wspólnoty rodzinnej w niektórych dziełach Kardynała Stefana Wyszyńskiego [Promotion of the Axiological Status of the Human Person and Family Community in Selected Works of Cardinal Stefan Wyszyński], “Roczniki Teologiczne” 38–39/3 (1991–1992), pp. 83–103.
Skrzydlewski P., Kolektywizm, indywidualizm a osobowa wizja człowieka [Collectivism and Individualism Versus the Personal Vision of Man], [in:] Spór o osobę w świetle klasycznej koncepcji człowieka [The Dispute over the Person in the Light of the Classical Concept of Man], P.S. Mazur (ed.), Kraków 2012, pp. 123–176.
Stone J.R., The Routledge Dictionary of Latin Quotations: the Illiterati’s Guide to Latin Maxims, Mottoes, Proverbs and Sayings, London 2005.
Triandis H.C., Individualism and Collectivism, Boulder 1995.
Waśkiewicz H., Prawa człowieka w nauczaniu kardynała Stefana Wyszyńskiego [Human Rights in the Teaching of Cardinal Stefan Wyszyński], “Roczniki Nauk Społecznych” 10 (1982), pp. 3–12.
Willey D., The Promise of Francis: The Man, the Pope, and the Challenge of Change, New York 2017.
Wojtyła K., Podmiotowość i „to, co nieredukowalne” w człowieku, “Ethos” 1/2–3 (1988), pp. 24–28; English edition: Subjectivity and “the Irreducible” in Man, [in:] K. Wojtyła, The Human Being in Action, Dordrecht 1978.
Wyszyński S., Chrystusa nie można wyłączyć z dziejów człowieka (23.11.1980) [Christ Cannot Be Excluded from the History of Man (23.11.1980)], [in:] S. Wyszyński, Kościół w służbie Narodu [The Church at the Service of the Nation], Poznań–Warszawa 1981.
Wyszyński S., Czas to miłość. Podczas uroczystości Wniebowzięcia Matki Bożej (Jasna Góra, 15.08.1979) [Time is Love: During the Celebration of the Assumption of Our Lady (Jasna Góra, 15.08.1979)], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 888–892.
Wyszyński S., Duch Boży w wolnym człowieku. Podczas bierzmowania młodzieży akademickiej w Warszawie 19.05.1977 [The Spirit of God in a Free Man. During the Confirmation of the Academic Youth in Warsaw on 19.05.1977], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 778–782.
Wyszyński S., Duch Ewangelii w organizacji życia społeczno-zawodowego i publicznego w Polsce. Do wiernych w archikatedrze warszawskiej 6.01.1978 [The spirit of the Gospel in the Organisation of Social, Professional and Public Life in Poland. To the Faithful in the Warsaw Archcathedral 6.01.1978], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 801–809.
Wyszyński S., „Homo Dei”, I kazanie świętokrzyskie 13.01.1974 [“Homo Dei”, 1st Sermon in the Church of the Holy Cross 13.01.1974], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 574–580.
Wyszyński S., „Jasnogórskie zobowiązania…”. Bydgoszcz 19.12.1956 [“The Jasna Góra Vows…” Bydgoszcz 19.12.1956], [in:] S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 [Sermons and Authorised Speeches 1956–1981], vols. 1–67 (Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 1), pp. 301–308.
Wyszyński S., Kamienie węgielne budowane na górach świętych. Na Jasnej Górze po powrocie z uwięzienia (2.11.1956) [Cornerstones Built on Holy Mountains. In the Jasna Góra Monastery After Return from Imprisonment (2.11.1956)], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 62–67.
Wyszyński S., Najważniejszą wartością na świecie jest człowiek, Warszawa 19.10.1980 [The Most Important Value in the World is Man, Warsaw 19.10.1980], [in:] S. Wyszyński, Kościół w służbie Narodu [The Church at the Service of the Nation], Poznań–Warszawa 1981, pp. 89–95.
Wyszyński S., Nasze dezyderaty. Do profesorów katolickiej nauki społecznej (Jasna Góra, 22.01.1963) [Our Desiderata: To the Professors of Catholic Social Teaching (Jasna Góra, 22.01.1963)], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 195–200.
Wyszyński S., O katolickiej woli życia. List pasterski na Wielkanoc 1947 [On the Catholic Will to Live: Pastoral Letter for Easter 1947], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 29–40.
Wyszyński S., Pacem in terris. Konferencja II. Warszawa – kościół św. Anny 27.01.1964 [Pacem in terris. Conference 2. Warsaw, St Anne’s Church, 27.01.1964], [in:] S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 [Sermons and Authorised Speeches 1956–1981], vols. 1–67 (Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 16), pp. 117–139.
Wyszyński S., Pius XI o walce z komunizmem [Pius XI on the Fight Against Communism], “Ateneum Kapłańskie” 39 (1937), pp. 466–478.
Wyszyński S., Problem pracy górników w Polsce. List do księdza biskupa Herberta Bednorza 2.02.1978 [The Problem of Miners’ Work in Poland: Letter to Bishop Herbert Bednorz 2.02.1978], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 809–814.
Wyszyński S., Prymat człowieka na globie. Do prawników. Warszawa 28.12.1969 [The Primacy of Man on the Globe: To Lawyers. Warsaw 28.12.1969], [in:] S. Wyszyński, Idzie nowych ludzi plemię, 1946–1981 [There Goes a Tribe of New People, 1946–1981], Poznań 2001, pp. 42–45.
Wyszyński S., Prymat osoby nad rzeczą. Z okazji 30 rocznicy powstania Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL 7.03.1976 [The Primacy of Person over Thing: On the 30th Anniversary of the Faculty of Christian Philosophy of the Catholic University of Lublin 7.03.1976], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 714–718.
Wyszyński S., Socjalistyczna własność wspólna w ocenie „Rerum novarum” [Socialist Common Property in “Rerum novarum”], “Ateneum Kapłańskie” 28 (1931), pp. 470–486.
Wyszyński S., Społeczna krucjata miłości [Social Crusade of Love], [in:] S. Wyszyński, „Idzie nowych ludzi plemię…”. Wybór przemówień i rozważań [“There Goes A Tribe of New People…” A Selection of Speeches and Reflections], Poznań–Warszawa 1973, pp. 221–229.
Wyszyński S., Społeczność przyrodzona i nadprzyrodzona, Warszawa, kościół św. Anny 16.02.1957 [The Natural and Supernatural Community, Warsaw, St Anne’s Church 16.02.1957], [in:] S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 [Sermons and Authorised Speeches 1956–1981], vols. 1–67 (Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 2), pp. 57–79.
Wyszyński S., Uświęcenie doczesności. Do duchowieństwa Warszawy 3.08.1962 [Sanctification of Temporality. To the Clergy of Warsaw 3.08.1962], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 188–194.
Wyszyński S., W obronie życia nienarodzonych [In Defence of the Unborn], Warszawa 1952, [in:] Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974 [Pastoral Letters of the Polish Episcopate 1945–1974], Paris 1975, pp. 201–208.
Wyszyński S., W sprawie katolickiego wychowania młodzieży. Gniezno 5.10.1950 [On the Catholic Education of Youth. Gniezno 5.10.1950], [in:] Listy Pasterskie Episkopatu Polski 1945–1974 [Pastoral Letters of the Polish Episcopate 1945–1974], Paris 1975, pp. 172–176.
Wyszyński S., Wiecznie oporny: człowiek Boży. Do aktorów i pracowników pióra, Warszawa – kościół św. Anny 15.05.1977 [Ever Resistant: Man of God. To Actors and Men of Letters, Warsaw, St Anne’s Church 15.05.1977], [in:] S. Wyszyński, Prymas Tysiąclecia [Primate of the Millennium], Paris 1982, pp. 246–250.
Wyszyński S., Wołamy o „nowych ludzi plemię” [We Cry Out for “a Tribe of New People”], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 287–290.
Wyszyński S., Zadania i środki oddziaływania Kościoła w Polsce w zakresie kształtowania kultury społeczno-katolickiej, Warszawa – kościół św. Anny 15.01.1971 [Tasks and Means of Influencing the Church in Poland in the Formation of Socio-Catholic Culture, Warsaw, St Anne’s Church, 15.01.1971], [in:] S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 [Sermons and Authorised Speeches 1956–1981], vols. 1–67 (Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 36), pp. 59–60.
Wyszyński S., Inteligencja w przedniej straży komunizmu [The Intelligentsia in the Front Guard of Communism], Katowice 1939.
Wyszyński S., Jego królewska mość – człowiek. Warszawa 29.12.1963 [His Majesty the Man. Warsaw 29.12.1963], [in:] S. Wyszyński, Idzie nowych ludzi plemię, 1946–1981 [There Goes a Tribe of New People, 1946–1981], Poznań 2001, pp. 15–17.
Wyszyński S., Katolicki program walki z komunizmem Wyszyński [Catholic Programme for Fighting Communism], Włocławek 1937.
Wyszyński S., Kościół wspólnototwórczy, Warszawa-Miodowa 4.08.1970 [The Community-Forming Church, Warszawa-Miodowa 4.08.1970], [in:] S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 [Sermons and Authorised Speeches 1956–1981], vols. 1–67 (Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 34), pp. 145–156.
Wyszyński S., Krzyż na szlaku Warszawy. Warszawa – kościół świętego Aleksandra 8.09.1973, [in:] S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 [Sermons and Authorised Speeches 1956–1981], vols. 1–67 (Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 36), pp. 16–20.
Wyszyński S., Matka–Syn–rodzina, kościół św. Krzyża 11.01.1976 [Mother–Son–Family, Church of the Holy Cross 11.01.1976], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 676–683.
Wyszyński S., Miłość i sprawiedliwość społeczna [Charity and Social Justice], Poznań 1993.
Wyszyński S., O chrześcijańskim wyzwoleniu człowieka. List pasterski na adwent 1946 [On the Christian Liberation of Man. Pastoral Letter for Advent 1946], [in:] S. Wyszyński, Nauczanie społeczne, 1946–1981 [Social Teaching, 1946–1981], Warszawa 1990, pp. 14–28.
Wyszyński S., Ojcze nasz. Warszawa 4–8.12.1961. Do Instytutu Prymasowskiego podczas rekolekcji [Our Father. Warsaw 4–8.12.1961. To the Primate’s Institute During a Retreat], [in:] S. Wyszyński, Kazania i przemówienia autoryzowane 1956–1981 [Sermons and Authorised Speeches 1956–1981], vols. 1–67 (Archiwum Instytutu Prymasowskiego w Warszawie, vol. 19), pp. 321–436.
Ziółkowski M., „Uniwersalne wartości” a regionalne doświadczenia. Europa Środkowa wobec współczesnych debat o wartościach i celach rozwoju [“Universal values” Versus Regional Experiences. Central Europe in the Face of Contemporary Debates on Values and Goals of Development], “Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 65/3 (2003), pp. 217–232.
Downloads
Download data is not yet available.
