Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Językoznawstwo baner

Nr 2/23 (2025)

Artykuły

Kognitywne oswajanie, czyli procesy znaczeniotwórcze i motywacja semantyczna w nazewnictwie przyrodniczym – na podstawie wybranych polskich i niemieckich gatunkowych nazw pająków

DOI: https://doi.org/10.25312/j.9479  [Google Scholar]
Opublikowane: 17.06.2025

Abstrakt

W artykule podjęto próbę analitycznej refleksji nad mechanizmami mentalno-językowymi, które pozwalają członkowi danej grupy kulturowej na nazywanie zjawisk i obiektów przynależących do otaczającego go świata. Ten zamiar badawczy zostaje skonkretyzowany w oparciu o analizę wybranych polskich i niemieckich nazw gatunkowych pająków, przy czym uwaga skierowana jest także na źródła motywacji semantycznej badanych określeń. Analiza ma charakter poglądowy i jakościowy, przeprowadzana jest z zastosowaniem aparatu metodologicznego ukształtowanego na gruncie językoznawstwa kognitywnego – w tym przede wszystkim przy użyciu teorii metafory i metonimii konceptualnej, teorii integracji pojęciowej oraz elementów gramatyki kognitywnej Langackera.

Bibliografia

  1. Bierwiaczonek B. (2013), Metonymy in language, thought and brain, Sheffield: Equinox. [Google Scholar]
  2. Borońska-Piotrowska A. (2015), Zagadnienie istoty wartości – część krytyczna, [w:] I. Matusiak-Kempa, A. Naruszewicz-Duchlińska (red.), Idee i wartości w języku i kulturze, Olsztyn: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, s. 11–23. [Google Scholar]
  3. Brzozowska M. (2009), Etymologia a konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. [Google Scholar]
  4. Chenel A.P., Simarro A.S. (2008), Słownik symboli, Warszawa: Świat Książki. [Google Scholar]
  5. Corballis M.C. (2011), Neurony zwierciadlane i ewolucja języka, „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 1–2, s. 151–182. [Google Scholar]
  6. Coulson S. (2001), Semantic leaps: frame-shifting and conceptual blending in meaning construction, Cambridge: Cambridge University Press. [Google Scholar]
  7. Czerwiński M. (2013), Rzutowanie semiotyczne, czyli językowe oswajanie obcości w kulturze. Szkic lingwistyczno-antropologiczny, „Etnolingwistyka: Problemy Języka i Kultury”, nr 25, s. 251–265. [Google Scholar]
  8. Evans V. (2009), Leksykon językoznawstwa kognitywnego, Kraków: Universitas. [Google Scholar]
  9. Filar D., Łozowski P. (2018), Gramatykalizacja i leksykalizacja pojęć a językowy obraz świata. Szkic o ekwiwalencji kognitywnej, „Etnolingwistyka: Problemy Języka i Kultury”, nr 30, s. 69–88. [Google Scholar]
  10. Gonigroszek D. (2011), Językoznawstwo kognitywne: „ucieleśniony” umysł i znaczenie, „Językoznawstwo: współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze”, nr 5, s. 13–20. [Google Scholar]
  11. Grzegorczykowa R. (1995), Kreowanie świata w tekstach, [w:] A. Lewicki, R. Tokarski (red.), Kreowanie świata w tekstach, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. [Google Scholar]
  12. Grzegorczykowa R. (2021), Podstawy metodologiczne semantyki kognitywno-antropologicznej (Refleksje w związku z publikacją „Leksykonu aksjologicznego Słowian i ich sąsiadów”), „Etnolingwistyka: Problemy Języka i Kultury”, nr 33, s. 9–23. [Google Scholar]
  13. Hoffsümmer W. (2001), Leksykon dawnych i nowych symboli, Kielce: „Jedność”. [Google Scholar]
  14. Hohol M. (2021), Matematyka w metaforach? O wyjaśnianiu pojęć matematycznych za pomocą metafor kognitywnych, [w:] M. Hetmański, A. Zykubek (red.), Metafory ucieleśnione, Lublin: Academicon, s. 49–72. [Google Scholar]
  15. Iwaniak K. (2022), W cieniu wojny. O metaforze konceptualnej i metonimii w opisach wojny – na podstawie wybranych artykułów z Onet.pl, „Językoznawstwo”, nr 2(17), s. 93–111. [Google Scholar]
  16. Kowalewski H. (2022), Analiza metaforycznych nazw roślin w ramach trzech modeli kognitywnych: gramatyki kognitywnej, teorii metafory pojęciowej i teorii integracji pojęciowej, „Etnolingwistyka: Problemy Języka i Kultury”, nr 34, s. 79–94. [Google Scholar]
  17. Krzeszowski T. (1999), Aksjologiczne aspekty semantyki językowej, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika. [Google Scholar]
  18. Kułak-Bejda A., Chadzopulu A., Bejda G., Guzowski A., Łukaszuk C., Krajewska-Kułak E. (2016), Wybrane zwyczaje i przesądy związane z umieraniem, śmiercią i pochówkiem, [w:] A. Guzowski, E. Krajewska-Kułak, G. Bejda (red.), Kultura śmierci, kultura umierania, Białystok: Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, s. 128–166. [Google Scholar]
  19. Langacker R. (1995), Wykłady z gramatyki kognitywnej: Kazimierz nad Wisłą, grudzień 1993 pod red. Henryka Kardeli, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. [Google Scholar]
  20. Langacker R. (2004), Semantyka językoznawcza, „Etnolingwistyka: Problemy Języka i Kultury”, nr 16, s. 29–73. [Google Scholar]
  21. McDowell J. (1994), Mind and World, Cambridge: Harvard University Press. [Google Scholar]
  22. Mierzwińska-Hajnos A. (2017), Fuga daemonum, czyli dziurawiec jako amalgamat pojęciowy. Studium kognitywne, „Etnolingwistyka: Problemy Języka i Kultury”, nr 29, s. 31–45. [Google Scholar]
  23. Olechno-Wasiluk J. (2021), Rama interpretacyjna w definicji leksykograficznej, „Przegląd Rusycystyczny”, nr 3(175), s. 116–126. [Google Scholar]
  24. Pajdzińska A. (2001), Językowy obraz świata a poetyckie gry z gramatyką, [w:] A. Pajdzińska, R. Tokarski (red.), Semantyka tekstu artystycznego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 247–260. [Google Scholar]
  25. Plessner H. (1988), Pytanie o conditio humana. Wybór pism, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy. [Google Scholar]
  26. Sharifian F. (2016), Lingwistyka kulturowa, „Etnolingwistyka: Problemy Języka i Kultury”, nr 28, s. 34–61. [Google Scholar]
  27. Skrzypczak W. (2008), Myśl ucieleśniona i myśl imaginacyjna. Wymiary obrazowania w języku i zasady porządkujące, „Literaria Copernicana”, nr 2, s. 110–127. [Google Scholar]
  28. Słownik etymologiczny języka polskiego, hasło: zez, b.r., https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Category:S%C5%82ownik_etymologiczny_j%C4%99zyka_polskiego_(Br%C3%BCckner)&filefrom=PL+Aleksander+Br%C3%BCckner-S%C5%82ownik+etymologiczny+j%C4%99zyka+polskiego+601.jpeg#/media/File:PL_Aleksander_Br%C3%BCckner-S%C5%82ownik_etymologiczny_j%C4%99zyka_polskiego_670.jpeg [dostęp: 25.04.2025]. [Google Scholar]
  29. Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, hasło: zyz, b.r., https://sjp.pwn.pl/doroszewski/zyz;5532345 [dostęp: 25.04.2025]. [Google Scholar]
  30. Słownik języka polskiego, hasło: dziwny, b.r., https://sjp.pwn.pl/sjp/dziwny;2455974.html [dostęp: 25.04.2025]. [Google Scholar]
  31. Słownik języka polskiego, hasło: nadobny, b.r., https://sjp.pwn.pl/sjp/nadobny;2485794.html [dostęp: 25.04.2025]. [Google Scholar]
  32. Soroko E. (2006), Dlaczego metafora działa? Pytanie o skuteczność terapeutyczną w świetle wiedzy o metaforze, „Gestalt”, nr 2, s. 41–60. [Google Scholar]
  33. Szczepankowska I. (2007), Czym jest „pojęcie” we współczesnym językoznawstwie?, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 7, s. 169–183. [Google Scholar]
  34. Tabakowska E. (2001), Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków: Universitas. [Google Scholar]
  35. Tabakowska E. (2010), O przestrzeniach mentalnych i interpretacji tekstów, [w:] J. Górnikiewicz, H. Grzmil-Tylutki, I. Piehnik (red.), W poszukiwaniu znaczeń. Studia dedykowane Marceli Świątkowskiej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. [Google Scholar]
  36. Turner M. (2001), Cognitive dimensions of social science, Oxford: Oxford University Press. [Google Scholar]
  37. Wielki słownik języka polskiego, hasło: czarny charakter, b.r., https://wsjp.pl/haslo/podglad/3241/czarny-charakter/2158518/rola [dostęp: 25.04.2025]. [Google Scholar]
  38. Wielki słownik języka polskiego, hasło: spieszyć się, b.r., https://wsjp.pl/haslo/podglad/34871/spieszyc-sie [dostęp: 25.04.2025]. [Google Scholar]
  39. Wołk M. (2017), Jaki właściwie jest dziwny świat? O znaczeniu przymiotnika dziwny i jego bliskoznaczników, „Linguistica Copernicana”, nr 14, s. 145–164. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.

Podobne artykuły

<< < 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 > >> 

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.