Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Językoznawstwo baner

Nr 2/19 (2023)

Artykuły

Procesy myślowe człowieka odzwierciedlone w polskich i rosyjskich frazeologizmach animalistycznych z zoonimami oznaczającymi wybrane zwierzęta hodowlane (rozważania z antopocentryzmem w tle)

DOI: https://doi.org/10.25312/j.6327  [Google Scholar]
Opublikowane: 18.12.2023

Abstrakt

Artykuł prezentuje procesy myślowe człowieka w oparciu o polską i rosyjską frazeologię z komponentem animalistycznym. Pod uwagę wzięto frazeologizmy z zoonimami koń, krowa, świnia, owca, koza, które dotyczą braku dostatecznej aktywności intelektualnej, braku zdolności zapamiętywania, trudności ze zdobywaniem wiedzy i wyciąganiem logicznych wniosków. W artykule zwrócono uwagę na fakt, że dominantą polskiej i rosyjskiej frazeologii animalistycznej jest antropocentryzm, a nazwy zwierząt, użyte metaforycznie w odniesieniu do ludzi, najczęściej pejoratywnie wartościują faunę. Przedstawione rozważania dowodzą, że opozycja homo-animal zawarta w polskich i rosyjskich frazeologizmach animalistycznych jest przejawem jaskrawego poczucia wyższości człowieka wobec królestwa zwierząt.

Bibliografia

  1. Alefirenko N.F. (2005), Sovremennye problemy nauki o yazyke: ucheb. posobie, Moskva. [Google Scholar]
  2. Anusiewicz J. (1992), Koń – jaki jest – w języku polskim?, „Prace Filologiczne”, t. 37. [Google Scholar]
  3. Arsent'eva E.F. (1989), Sopostavitel'nyi analiz frazeologicheskikh edinits (na materiale frazeologicheskikh edinits, semanticheski orientirovannykh na cheloveka v angliiskom i russkom yazykakh), Kazan'. [Google Scholar]
  4. Bagautdinova G.A. (2007), Chelovek vo frazeologii: antropotsentricheskii i aksiologicheskii aspekty, Avtoreferat dissertatsii d-ra filologicheskikh nauk, Kazan'. [Google Scholar]
  5. Bartmiński J. (1980), Koń, [w:] J. Bartmiński (red.), Słownik ludowych stereotypów językowych. Zeszyt próbny, Wrocław. [Google Scholar]
  6. Bartmiński J., Kielak O., Niebrzegowska-Bartmińska S. (2015), Dlaczego wąż nie ma nóg. Zwierzęta w ludowych przekazach ustnych, Lublin. [Google Scholar]
  7. Basaj M. (1996), Nazwy zwierząt jako komponenty porównań frazeologicznych, [w:] S. Warchoł (red.), Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich, Lublin. [Google Scholar]
  8. Burobin A.B. (2000), Animalisticheskie frazeologizmy c zookomponentom, svyazannye s fol'klorom i khudozhestvennoi literaturoi, [w:] Filologicheskie nauki. Sbornik nauchnykh trudov, № 3(18), Moskva. [Google Scholar]
  9. Burobin A.V. (1995), Natsional'no-kul'turnaya spetsifika animalisticheskoi frazeologii russkogo yazyka: dissertatsiya kandidata filologicheskikh nauk, Moskva. [Google Scholar]
  10. Chepkova T.P. (1990), Frazeologizmy, voskhodyashchie k obrazam zhivotnogo mira, «Pusskii yazyk v shkole», № 6. [Google Scholar]
  11. Chernyak M. (2013), Movnii obraz konevikh u pol's'kіi frazeologії, «Kiїvs'kі polonіstichnі studії», t. XXII. [Google Scholar]
  12. Chlebda W. (red.) (2016), Podręczny idiomatykon polsko-rosyjski. Z. 8, Opole. [Google Scholar]
  13. Czapiga A. (2007), Analiza wybranych elementów pola semantycznego koń (na materiale języka polskiego, rosyjskiego i angielskiego), [w:] A. Ksenicz, B. Tichoniuk (red.), Literatury i języki wschodniosłowiańskie z perspektywy początku XXI wieku, Zielona Góra. [Google Scholar]
  14. Descartes R. (1644), Principia philosophiae (Zasady filozofii), Amsterdam. [Google Scholar]
  15. Dobríková M., Kyseľ M. (2014), Fauna we frazeologii starotestamentowych przypowieści, [w:] I. Vidović Bolt (red.), Životnije u frazeološkom ruhu, Zagreb. DOI: https://doi.org/10.17234/9789531755139.4 [Google Scholar]
  16. Duda M. (2016), Ciało człowieka we frazeologii okolic Tarnowa, [w:] M. Rak, K. Sikora (red.), Słowiańska frazeologia gwarowa, Kraków. [Google Scholar]
  17. Fedosov O. (2014), Bosh' na arkane, blokha na tsepi (vnutrenyaya forma zoonimnykh frazem), [w:] I. Vidović-Bolt (red.), Životnije u frazeološkom ruhu, Zagreb, http://www.animalisticki-frazemi.eu/images/frazemi/zbornik_radova/Fedosov%20za%20WEB.pdf [dostęp: 11.11.2017]. [Google Scholar]
  18. Ivanova T.B. (2006), Zoonimy i fitonimy v angliiskoi i russkoi paremiologii v aspekte etnicheskogo mentaliteta, [w:] Yazykovye i rechevye edinitsy v raznykh yazykakh, Ufa. [Google Scholar]
  19. Jędrzejko E. (2001), Człowiek miarą wszechrzeczy. Antropocentryzm i historycznokulturowe aspekty staropolskiej frazeologii somatycznej, „Prace Filologiczne”, t. XLVI. [Google Scholar]
  20. Kempf Z. (1985), Wyrazy gorsze dotyczące zwierząt, „Język Polski”, t. LXV. [Google Scholar]
  21. Kempf Z. (1989), Dwa aspekty wyrazów negatywnych dotyczących zwierząt, „Język Polski”, t. LXIX. [Google Scholar]
  22. Kislichenko K.C. (2012), Antropotsentricheskie kharakteristiki frazeologicheskikh edinits s komponentom-ob"ektom nezhivoi prirody (na materiale frantsuzskogo yazyka), «Vestnik Moskovskogo gosudarstvennogo lingvisticheskogo universiteta», № 10(643). [Google Scholar]
  23. Komorowska E., Szlachta A. (2014), Frazeologizmy i przysłowia z komponentem kot w języku polskim. Aspekt semantyczno-kulturowy, [w:] I. Vidović Bolt (red.), Životnije u frazeološkom ruhu, Zagreb. DOI: https://doi.org/10.17234/9789531755139.15 [Google Scholar]
  24. Koncewicz-Dziduch E. (2020), Kulturowe aspekty „mowy nienawiści” we frazeologii animalistycznej w języku polskim i chorwackim, „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies”, nr 6. DOI: https://doi.org/10.31261/ZOOPHILOLOGICA.2020.06.20 [Google Scholar]
  25. Kopaliński W. (2001), Słownik symboli, Warszawa. [Google Scholar]
  26. Krawczyk A. (1989), Język źródłem wiedzy o człowieku, „Etnolingwistyka”, t. 2. [Google Scholar]
  27. Kubranov I.A. (1999), K voprosu ob assotsiativnykh svoistvakh animalisticheskoi leksiki (zoosimvolov), [w:] Issledovaniya razlichnykh tipov i zhanrov teksta. Mezhvuzovskii sbornik nauchnykh trudov, Surgut. [Google Scholar]
  28. Martinskaya O. (2002), Nekotorye osobennosti ispol'zovaniya naimenovanii zhivotnykh dlya otsenochnoi kharakteristiki cheloveka v portugal'skom yazyke, [w:] Teoreticheskie i prakticheskie aspekty lingvistiki i lingvodidaktiki. Cbornik nauchnykh trudov, Surgut. [Google Scholar]
  29. Michow E. (2014), Semantyka polskich i bułgarskich frazeologizmów somatycznych motywowana funkcjami części ciała człowieka, Kielce. [Google Scholar]
  30. Mikhel'son M.I. (1997), Russkaya mysl' i rech': Svoe i chuzhoe. Opyt russkoi frazeologii. Sbornik obraznykh slov i inoskazanii, v 2-kh t., Moskva. [Google Scholar]
  31. Młynarczyk E. (2014), Frazeologizmy i przysłowia rzemieślnicze z komponentem animalistycznym, [w:] I. Vidović Bolt (red.), Životnije u frazeološkom ruhu, Zagreb. DOI: https://doi.org/10.17234/9789531755139.20 [Google Scholar]
  32. Mosiołek-Kłosińska K. (1997), Antropocentryzm leksyki zwierzęcej, [w:] R. Grzegorczykowa, Z. Zaron (red.), Semantyczna struktura słownictwa i wypowiedzi, Warszawa. [Google Scholar]
  33. Mosiołek-Kłosińska K. (1998), Stereotypy konia przekazywane przez język polski i francuski, „Język a Kultura”, t. 12. [Google Scholar]
  34. Nowakowska A. (2003), Człowiek jak zwierzę. Sfrazeologizowane porównania doczasownikowe na podstawie Słownika frazeologicznego języka polskiego, „Język a Kultura”, t. 15. [Google Scholar]
  35. Pajdzińska A. (1990), Antropocentryzm frazeologii potocznej, „Etnolingwistyka”, t. 3. [Google Scholar]
  36. Pajdzińska A. (2010), Przydatność frazeologizmów w badaniach językowego obrazu świata, [w:] S. Bąba, K. Skibski, M. Szczyszek (red.), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Teoria. Zagadnienia ogólne, Poznań. [Google Scholar]
  37. PartyPl, http://party.pl/porady/zwiazki-i-seks/psychologia/owczy-ped-grupowe-myslenie-93427-r1/ [dostęp: 4.12.2017]. [Google Scholar]
  38. Peisert M. (2003), Sus domesticus – zwierzę, którego nazwy używać nie wypada, „Język a Kultura”, t. 15. [Google Scholar]
  39. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Biblia Tysiąclecia (1965), Poznań. [Google Scholar]
  40. Poluszyński B. (2016), Problematyka ekwiwalencji wybranych frazeologizmów animalistycznych: czy Czesi – tak jak Polacy – kupują kota w worku, Rosjanie żyją z kimś jak pies z kotem, Anglicy tyrają jak woły, a Niemcy podkładają komuś świnię?, „Studia Slavica”, nr XX/1. [Google Scholar]
  41. Polyakov A.B. (2008), Frazeologizmy s komponentami-zoonimami v kontekste raznykh kul'tur (na materiale angliiskogo, ital'yanskogo, fraztsuzskogo i russkogo yazykov), [w:] Frazeologizm i slovo v natsional'no-kul'turnom diskurse, Moskva–Kostroma. [Google Scholar]
  42. Rak M. (2006), Antropocentryzm gwarowej frazeologii zwierzęcej z Gór Świętokrzyskich i Podtatrza, „Język Polski”, t. LXXXVI. [Google Scholar]
  43. Rak M. (2007a), Językowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Gór Świętokrzyskich i Podtatrza, Kraków. [Google Scholar]
  44. Rak M. (2007b), Językowo-kulturowy obraz człowieka na podstawie animalistycznej frazeologii gwar Orawy, Podhala i Spisza, [w:] W. Chlebda (red.), Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków, Opole. [Google Scholar]
  45. Rak M. (2016), Wartościowanie w animalistycznej frazeologii gwar polskiego Podtatrza, [w:] M. Rak, K. Sikora (red.), Słowiańska frazeologia gwarowa, Kraków. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376387390 [Google Scholar]
  46. Sakaeva L.R. (2009), Otrazhenie antropotsentrizma v ad"ektivnykh FE russkogo, angliiskogo, tatarskogo i tadzhikskogo yazykov, «Lingua mobilis», № 2(16). [Google Scholar]
  47. Saunders N.J. (1996), Dusze zwierząt, Warszawa. [Google Scholar]
  48. Sekezhitski E. (1993), Frazeologizmy russkogo yazyka so znacheniem litsa, „Studia i Materiały Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie”, nr 49. [Google Scholar]
  49. Skawiński J. (2002), Nazwy zwierząt jako inwektywy w języku polskim i niemieckim, [w:] I. Łuczków, J. Sokołowski (red.), Wyraz i zdanie w językach słowiańskich. Opis, konfrontacja, przekład, t. III, Wrocław. [Google Scholar]
  50. Skorupka S. (1965), Z zagadnień frazeologii porównawczej, „Prace Filologiczne”, t. 18, cz. 4. [Google Scholar]
  51. Smirnova L.G. (2009), Lyudi i zveri, «Pusskii yazyk za rubezhom», № 5. [Google Scholar]
  52. Spagińska-Pruszak A. (2001), Komponent animalistyczny we frazeologizmach języka polskiego, rosyjskiego i chorwackiego (aspekt translatoryczny), [w:] M. Aleksiejenko (red.), Słowo. Tekst. Czas. Materiały V Międzynarodowej Konferencji Naukowej, Szczecin. [Google Scholar]
  53. Spagińska-Pruszak A. (2003), „Zwierzyniec” głupoty i mądrości ludzkiej w języku polskim, rosyjskim i chorwackim, [w:] A. Pstyga, K. Szcześniak (red.), Słowo z perspektywy językoznawcy i tłumacza, Gdańsk. [Google Scholar]
  54. Spagińska-Pruszak A. (2005), Intelekt we frazeologii polskiej, rosyjskiej i chorwackiej, Łask. [Google Scholar]
  55. Szerszunowicz J. (2000), O przekładzie idiomatycznych wyrażeń i zwrotów porównawczych (na materiale konstrukcji zoomorficznych), [w:] J.F. Nosowicz (red.), Dziedzictwo przeszłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich, t. V, Białystok. [Google Scholar]
  56. Szerszunowicz J. (2006), Z badań nad zooinwektywami w ujęciu kontrastywnym (na materiale języka polskiego i włoskiego), [w:] K. Wojtczuk, V. Machnicka (red.), Wokół językowej funkcji emocjonalnej. Fakty dawne i współczesne, Siedlce. [Google Scholar]
  57. Szerszunowicz J. (2011), Obraz człowieka w polskich, angielskich i włoskich leksykalnych i frazeologicznych jednostkach faunicznych, Białystok. [Google Scholar]
  58. Szymański M. (2015), Bułgarska frazeologia somatyczna z komponentami nazywającymi twarz i jej części na tle polskim i albańskim, Poznań. [Google Scholar]
  59. Vidović Bolt I. (2008), Frazeologizmy zoonimiczne odnoszące się do człowieka w języku chorwackim i polskim, [w:] M. Sarnowski, W. Wysoczański (red.), Wyraz i zdanie w językach słowiańskich. Opis, konfrontacja i przekład, t. 6, Wrocław. [Google Scholar]
  60. Vidović Bolt I., Szerszunowicz J. (2014), Językowo-kulturowy obraz osła w języku chorwackim i polskim, [w:] D. Dziadosz, A. Krzanowska, A. Szlachta (red.), Stałość i zmienność w językach i kulturach świata. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Komorowskiej z okazji 30-lecia pracy naukowej, t. 1, Szczecin. [Google Scholar]
  61. Wysoczański W. (2005), Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych na materiale wybranych języków, Wrocław. [Google Scholar]
  62. Yarantsev R.I. (2001), Russkaya frazeologiya: slovar' spravochnik, Moskva. [Google Scholar]
  63. Zaręba L. (2004a), „La puce á lʼoreille”: o frazeologizmach z nazwami owadów słów kilka: studium porównawcze polsko-francuskie i francusko-polskie, „Poradnik Językowy”, nr 10. [Google Scholar]
  64. Zaręba L. (2004b), Nazwy zwierząt w idiomatyce polskiej i francuskiej. Studium porównawcze, [w:] L. Zaręba, Szkice z frazeologii porównawczej francusko-polskiej i polsko-francuskiej. Esquisses de phraséologie comparative franco-polonaise et polono-française, Kraków. [Google Scholar]
  65. Zhurek M. (1996), Frazeologizmy s komponentom – naimenovaniem zhivotnogo, kharakterizuyushchie cheloveka, v russkom i pol'skom yazykakh, [w:] S. Warchoł (red.), Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich, Lublin. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.