Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 20 (1964): Nasza Przeszłość

Artykuły

Praca jezuitów polskich nad ludnością wiejską w pierwszym stuleciu osiedlenia się zakonu w Rzeczpospolitej

  • Kazimierz Drzymała
DOI: https://doi.org/10.52204/np.1964.20.51-75  [Google Scholar]
Pubblicato: 1964-12-30

Abstract

Jezuici zostali sprowadzeni do Polski w 1564 r., głównie w celu zakładania szkół. Wkrótce założyli Akademię w Wilnie, a następnie otworzyli kolegia w Braniewie, Pułtusku, Poznaniu, Lublinie, Jarosławiu, Nieświeżu i we Lwowie, do których tłumnie spieszyli młodzi mężczyźni z różnych części Rzeczypospolitej. W szkołach jezuitów nauka była bezpłatna, ale nauczyciele utrzymywali się z dochodów z majątków. Wszystkie prawie fundacje kolegiów jezuickich były oparte na ziemi, czyli na folwarkach. Jezuici dbali nie tylko o sprawiedliwe i ludzkie traktowanie swych poddanych na folwarkach, ale również od samego początku starali się otoczyć ich specjalną opieką duchowną. Nauczaniu katechizmu ludności wiejskiej oddawali się z wielkim zapałem księża i klerycy w czasie ferii świątecznych i letnich. a zwłaszcza w czasie zarazy raz po raz nawiedzającej miasta polskie w XVI i XVII w., kiedy to rozpuszczano szkoły i przenoszono się na wieś. W tej pracy apostolskiej nad ludem wiejskim już od samego początku nie ograniczali się jezuici polscy tylko do własnych poddanych. Wielu z nich przebywało na dworach biskupów i szlachty, gdzie spełniali posługi duchowne nie tylko wśród dworzan, ale również mieli na oku służbę folwarczną i okoliczną ludność wieśniaczą, którą katechizowali, spowiadali i głosili dla niej kazania. W tej pracy apostolskiej, prowadzonej prawie we wszystkich miastach i wioskach Rzeczypospolitej, w konfesjonałach i w prywatnych rozmowach zapoznali się jezuici z wielką krzywdą i niemiłosiernym wyzyskiem ludu polskiego. Wobec tego w swoich kazaniach i pismach występowali w obronie chłopów. Wśród kaznodziejów można wskazać m.in. następujących jezuitów: Jakuba Wujka, Piotra Skargę, Tomasza Młodzianowskiego, Mateusza Bembusa. Jednak kazania i pisma polskich jezuitów, podobnie jak Frycza Modrzewskiego i innych pisarzy politycznych, nie przełożyły się decydująco na poprawę losów chłopów w Polsce. Nawet śluby Jana Kazimierza złożone w 1656 r. przed senatorami nie miały w tej sprawie żadnej mocy. Sprawiedliwego ułożenia stosunków gospodarczych między stanami mogła dokonać jedynie tylko silna władza królewska, a tej w Polsce za Jagiellonów i królów elekcyjnych nie było.

Riferimenti bibliografici

  1. H. Barycz, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1935. [Google Scholar]
  2. K. Drzymała, Działalność jezuitów wileńskich w XVI w., Bąkowice pod Chyrowem 1936. [Google Scholar]
  3. Dür-Durski, Antitemiusz, jezuicki dramat szkolny, Warszawa 1957. [Google Scholar]
  4. H. Libiński, Jezuici, Kraków 1930. [Google Scholar]
  5. Historia kultury polskiej, t. II, Kraków 1930. [Google Scholar]
  6. S. Kot, Historia wychowania, t. I, Lwów 1934. [Google Scholar]
  7. Kazania na niedziele i święta, t. I, Kraków 1938. [Google Scholar]
  8. Kazania sejmowe, opr. S. Kot, Kraków 1925. [Google Scholar]
  9. Lament chłopski na pany, wyd. S. Szczotka, Warszawa 1946, s. 35. [Google Scholar]
  10. P. Skarga, Kazania sejmowe, wyd. I. Chrzanowski, Warszawa 1912. [Google Scholar]
  11. P. Skarga, Wzywanie do pokuty…, Warszawa 1923. [Google Scholar]
  12. S. Załęski, Jezuici w Polsce, t. I, Lwów 1900. [Google Scholar]
  13. S. Załęski, Jezuici w Polsce, t. II, Lwów 1901. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.