Skip to main navigation menu Skip to main content Skip to site footer
Wrocławski Przegląd Teologiczny

Vol. 33 No. 1 (2025)

Theology of spirituality

Signs of Liturgical Spirituality in the Early Church: A Study of Selected Testimonies

DOI: https://doi.org/10.52097/wpt.8543  [Google Scholar]
Published: 2025-06-03

Abstract

The article refers to the spirituality in the ancient Church with particular regard to the influence of liturgy on the life of Christians. Though the notion of liturgical spirituality does not appear in the early Church, yet we discover signs of this reality, which prove that celebration of the sacraments, mainly Baptism and Eucharist, functioned as a key and pattern of attitudes in the life of faith. The aim of this article is to present and characterise those signs of spirituality which point to the theological attributes of liturgy, i.e.: christocentrism, paschality, eschatological perspective, and ecclesiality. The study is based particularly on Christian testimonies found in selected texts of martyrs who explicitly refer to celebrations of the Eucharist and whose words, attitudes, and gestures in decisive moments of their lives evoke those liturgical attributes. The subject matter of this article is concerned not so much with the liturgy as a phenomenon, but with motivation and conscious participation in the Mystery of liturgy as well as the spirit of this participation . The article is meant to be a contribution justifying thereasons for drawing from the ancient sources by the precursors of Vaticanum II, who intended to vivify the Church’s faith and awareness of the importance of liturgy for the purposes of spiritual and moral progress.

References

  1. Artuso, Lorenzo. Liturgia e spiritualitá: Profilo storico. Padova: EMP, 2002. [Google Scholar]
  2. Augé, Matias. Spiritualità liturgica. Milano: San Paolo, 1998. [Google Scholar]
  3. Bartocha, Waldemar. “Liturgia w relacji do duchowości i mistyki chrześcijańskiej.” Studia Ełckie, no. 23 (2021): 305–26. https://doi.org/10.32090/SE.230315. [Google Scholar]
  4. Benedykt XVI. Adhortacja apostolska Sacramentum Caritatis. 2007. [Google Scholar]
  5. Boubée, Józef. “Przed Kongresem Eucharystycznym w Kartaginie. Św. Cyprjan, biskup kartagiński.” Niedziela, no. 7 (1930): 29–31. [Google Scholar]
  6. Boubée, Józef. “Słowo wstępne.” In O śmiertelności (De mortalitate), Św. Cyprian. Kraków: Ultra Montes, 2020. [Google Scholar]
  7. Braso, Gabriel M. Liturgy and Spirituality. Translated by Leonard J. Doyle. Collegeville, MN, 1960. [Google Scholar]
  8. Cervera, Jesus Castellano. “Liturgia e Spiritualità.” In Liturgia fondamentale. Vol. 2 of Scientia liturgica, edited by Anscar J. Chupungco, 63–82. Casale Monferrato: Piemme, 1998. [Google Scholar]
  9. Chmielewski, Marek. “Posoborowe koncepcje teologii duchowości.” Roczniki Teologiczne 43, no. 5 (1996): 21–37. [Google Scholar]
  10. Czerwik, Stanisław. “Modlitwa eucharystyczna.” In Msza święta, edited by Wacław Świerzawski. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, 2012. [Google Scholar]
  11. Dekkers, Eligius. “Liturgie et vie spirituelle aux premiers siècles.” La Maison-Dieu 69 (1962): 29–38. [Google Scholar]
  12. Duggan, Robert D. “Liturgical Spirituality and Liturgical Reform.” Spiritual Life 27, no. 1 (1981): 46–53. [Google Scholar]
  13. Euzebiusz z Cezarei. “Ajdesios – Teodozja.” In Historia kościelna. O męczennikach palestyńskich, Cezarei, Euzebiusz z, translated by Arkadiusz Lisiecki, 501–2. Pisma Ojców Kościoła. Poznań: Fiszer i Majewski Księgarnia Uniwersytecka, 1924. [Google Scholar]
  14. Euzebiusz z Cezarei. Historia Kościoła: O męczennikach palestyńskich. Translated by Arkadiusz Lisiecki. Warszawa: Fronda, 2022. [Google Scholar]
  15. Fagerberg, David W. Liturgical Mysticism. Steubenville, OH: Emmaus Academic, 2019. [Google Scholar]
  16. Feingold, Lawrence. The Eucharist: Mystery of Presence, Sacrifice, and Communion. Steubenville, OH: Emmaus Academic, 2020. [Google Scholar]
  17. Franciszek. List apostolski Desiderio desideravi. 2022. [Google Scholar]
  18. Głowacki, Zbigniew. “Duchowość eucharystyczna.” Roczniki Teologiczne 65, no. 8 (2018): 27–38. https://doi.org/10.18290/rt.2018.65.8-2. DOI: https://doi.org/10.18290/rt.2018.65.8-2 [Google Scholar]
  19. Irwin, Kevin W. Liturgy, Prayer, and Spirituality. New York: Paulist Press, 1984. [Google Scholar]
  20. Jan Paweł II. Adhortacja apostolska Ecclesia in Europa. 2003. [Google Scholar]
  21. Jan Paweł II. Encyklika Ecclesia de Eucharistia. 2003. [Google Scholar]
  22. Krusch, Bruno, ed. “Conversio et passio Afrae.” In Passiones vitaeque sanctorum aevi Merovingici et antiquiorum aliquot. Vol. 3 of Monumenta Germaniae Historica. Scriptorum rerum Merovingicarum, 41–64. Hannoverae: Impensis Bibliopolii Hahniani, 1886. Accessed March 17, 2024. https://www.dmgh.de/mgh_ss_rer_merov_3/index.htm#page/(III)/mode/1up. [Google Scholar]
  23. Kunzler, Michael. Liturgia Kościoła. Translated by Lucjan Balter. Poznań: Pallottinum, 1999. [Google Scholar]
  24. Le Guillou, Marie-Joseph. “Liturgie et vie spirituelle dans les Eglises d’Orient.” La Maison-Dieu 72 (1962): 85–98. [Google Scholar]
  25. Matwiejuk, Kazimierz. “Epikleza w modlitwach eucharystycznych.” In Modlitwy eucharystyczne Mszału Rzymskiego, edited by Helmut Jan Sobeczko, 147–65. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2005. [Google Scholar]
  26. Migut, Bogusław. “Duchowość eucharystyczna jako duchowość komunii.” Roczniki Liturgiczno-Homiletyczne 59, no. 3 (2012): 81–90. [Google Scholar]
  27. Migut, Bogusław. “Eklezjotwórczy charakter Eucharystii jako ofiary.” Seminare 23 (2006): 11–28. DOI: https://doi.org/10.21852/sem.2006.23.02 [Google Scholar]
  28. Migut, Bogusław. “Eucharistic Dimension of Christian Spirituality.” Questions Liturgiques 103, nos. 1–2 (2023): 75–89. https://doi.org/10.2143/QL.103.1.3291655. [Google Scholar]
  29. Migut, Bogusław. Teologia liturgiczna szkoły rzymskiej. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2007. [Google Scholar]
  30. Mohlberg, Leo Cunibert, Leo Eizenhöfer, and Peter Siffrin, eds. Sacramentarium Veronense (Cod. Bibl. Capit. Veron. LXXXV [80]). 2nd ed. Rerum Ecclesiasticarum Documenta. Series Major. Fontes 1. Rome: Herder, 1966. [Google Scholar]
  31. Mszał rzymski dla diecezji polskich. Poznań: Pallottinum, 1986. [Google Scholar]
  32. Nadolski, Bogusław. “Duchowość Liturgii godzin.” In Mirabile laudis canticum. Liturgia Godzin: Dzieje i teologia, edited by Helmut Jan Sobeczko, 191–200. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego, 2008. [Google Scholar]
  33. Nadolski, Bogusław. Eucharystia. Vol. 4 of Liturgika. Poznań: Pallottinum, 1992. [Google Scholar]
  34. Nadolski, Bogusław. “Eucharystyczna modlitwa.” In Leksykon liturgii, edited by Bogusław Nadolski, 430–46. Poznań: Pallottinum, 2006. [Google Scholar]
  35. Neunheuser, Burghardt. “Spiritualité liturgique.” In Dictionnaire encyclopédique de la liturgie, edited by Domenico Sartore, Achille M. Triacca, and Henri Delhougne, 2:416–17. Turnhout: Brepols, 2002. [Google Scholar]
  36. Pierskała, Rudolf. “Duchowość eucharystyczna.” In Liturgia culmen et fons vitae missionisque Ecclesiae, edited by Ireneusz Celary, 151–65. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2023. [Google Scholar]
  37. Pius XII. Encyklika Mediator Dei. 1947. [Google Scholar]
  38. Prétot, Patrick. “Benchmarks for a History of Liturgical Formation.” Studia Liturgica 46, nos. 1–2 (2016): 14–38. https://doi.org/10.1177/00393207160461-203. DOI: https://doi.org/10.1177/00393207160461-203 [Google Scholar]
  39. Ratzinger, Joseph. “Chrześcijańska wiara jako ruch pokoju.” In Eucharystia – Bóg blisko nas, Ratzinger, Joseph, edited by Stephan Otto Horn and Vinzenz Pfnür, translated by Monika Rodkiewicz, 134–35. Kraków: Wydawnictwo M, 2005. [Google Scholar]
  40. Ratzinger, Joseph. Duch liturgii. Translated by Eliza Pieciul. Poznań: Klub Książki Katolickiej, 2002. [Google Scholar]
  41. Ratzinger, Joseph. Święto wiary: O teologii mszy świętej. 2nd ed. Kraków: Salwator, 2021. [Google Scholar]
  42. Ratzinger, Joseph. Teologia liturgii: Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego. Edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka. Translated by Wiesław Szymona. Opera Omnia 11. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2012. [Google Scholar]
  43. Savart, Claude. “Vie spirituelle et liturgie au 19e siècle.” La Maison-Dieu 69 (1962): 67–77. [Google Scholar]
  44. Sielepin, Adelajda. Chrystus pośród was – nadzieja chwały: Eschatologiczna chwała zbawionych w sakramentach chrześcijańskiego wtajemniczenia. Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne, 1996. [Google Scholar]
  45. Sielepin, Adelajda. “Duchowość liturgiczna – ukryty postulat Vaticanum II.” Roczniki Teologiczne 68, no. 5 (2021): 35–53. https://doi.org/10.18290/rt.21685-2. DOI: https://doi.org/10.18290/rt.21685-2 [Google Scholar]
  46. Sielepin, Adelajda. Między „źródłem” a „szczytem”: Szkice z duchowości liturgicznej. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2004. [Google Scholar]
  47. Sielepin, Adelajda. Rola Ducha Świętego w kształtowaniu nowego człowieka: Studium liturgiczno-teologiczne tekstów Mszału Pawła VI. Kraków: Unum, 2008. [Google Scholar]
  48. Słomka, Jan. Historia duchowości: Czas Ojców Kościoła. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2017. [Google Scholar]
  49. Starowieyski, Marek, ed. “Nauka (Didachè) Dwunastu Apostołów.” In Pierwsi świadkowie, translated by Anna Świderkówna, 39–52. Ojcowie Żywi 8. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1988. [Google Scholar]
  50. Św. Cyprian z Kartaginy. O śmiertelności. Accessed January 28, 2024. https://www.ultramontes.pl/cyprian_o_smiertelnosci.htm. [Google Scholar]
  51. Św. Ignacy z Antiochii. “Do Kościoła w Efezie.” In Pierwsi świadkowie, edited by Marek Starowieyski, translated by Anna Świderkówna, 132–43. Ojcowie Żywi 8. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1988. [Google Scholar]
  52. Św. Ignacy z Antiochii. “Do Kościoła w Rzymie.” In Pierwsi świadkowie, edited by Marek Starowieyski, translated by Anna Świderkówna, 156–62. Ojcowie Żywi 8. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1988. [Google Scholar]
  53. Św. Ignacy z Antiochii. “Do Polikarpa.” In Pierwsi świadkowie, edited by Marek Starowieyski, translated by Anna Świderkówna, 176–81. Ojcowie Żywi 8. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1988. [Google Scholar]
  54. Świerzawski, Wacław. Mistrzu, gdzie mieszkasz?: Człowiek istota mistyczna. Sandomierz: Hodie, 1994. [Google Scholar]
  55. Świerzawski, Wacław, ed. Msza święta. 2nd ed. Mysterium Christi 3. Zawichost: Ośrodek Formacji Liturgicznej; Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia, 2012. [Google Scholar]
  56. Vandenbroucke, François. “Liturgie et piété personnelle. Les prodromes de leur tension à la fin du Moyen-Âge.” La Maison-Dieu 69 (1962): 56–66. [Google Scholar]
  57. Wipszycka, Ewa, and Marek Starowieyski, eds. “Akta prokonsularne św. Cypriana.” In Męczennicy, 394–99. Ojcowie Żywi 9. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1991. [Google Scholar]
  58. Wipszycka, Ewa, and Marek Starowieyski, eds. “Akta świętych męczenników biskupa Fruktuoza i diakonów Auguriusza i Eulogiusza.” In Męczennicy, 299–306. Ojcowie Żywi 9. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1991. [Google Scholar]
  59. Wipszycka, Ewa, and Marek Starowieyski, eds. “Męczeństwo Fileasza biskupa Tmuis.” In Męczennicy, 400–413. Ojcowie Żywi 9. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1991. [Google Scholar]
  60. Wipszycka, Ewa, and Marek Starowieyski, eds. “Męczeństwo Perpetuy i Felicyty.” In Męczennicy, 244–68. Ojcowie Żywi 9. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1991. [Google Scholar]
  61. Wipszycka, Ewa, and Marek Starowieyski, eds. “Męczeństwo św. Polikarpa.” In Męczennicy, 186–202. Ojcowie Żywi 9. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1991. [Google Scholar]
  62. Żądło, Andrzej. “Liturgia szczytem i źródłem modlitwy uczniów Chrystusa w Kościele starożytnym.” Teologia i Człowiek 53, no. 1 (2021): 135–56. https://doi.org/10.12775/ticz.2021.007. DOI: https://doi.org/10.12775/TiCz.2021.007 [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Similar Articles

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 > >> 

You may also start an advanced similarity search for this article.