Sylwia Zydek(dr.) – PhD in humanities (history), Master’s in pedagogy, Master’s in theology. Academic interests: history of mentality and culture (Baroque, Enlightenment), history of the Church, pedagogy, history of pedagogical thought, with particular attention to the influence of religious congregations in the process of education. Employed at the Pontifical Faculty of Theology (PWT), in the Institute of Christian Philosophy and Social Science. Author of publications, i.e., Fear and sense of safety as elements building Polish mentality in the 18th century in the light of Antoni Węgrzynowicz’s sermons (1658–1721), Toruń 2018.
This article is an analysis of four funeral sermons. Their authors are the Franciscans of Primitive Observance: Józef Drohojowski (the sermon for Stanisław Skarbek Ankwicz’s funeral); Karol Kwinta (the sermon for Stanisław Dłużewski’s funeral); Benedykt Roszkowski (the sermon for Wojciech Opaliński’s funeral); Franciszek Parażyński (the sermon for Józef Grodzicki’s funeral). From the analysis of the funeral sermons, two closely related messages emerge: the vision of death, and the necessity of a good life, which conditions salvation. The recipient of the funeral sermon undoubtedly had to pay attention to these two issues because they were the most important in evangelistic considerations. Everyone who heard the priest’s words at the funeral knew that one should virtuously imitate the deceased to achieve the desired salvation. This pedagogy of dying in the Old Polish epoch was an extremely important element from the point of view of the eschatological future. A good, happy death guaranteed good dying and salvation and, as Drohojowski emphasises, residing in the realm of the living. Communication in the face of death was one of compositional elements of the Old Polish epoch artis bene moriendi, that is, the art of a good death.
References
Baczewski S., Obraz śmierci w XVII-wiecznych kazaniach pogrzebowych, “Roczniki Humanistyczne” 1 (2002), vol. 1, pp. 201–229.
Brzozowski M., Teoria kaznodziejstwa, [in:] Dzieje teologii katolickiej w Polsce, vol. 2: Od Odrodzenia do Oświecenia, part 1: Teologia humanistyczna, M. Rechowicz (ed.), Lublin 1975.
Drob J.A., Trzy zegary. Obraz czasu i przestrzeni w polskich kazaniach barokowych, Lublin 1998.
Drohojowski J., Kazanie podczas pogrzebu Jaśnie Wielmożnego Stanisława hrabi z Posławic Skarbka Ankwicza bywszego Kasztelana Sandeckiego polskich orderów kawalera w kościele Krakowskiem XX Reformatów dnia 10 marca 1785 r., Krakow 1785.
Estreicher K., Bibliografia polska, part 3, vol. 24, Warsaw 1977.
Kościelny R., Kazanie barokowe jako źródło do badań nad mechanizmami kształtowania postaw mieszkańców Rzeczpospolitej, “Nasza Przeszłość” 97 (2002), pp. 89–124.
Kwinta K., Sława nieśmiertelna w śmiertelnym upadku powinna należytość przy wypłaconym długu tryumf śmierci (…) wielmożnego Jegomości Pana Stanisława na dłużenie Dłużewskiego Ziemi Chełskiey Chorążego (…) wielmożnej Jejmości Pani Teodory z Cieszkowskiej Dłużewskiey Ziemi Chełskiey Chorążyny w Dobroczynne Jey Ręce podana, Lwów 1749.
Malczewski K., Z dziejów staropolskiej kultury i cywilizacji, Lublin 2010.
Panuś K., Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele Katolickim, part 2: Kaznodziejstwo w Polsce od średniowiecza do baroku, Krakow 2001.
Parażyński F., Zabieg na publicznym Trakcie gornolotnemu sławę Imienia z Antenatów szybko biegnącemu cnót chrześcijańskich pobożności terenu Herbowemu Gryfowi w wielmożnym Imc Panu Józefowi Grodzickiemu przy śmiertelnych jego zwłokach nieodwłocznie pogrzebowym kazaniem liczno dystyngowanemu Audytowi do wiadomości podany roku którego Bóg zabieg, zabieg zbawieniem ludzkim dn. 20 stycznia 1755 w Kościele ww oo. Ref. Poznańskich.
Pawlak W., Karmelitańskie kazania pogrzebowe, “Barok–Historia–Literatura–Sztuka” 16 (2009), no. 1(31), pp. 267–276.
Pazera W., Kaznodziejstwo w Polsce, Od początku do końca epoki baroku, Częstochowa 1999.
Polski Słownik Biograficzny, vol. 1, W. Konopczyński (ed.), Krakow 1935.
Rok B., Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, Wrocław 1995.
Rok B., Druki żałobne w dawnej Polsce XVI–XVIII w., [in:] Wesela, chrzciny, pogrzeby w XVI–XVIII w. Kultura życia i śmierci, H. Suchojad (ed.), Warsaw 2001, pp. 187–203.
Roszkowski B., Jaśniewielmożnej Pani Imci Teressie Hrabinie z Domu Potockich Opaleńskich Woiewodzinie Sieradzkiey, Starościnie Bolesławskiey, Pani, Pani Dobrodzice, Poznań 1775.
Szteinke A., Polscy bracia mniejsi w służbie Ziemi Świętej 1342–1995, Poznań 1999.
Wolański F., Kaznodziejstwo bernardyńskie w staropolskim systemie komunikacji społecznej u schyłku epoki saskiej. Studium kształtowania wyobrażeń i postaw, Toruń 2012.
Wolański F., Radziwiłłowskie uroczystości funeralne w XVIII w. na tle zwyczajów pogrzebowych w Rzeczpospolitej, http://etalpykla.lituanistikadb.lt/fedora/objects/ [access: 1.01.2019].
Wyczawski H., Słownik polskich teologów katolickich, vol. 1, Warsaw 1981.
Wyczawski H., Słownik polskich teologów katolickich, vol. 2, Warsaw 1982.
Zydek S., Radość człowieka cnotliwego, czyli o przyczynach radości w dobie saskiej, „Logos i ethos” 40 (2016), pp. 93–103.
Zydek S., Rola magnatów w kształtowaniu kultury prowincjonalnej w ośrodkach kultu reformatów w Rzeczpospolitej w XVIII w., [in:] Fundator i mecenas. Magnateria Rzeczpospolitej w XVI–XVIII, E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz (eds.), Białystok 2011, pp. 333–339.
Zydek S., Strach i poczucie bezpieczeństwa jako elementy budujące polską mentalność w XVIII wieku w świetle kaznodziejstwa Antoniego Węgrzynowicza (1658–1721), Toruń 2018.
