Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 93 (2000): Nasza Przeszłość

Artykuły

Unickie parafie patronatu królewskiego w dekanacie gródeckim w świetle wizytacji z lat 1764-1765

  • Beata Bodzioch-Kaznowska
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2000.93.49-81  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.06.2000

Abstrakt

Dekanat unicki gródecki był w czasach nowożytnych najbardziej wysuniętą na wschód częścią diecezji przemyskiej. Położony w dorzeczu Wereszycy i Dniestru, graniczył na wschodzie z diecezją lwowsko-halicko-kamieniecką, na południu z dekanatem Mokrzany, a na zachodzie i północy z dekanatami Jaworów i Sądowa. Jego historia sięga przynajmniej XVI wieku, gdy Gródek był siedzibą dobrze rozbudowanego dekanatu. Społeczność unicka dominowała w regionie, stanowiąc 64,6% jego ludności. Dekanat liczył 51 parafii obejmujących 59 miejscowości na obszarze 784,3 km2. Prawo patronatu nad 31 parafiami (61%) dekanatu należało do szlachty, 36% do instytucji kościelnych, a 17 (33%) do instytucji królewskich. Ta ostatnia grupa stanowiła więc znaczącą część dekanatu, głównie na jego północy, zajmując około 328,7 km2, czyli ponad 2/5 jego całkowitej powierzchni. Spośród osad królewskich, w których znajdowały się parafie unickie, jedna należała do starostwa Janów, jedna do starostwa Jaworów, a piętnaście do starostwa Gródek. Najbogatsze spośród tych siedemnastu były trzy parafie w Gródku. Pozostałe parafie były biedniejsze. Unickie parafie królewskiego patronatu w dekanacie Gródek były jednym z wielu miejsc krzyżowania się kultur zachodniej i wschodniej na terenie Polski, stanowiącym typowy obszar współistnienia dwóch obrządków tego samego wyznania w polsko-ruskiej przestrzeni mieszanej.

Bibliografia

  1. Brykowski R., Drewniana architektura cerkiewna na koronnych ziemiach Rzeczypospolitej, Warszawa 1995. [Google Scholar]
  2. Kołbuk W., Kościoły wschodnie w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1998. [Google Scholar]
  3. Nabywaniec K. , Diecezja przemyska greckokatolicka w latach 1772-1795, „Premislia Christiana” t. 5:1992/1993. [Google Scholar]
  4. Pelczar R., Szkolnictwo parafialne w ziemi przemyskiej i sanockiej (XIV-XVIII w.), Warszawa 1998. [Google Scholar]
  5. Szanter Z., Rola wzorców zachodnich w ukształtowaniu ikonostasu w XVII wieku na południowo-wschodnim obszarze Rzeczypospolitej, w: Teka konserwatorska. Polska południowo-wschodnia, Rzeszów 1983. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.