Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nasza Przeszłość

Tom 141 (2024): Nasza Przeszłość

Artykuły

Historyczno-teologiczne implikacje charyzmatu i działalności augustianów

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2024.141.5-36  [Google Scholar]
Opublikowane: 05.08.2024

Abstrakt

Problematyka przedstawiona w niniejszym artykule jest próbą rozwiązania dość zawiłych zagadnień ikonograficznych, związanych z przedstawieniami Matki Boskiej Paskowej (Pocieszenia). U podstaw odczytania sensu, jak i bogatej treści teologicznej tych wizerunków leży zasadnicza trudność, polegająca na rzadkim występowaniu ich w tradycji i kulturze religijnej na terenie Polski. O wiele częściej obrazy o tej tematyce można spotkać poza Polską, szczególnie w krajach basenu Morza Śródziemnego. Wszędzie tam, gdzie zakładane były klasztory i ośrodki duszpasterskie przez zakon Augustianów-Eremitów, tam też znaleźć można przedstawienia: zarówno obrazy jak i figury Matki Boskiej Paskowej (Pocieszenia). Kluczem do zrozumienia treści obrazu jest znajomość różnego rodzaju doktryn i charyzmatów zakonu, które wyrosły z reguły św. Augustyna, tradycji, historii oraz teologii uprawianej przez wybitnych przedstawicieli – uczniów i naśladowców ich założyciela.

Autor w mniejszym stopniu zajmuje się genezą powstania eremickich wspólnot czy procesem ich jednoczenia, a nieco szerzej omawia implikacje mariologiczne i kult wyjątkowych i znaczących dla zakonu świętych. Ich życie bowiem wpłynęło zasadniczo na ikonografię Matki Boskiej Paskowej. Są wśród nich: św. Monika, św. Augustyn a w późniejszym okresie dochodzi św. Mikołaj z Tolentino. Połączenie tych osób z Matką Boską wręczającą pasek rzemienny ma swoją tradycję biblijną oraz uzasadnienie teologiczne. Można je odczytać w połączeniu z dwiema prawdami teologicznymi: Niepokalanym Poczęciem Najświętszej Maryi Panny oraz z nauką o świętej niewoli.

Bibliografia

  1. Cavalieri G. M., La S. Cintura di Maria, Milano 1737. [Google Scholar]
  2. Geszke P., Źródło Łask Nieprzebrane odpustów od Świętey Stolice Apostolsky nadanych Arcy-bractwu Pocieszenia Nayjświętszey Maryi Panny dla duchownego pożytku wszystkich nabożnych sług Maryi, z różnymi nabożeństwy przykładami, czyli uwagami z Żywotów SS. Pańskich, którzy nabożnie niegdyś pasek maryański nosili, pod protekcyą Wielmożnego Imci X. Adryana Kazimierza Lgocie Lgockiego, kanclerza katedralnego Inflanskiego, proboszcza Bochenskiego, Gałszowskiego plebana etc. etc. otworzone, Kraków 1765. [Google Scholar]
  3. Kluziewicz A., Moc nierozerwana Siedmiu Zbawiennych więzów w Pasku Rzemiennym Przenayświętszey Maryey Pocieszenia zawarta: żądze ciała, y skłonne do złego zmysły ludzkie niewidomie wiąząca, y od siedmiu śmiertelnych grzechów utrzymuiąca; Siostrom, Braci Paska Rzemiennego, w świętobliwych tygodziennych uwagach, oraz z powinnościami Brackiemi y Indulgenceyami od Swiętey Stolice Apostolskiey pozwolonemi, Kraków 1718. [Google Scholar]
  4. Weissenbach W. J., Zdrój pociechy, czyli ćwiczenia Pobożne dla osób płci obojej zostających w Arcybractwie „Paska Rzemiennego” Zakonu Braci Pustelników Augustyna świętego ułożone celem pomnożenia chwały Boga w Trójcy Świętej Jedynego ku czci Najświętszej Maryi Panny Pocieszenia, tudzież na uwielbienie ŚŚ. Ojca Augustyna i Matki Moniki, Rzeszów 1872. [Google Scholar]
  5. Biskup M., Średniowieczna sieć klasztorów w państwie Zakonu Krzyżackiego w Prusach (do 1525), [w:] Zakony i klasztory w Europie Środkowo-Wschodniej X-XX wiek, pod red. H. Gapski, J. Kłoczowski, Lublin 1999. [Google Scholar]
  6. F. M., Augustjanie, [w:] Encyklopedja Kościelna podług Teologicznej Encyklopedji Wetzera i Welkego…, t.1, Wyd. X.M. Nowodworski, Warszawa 1873. [Google Scholar]
  7. Giacomini A. M., L’Ordine Agostiniano e la devozione alla Madonna, [w:] Sanctus Augustinus Vitae spiritualis magister. Settimana internazionale di spiritualitá agostiniana. Roma 22-27 Ottobre 1956, t. II Analecta Augustiniana, Roma 1956. [Google Scholar]
  8. Klemeński M. A., Klasztor augustianów-eremitów w Sierakowie nad Wartą (XIV-XV w.), [w:] „Nasza Przeszłość”, t. 122 (2014), Kraków 2014, Wyd. Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy, Kraków 2014. [Google Scholar]
  9. Kowalczyk J., Augustianie-Eremici, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 1, Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1985. [Google Scholar]
  10. Kratochwil Z., Augustianie w Chojnicach (1356-1819), [w:] „Rocznik Gdański”, t. 49, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Polska Akademia Nauk, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1989, z. 1. [Google Scholar]
  11. Kratochwil Z., Augustianie w Ciechanowie (1356-1864), [w:] Studia Płockie, t. 24, Płock 1996. [Google Scholar]
  12. Kratochwil Z., Augustianie w metropolii lwowskiej od końca XIV do połowy XIX wieku, [w:] „Roczniki Teologiczne”, t. 42, Warszawa 1995, z. 4. [Google Scholar]
  13. Kratochwil Z., Augustianie na Mazowszu (1356-1864), [w:] „Archiwa - Biblioteki i Muzea Kościelne”, Wyd. Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, t. 69, Lublin 1998. [Google Scholar]
  14. Kratochwil Z., Augustianie w Warszawie. Kościół i klasztor Świętego Marcina, [w:] „Warszawskie Studia Teologiczne”, Warszawa 1994, nr 7. [Google Scholar]
  15. Kratochwil Z., Szumił H. I., Kwerenda i praca badawcza nad genealogią rodu Piechowskich oraz historią niektórych klasztorów zakonu augustianów i kapucynów, [w:] „Archiwa - Biblioteki i Muzea Kościelne”, Wyd. Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, t. 72, Lublin 1999. [Google Scholar]
  16. Kratochwil Z., Sanktuarium maryjne w Orchówku nad Bugiem. Parafia augustiańska w latach 1610 – 1864, [w:] „Wiadomości Diecezjalne Podlaskie”, t. 52, Siedlce 1993, nr 3. [Google Scholar]
  17. Kumor B., Eugeniusz IV, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 4, pod red. R. Łukaszyka, L. Bieńkowskiego, F. Gryglewicza, Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1985. [Google Scholar]
  18. Kunzelmann A., Geschichte der deutschen Augustiner-Eremiten. t. III. Die Bayerische Provinz bis zum Ende des Mittelalter, Würzburg 1972. [Google Scholar]
  19. Léon-Dufour X., Słownik Nowego Testamentu, przekład i opracowanie polskie bp Kazimierz Romaniuk, Wyd. Księgarnia świętego Wojciecha, Poznań 1998. [Google Scholar]
  20. Mazzola F., De Beata Virgina disputations historic-theologicae, AUG. Taurinorum typographis Chirio et mina, Roma 1845. [Google Scholar]
  21. Mirek A., Idea niewolnictwa maryjnego według Św. Ludwika Grigniona de Montfort - anachronizm czy wyzwanie i szansa dla współczesnego człowieka?, [w:] „Peregrinus Cracoviensis”, Wyd. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000, z. 8. [Google Scholar]
  22. Moisan K. S., Matka Boska Pocieszenia, [w:] Maryja Orędowniczka wiernych. Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce, pod. red. ks. Janusza St. Pasierba, t. 2, Nowy Testament, Wyd. Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa 1987. [Google Scholar]
  23. P.E.E., De Festis et ritibussacris Ordinis Eremitarum S.P. Augustini, [w:] Analecta Augustiniana, vol. XVI, Wyd. E Typographia Polglotta Vaticana, Romae 1937. [Google Scholar]
  24. P.E.E., De Festis et ritibussacris Ordinis Eremitarum S.P. Augustini, [w:] Analecta Augustiniana, vol. XVI, Wyd. E Typographia Polglotta Vaticana, Romae 1938. [Google Scholar]
  25. Pismo Święte. Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych opracował zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich. Wydanie trzecie poprawione, Wyd. Pallotinum, Poznań-Warszawa 1980. [Google Scholar]
  26. Pohorecki E., Niewolnictwo Maryjne w Polsce. Mały Słownik Maryjny, Wyd. OO. Franciszkanów, Niepokalanów 1987. [Google Scholar]
  27. Prejs R., Paskowe Bractwa, [w:] Encyklopedia Katolicka, pod red. E. Gigilewicza, t. 14, Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Lublin 2010. [Google Scholar]
  28. Reczek E., Niewolnictwo Mariańskie. Dwie publikacje polskich jezuitów z 1632r., [w:] „Sacrum Poloniae Millenium”, Rzym 1964. [Google Scholar]
  29. Rogulski L., Augustianie, [w:] Encyklopedja Powszechna, t. 2, Nakład, druk i własność S. Orgelbranda, Warszawa 1860. [Google Scholar]
  30. Sage A., La doctrine et le culte de Marie dans la famille augustininne, [w:] Maria. Etudes sur la Sainte Vierge, pod red. H. d. Manoir, t. 2, Paris 1952. [Google Scholar]
  31. Sokołowski E., Augustianie-Eremici, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 1, pod red. F. Gryglewicza, R. Łukaszyka, Z. Sułowskiego, Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1985. [Google Scholar]
  32. Trajdos T. M., Augustianie w Brześciu Litewskim pod panowaniem rosyjskim, [w:] „Hereditas Monasteriorum”, t. 5, Warszawa 2014. [Google Scholar]
  33. Trape’ A., Madonna della consolazione detta anche della Cintura, [w:] http:/www.cassiciaco.it/navigazione/monachesimo/devozioni/mariana/trape/cintura/.htmi – stan na 1.10.2021r. [Google Scholar]
  34. Tylus S., Uth Grzegorz OESA, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. XIX, pod. red. Edwarda Gigilewicza, Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, Lublin 2013. [Google Scholar]
  35. Warmiński J., Grzegorz XIII, Ugo Boncampagni (1502-1585), [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 6, pod red. J. Walkusza, S. Janeczka, S. Wielgusa, S. Fity, J. Misiurka, M. Ruseckiego, A. Stępnia, A. Weissa, Wyd. Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin 1993. [Google Scholar]
  36. Wąs G., Zakony mendykanckie na średniowiecznym Śląsku, [w:] „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, t. 53, Wyd. Towarzystwo Miłośników Historii (oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego), Wrocław 1998. [Google Scholar]
  37. Wietz J. K., Bohmann P., Rys historyczny Zgromadzeń Zakonnych obojga płci wraz z rycerskimi zakonami i orderami państw, tłum. Beniamin Piotr Szymański, t. 1, Zakony Męskie, Wyd. Księży Pijarów, Warszawa 1848. [Google Scholar]
  38. Zarosa E., Pocieszenia Matka Boża, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 15, Wyd. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II, Lublin 2011. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.