Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 107 (2007): Nasza Przeszłość

Artykuły

Miejskie parafie unickie w dekanacie mościskim w świetle wizytacji dziekańskich z lat 1769-1783

  • Beata Bodzioch-Kaznowska
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2007.107.39-65  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2007

Abstrakt

W XVIII w. dekanat mościcki należał do średniej wielkości dekanatów unickiej eparchii przemyskiej. Obejmował obszar 18 km2, co nie odbiegało od przeciętnego dekanatu. W jego skład wchodziło 48 wsi zgrupowanych w 37 parafiach. Terytorium zamieszkiwało ok. 27 tys. osób, z czego 59,3% stanowili katolicy obrządku bizantyjskiego. Tylko 15,6% ogółu ludności mieszkało w trzech miastach (Husakowo, Krukienice i Mościska), co świadczy o umiarkowanej urbanizacji tego obszaru. Centrum życia religijnego stanowiły cerkwie prawosławne. Fundowali je prawdopodobnie wszyscy wierni. Jednak cerkiew w Krukienicach została ufundowana kosztem miejscowego obywatela, niejakiego Szwedzika. Natomiast cerkiew w Mościskach została zbudowana w 1611 r., po podpisaniu 12 stycznia 1604 r. przez Jana Szczęsnego Herburta, starostę wichońskiego i mościskiego, pozwolenia na budowę. Stan cerkwi miejskich w 1769 r. skłonił wizytatora do uwag. Zauważył on, że najważniejszych napraw wymagała cerkiew w Husakowie, a zwłaszcza dolna w Krukienicach. Mniejszym wysiłkiem wiernych należało odnowić górną cerkiew w Krukienicach i Mościskach. Zaniedbywanie cerkwi przez parafian nie było przypadkowe, dlatego w dolnej części Krukienic zmusiło to dziekana do wydania w 1773 r. zakazu, który okazał się skuteczny, gdyż rok później budynek został wreszcie należycie wyremontowany. Na uposażenie parafii miejskich w dekanacie mościckim składały się zazwyczaj różne dochody kościelne. Papieże z Husakowa i dwóch części Krukienic posiadali po ćwierci łanów pszenicy, a z Mościsk po dwie ćwierci. W drugiej połowie XVIII w. parafie miejskie dekanatu mościskiego nie różniły się znacząco od ośrodków duszpasterskich położonych na sąsiedniej wsi. Mając stosunkowo niewielki areał rolny i zapewniając beneficjentom umiarkowane dochody - należały do przeciętnych parafii. Podobnie ich księża nigdy nie byli przedstawiani jako postacie wybitne czy prowadzące naganny tryb życia. Miejskie parafie gwemoratu były więc typowymi wspólnotami unickimi we wschodniej części eparchii przemyskiej.

Bibliografia

  1. Bieńkowski L., Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce, w: Kościół w Polsce, t. 2, Kraków 1969. [Google Scholar]
  2. Bodzioch-Kaznowska B., Uposażenia parochii dekanatu mościskiego unickiej eparchii przemyskiej w latach 1769-1783, „Prace Historyczno-Archiwalne”, t. 10: 2001. [Google Scholar]
  3. Budzyński Z., Ludność pogranicza polsko-ruskiego w drugiej połowie XVIII wieku. Stan. Rozmieszczenie. Struktura wyznaniowa i etniczna, t. 1, Przemyśl-Rzeszów 1993. [Google Scholar]
  4. Dymnicka-Wołoszyński H., Mniszek Adam Józef h. Poraj (1721-1784), ,,Polski Słownik Biograficzny” (cyt. dalej PSB), t. 21: 1976, z. 3 (90), s. 487-489. [Google Scholar]
  5. Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1998. [Google Scholar]
  6. Lorens B., Bractwa cerkiewne w eparchii przemyskiej z XVI i XVIII wieku, Rzeszów 2005. [Google Scholar]
  7. Motylewicz J., Miasta ziemi przemyskiej i sanockiej w drugiej połowie XVII i XVIII wieku, Przemyśl-Rzeszów 1993. [Google Scholar]
  8. Nabywaniec S., Diecezja przemyska greckokatolicka w latach 1772-1795, „Premislia Christiana”, t. 5: 1992/1993, s. 106. [Google Scholar]
  9. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. F. Sulimierskiego i in., t. 6, Warszawa 1885. [Google Scholar]
  10. Śliwa T., Greckokatolicka diecezja przemyska w XVIII w. (do 1772 r.), „Polska - Ukraina. 1000 Lat Sąsiedztwa”, t. 3: 1996, s. 88. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.