Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 102 (2004): Nasza Przeszłość

Artykuły

Powtórna kasata placówek wychowawczych Kościoła katolickiego w Polsce (1958-1963)

  • Jacek Żurek
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2004.102.193-242  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2004

Abstrakt

Artykuł dotyczy procesu likwidacji katolickich szkół, domów, szpitali i organizacji charytatywnych w PRL w latach 1958-1963. Komunistyczne represje wobec wszystkich katolickich placówek pełniących funkcje utylitarne, zwłaszcza tych prowadzonych przez zakony, miały miejsce pod rządami Władysława Gomułki (sekretarza generalnego Polskiej Partii Robotniczej w latach 1943-1948 i I sekretarza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w latach 1956-1970). Nastąpiło to po wcześniejszej fali zamknięć podczas stalinowskiej "zimy" w latach 1947-1956, kiedy to wiele instytucji sponsorowanych przez Kościół, które odrodziły się w latach 1944-1947 po spustoszeniach okupacji niemieckiej i rosyjskiej, zostało zmuszonych do likwidacji. Krótka "odwilż" w latach 1956-1958 zakończyła się drugą falą zamknięć, która trwała pięć lat. Odrodzenie instytucji  parakościelnych nastąpiło dopiero w 1989 r., kiedy komuniści musieli oddać część swojej władzy.

Metody, strategia i taktyka represji z lat 1958-1963 odzwierciedlały politykę czasów stalinowskich. Wydaje się, że plan został opracowany w Moskwie, gdzie pod rządami Nikity Chruszczowa rozpoczęto podobną, bezwzględną kampanię mającą na celu oczyszczenie ZSRR z instytucji religijnych. W niniejszym artykule placówki kościelne dotknięte represjami podzielono na kategorie odzwierciedlające ich status własnościowy i funkcje w strukturach Kościoła w Polsce. Są one następujące: 1. Placówki kontrolowanego przez państwo Katolickiego Stowarzyszenia Caritas; 2. Placówki prowadzone przez zakony; oraz 3. Niższe seminaria duchowne prowadzone przez poszczególne diecezje i zakony. Poniższe tabele przedstawiają zakres zamknięć: 1. Przedszkola prowadzone przez Caritas w 1959 r.; 2. Placówki prowadzone przez Caritas w 1963 r.; 3. Alumni I roku w diecezjalnych Wyższych Seminariach Duchownych w latach 1945-1970; 4. Szkoły prowadzone przez zakony 1947-1978 oraz wykres obrazujący zmiany w liczbie szkół prowadzonych przez zakony w latach 1947-1978. W Aneksie wymieniono sygnatury niedostępnych dotychczas źródeł dotyczących zakonów i instytucji świeckich z archiwów organów bezpieczeństwa państwa (Urząd Bezpieczeństwa, 1944-1956, i Służba Bezpieczeństwa, 1956-1990).

Bibliografia

  1. Cywiński B., Wielkość i milczenie Soboru, “Więź”, 1995. [Google Scholar]
  2. Dudek A. Gryz R. , Komuniści i Kościół w Polsce (1944 -1989 ), Kraków 2003. [Google Scholar]
  3. Kowa1czyk K. , W walce o rząd dusz. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945 -1956 , Szczecin 2003. [Google Scholar]
  4. Mackiewicz J., Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy , Londyn 1986. [Google Scholar]
  5. Raina R., Kardynał Wyszyński, t. 3: Czasy Prymasowskie 1956 -1961 , Warszawa 1994. [Google Scholar]
  6. Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944 -2002 , Radom 2003. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.