Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Nasza Przeszłość

Vol. 141 (2024): Our Past

Articles

The structure and organization of the archidiocese of Gniezno and Poznań in the light of pope Pius VII's bull "De salute animarum" of 1821

DOI: https://doi.org/10.52204/np.2024.141.97-120  [Google Scholar]
Published: 2024-08-05

Abstract

The territorial development of the Kingdom of Prussia, which was sanctioned at the Congress of Vienna, demanded the administrative and organizational
reform also with regard to the Catholic Church. For this reason, in 1816, King Friedrich Wilhelm III delegated an envoy Barthold Niebuhr to enter into negotiations in
Rome with Secretary of State Cardinal Ercole Consalvi. These ended with the promulgation by Pius VII of the bull De salute animarum (July 16, 1821). The bull regulated
the system and organization of the Catholic Church in the whole Kingdom of Prussia. Significant changes took place in the Grand Duchy of Poznań. A new archbishopric
(formerly a bishopric) was established here, with its seat in Poznań, which was merged with the archbishopric of Gniezno under a personal union. Henceforth, the two Greater Poland archdioceses had one archbishop, but separate central offices: consistory, chapters, seminaries, auxiliary bishops and, in times of vacancy, also
separate chapter vicars. These archdioceses had equal rights, as they were combined according to the principle of aeque principaliter. The bull also defined the boundaries of
the archdioceses. Its guidelines survived until 1925, when the Holy See concluded a concordat with the Republic of Poland and a new Circumscription Bull Vixdum Poloniae
Unitas was issued. The Union of Gniezno and Poznań was dissolved in 1946.

References

  1. Bulla „Ex imposita nobis” papieża Piusa VII, z dnia 30 czerwca 1818 r., dokonująca podziału diecezji w Królestwie Polskim, w: Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772-1864. Wybór źródeł, oprac. O. Beiersdorf, Wrocław 1960, s. 271-283. [Google Scholar]
  2. Bulla cyrkumskrypcyjna „De salute animarum” papieża Piusa VII, z dnia 16 lipca 1821 roku, w: Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772-1864. Wybór źródeł, oprac. O. Beiersdorf, Wrocław 1960, s. 286-297. [Google Scholar]
  3. Dekret „Cum toti eramus” z dnia 25 stycznia 1830 roku, powołujący do życia kapitułę kościoła metropolitalnego w Poznaniu, w: Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772-1864. Wybór źródeł, oprac. O. Beiersdorf, Wrocław 1960, s. 312-317. [Google Scholar]
  4. Dekret „Ex quo Ottone Magno imperii” z 25 stycznia 1830 r., erygujący kapitułę kościoła metropolitalnego w Gnieźnie, w: Papiestwo wobec sprawy polskiej w latach 1772-1864. Wybór źródeł, oprac. O. Beiersdorf, Wrocław 1960, s. 304-312. [Google Scholar]
  5. Directorium officii Divini […] archidioecesis Gnesnensis pro Anno Domini 1822, Posnaniae [1821]. [Google Scholar]
  6. Ordo officii Divini ad usum dioeceses Posnaniensis pro Anno Domini 1822, Posnaniea [1821]. [Google Scholar]
  7. Aleksandrowicz M., Zarys dziejów archidiecezji gnieźnieńskiej, w: Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej 2005, Gniezno 2005, s. 21-52. [Google Scholar]
  8. Bierbaum M., Vorverhandlungen zur Bulle „De salute animarum”, „Görres-Gesellschaft zur Pflege der Wissenschaft im katholischen Deutschland. Veröffentlichungen der Sektion für Rechts und Sozialwissenschaft”, 48 Heft, Paderborn 1927. [Google Scholar]
  9. Eichhorn A., Die Ausführung der Bulle „De salute animarum” in den einzelnen Diözesen des Preußischen Staates durch den Fürstbischof von Ermland Prinz Joseph von Hohenzollern, „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands” 5(1870-1874) nr 13-16, s. 1-130. [Google Scholar]
  10. Fąka M., Stan prawny Kościoła katolickiego w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1815-1850 w świetle prawa pruskiego. Studium prawno-historyczne, Warszawa 1975. [Google Scholar]
  11. Fąka M., Unia personalna Gniezno-Poznań w świetle źródeł prawnohistorycznych, „Prawo Kanoniczne” 24 (1981) nr 1-2, s. 187-236. [Google Scholar]
  12. Grochowski L., Kryzys i reorganizacja archidiecezji gnieźnieńskiej w latach 1793-1833, „Nasza Przeszłość” 24 (1966), s. 203-241. [Google Scholar]
  13. Grochowski L., Teofil Wolicki, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański 1767(8)-1825/1828-1829, Gniezno 1999. [Google Scholar]
  14. Hoffmann B., Wykonanie bulli „De salute animarum” w Wielkim Księstwie Poznańskim, „Roczniki historyczne” 8 (1932), s. 22-58; 162-196. [Google Scholar]
  15. Karłowski K., Wybór arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego według bulli „De salute animarum” a naszego konkordatu, „Przegląd Teologiczny” 11 (1930) z. 3, s. 324-331. [Google Scholar]
  16. Karłowski K., Z dziejów elekcji kapitulnej arcybiskupów gnieźnieńskich i poznańskich w latach 1821-1925, Poznań 2002. [Google Scholar]
  17. Klitsche E., Die Bulle „De salute animarum” vom Jahre 1821 und die Entwicklung der kirchlichen Verhältnisse im Osten Deutschlands bis auf unsere Zeit, w: Die Apostolische Administratur Schneidemühl, red. F. Westpfahl, Schneidemühl 1928. [Google Scholar]
  18. Kopiczko A., Reorganizacja Kościoła katolickiego w Prusach na podstawie bulli „De salute animarum”, „Kościół w Polsce. Dzieje i kultura” 12 (2013), s. 65-85. [Google Scholar]
  19. Krucki Ł., Archidiecezja gnieźnieńska i jej granice w dokumentach Stolicy Apostolskiej (od wieku XIX do początku XXI), „Kościół w Polsce. Dzieje i kultura” 12 (2013), s. 87-114. [Google Scholar]
  20. Krucki Ł., Dalbor Edmund, w: Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, t. 1, red. R. Łatka, Warszawa 2020, s. 51-58. [Google Scholar]
  21. Kumor B., Granice archidiecezji gnieźnieńskiej w tysiącleciu (1000-1939), „Prawo Kanoniczne” 9 (1966) nr 3-4, s. 3-26. [Google Scholar]
  22. Krucki Ł., Reorganizacja archidiecezji gnieźnieńskiej na podstawie bulli cyrkumskrypcyjnej „Vixdum Poloniae unitas” z 1925 roku, „Roczniki Teologiczne” 62(2015) z. 4, s. 179-195. [Google Scholar]
  23. Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968-1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 20 (1970), s. 353-374. [Google Scholar]
  24. Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej (1772-1918), Kraków 1980. [Google Scholar]
  25. Mańkowski A., Bulla „De salute animarum” w świetle kazania drukowanego z 1821 r., „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 7 (1926-1928) nr 7-8, s. 231-233. [Google Scholar]
  26. Müssener H., Die finanziellen Ansprüche der katholischen Kirche an den preußischen Staat auf Grund der Bulle „De salute animarum”, München 1926. [Google Scholar]
  27. Nowacki J., Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 2, Poznań 1964. [Google Scholar]
  28. Olszewski D., Kielecka diecezja, w: Encyklopedia Katolicka, t. 8, red. B. Migut i inni, Lublin 2000, kol. 1396-1397. [Google Scholar]
  29. Szultka Z., Ustrój Kościoła katolickiego i jego równouprawnienie w roku 1850, w: Prusy w dobie kształtowania się kapitalizmu (1806-1871), red. G. Kucharczyk, Poznań 2014, s. 816-848. [Google Scholar]
  30. Trzeciakowski L., Wróblewska G., Pic J., Schyłek feudalizmu i kształtowanie się kapitalizmu (1815-1870), w: Dzieje Gniezna, red. J. Topolski, Warszawa 1965, s. 474-528. [Google Scholar]
  31. Wąsicki J., Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Wielkie Księstwo Poznańskie 1815-1848, Warszawa-Poznań 1980. [Google Scholar]
  32. Zieliński Z., De salute animarum, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyk i inni, Lublin 1985, kol. 1191-1192. [Google Scholar]
  33. Zieliński Z., Kościół katolicki w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1848-1865, Lublin 1973. [Google Scholar]
  34. Zieliński Z., Prymasostwo w dobie niewoli narodowej, w: Dzieje prymasostwa polskiego, red. Ł. Krucki, Gniezno 2017, s. 245-279. [Google Scholar]
  35. Ziółek E.M., Po upadku Rzeczypospolitej. Prymasostwo polskie w latach 1795-1818, w: Dzieje prymasostwa polskiego, red. Ł. Krucki, Gniezno 2017, s. 229-243. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.