Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki

Tom 94 (2000): Nasza Przeszłość

Artykuły

Piotr Wlostowic czy Piotr Wszeborowic? O fundacji i fundatorze klasztoru norbertanek w Strzelnie

  • Katarzyna Hewner
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2000.94.47-84  [Google Scholar]
Opublikowane: 30.12.2000

Abstrakt

Najnowsze badania nad genezą stylu architektonicznego i artystycznego wczesnośredniowiecznych (romańskich) kościołów w Strzelnie prowadzą do nowych wniosków co do ich chronologii i tożsamości założyciela klasztoru norbertanek. Szczegółowe analizy wykazują, że forma rzeźb strzeleńskich jest bardzo zbliżona do przedstawień na tympanonach i odrzwiach portalu zachodniego opactwa benedyktynów w Andlau w Alzacji, datowanych na lata 1160-1180. Przyjęcie tego punktu odniesienia chronologicznego dla kolumn z figuralnymi personifikacjami cnót i przywar oraz tympanonu fundacyjnego z płaskorzeźbionym modelem rotundowego kościoła św. Prokopa w Strzelnie potwierdza także romańska rzeźba architektoniczna z Saksonii, Turyngii, Westfalii, Hesji i Bawarii (w świetle danych niemieckich baz i stolic Strzelna nie da się datować wcześniej niż na rok 1150) oraz ustalenia z historii ubioru (moda na wydłużone rękawy zakończyła się w latach 1180-1200). Z analiz stylistycznych wynika, że drugi tympanon fundacyjny w Strzelnie można datować na lata 1180-1190, natomiast portal północny, z ostrołukowym, trójlistnym szlifem archiwolty tympanonu, datowany jest na pierwszą ćwierć XIII wieku. Z wcześniejszego okresu pochodzą kolumny arkad prezbiterium (czerpiące z wielu wzorów, m.in. z sześciennych kapitoli opactwa Olbin we Wrocławiu): zdają się pochodzić z pierwszej połowy XII wieku. Datowanie powstania rzeźb strzelińskich na okres od pierwszej połowy XII do pierwszej ćwierci XIII wieku potwierdzają liczne dowody archeologiczne i architektoniczne. Wskazuje to, że kościół opacki budowany był etapowo, począwszy od prezbiterium, następnie nawy, a na końcu fasady zachodniej. Ten schemat chronologiczny wskazuje na palatyna Piotra Włostowica jako pierwotnego założyciela klasztoru norbertanek. Po jego śmierci w 1151 prace budowlane kontynuowali jego potomkowie, Wszeborowice. Proces lokacyjny zakończył się ostatecznie w roku 1216, kiedy to Krystyn Wszeborowic, syn Piotra, wojewody kujawskiego i kasztelana kruszwickiego, nadał bazylikę klasztorną pod wezwaniem Trójcy Świętej i Najświętszej Maryi Panny „zgodnie z wyraźnym życzeniem śp. Piotra [Włostowica]”.

Bibliografia

  1. Bieniak J. , Ród Łabędziów, w: Genealogia. Studia nad wspólnotami krewniaczymi i terytorialnymi w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, Toruń 1987. [Google Scholar]
  2. Bieniak J., Fragment 1333-1341 w twórczości dziejopisarskiej Janka z Czarnkowa, cz. II, Zap Hist t. 49:1984. [Google Scholar]
  3. Bieniek S., Piotr Wlostowic. Postać z dziejów średniowiecznego Śląska, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965. [Google Scholar]
  4. Bogdan F. , Ze studiów nad egzempcją klasztorów w średniowiecznej Polsce, cz. 2. Egzempcją norbertanów, „Polonia Sacra” t. 9: 1957. [Google Scholar]
  5. Gutkowska-Rychlewska M., Historia , Wrocław-Warszawa- -Kraków 1968. [Google Scholar]
  6. Kurbisówna B. , Dziejopisarstwo wielkopolskie XIII i XIV wieku, Warszawa 1959. [Google Scholar]
  7. Mączewska-Pilch K., Tympanon fundacyjny z Olbina na tle przedstawień o charakterze donacyjnym, Wroclaw 1973. [Google Scholar]
  8. Mroczko T., Czerwiński uczeń Wiligelma, BHS t. 33:1971.. [Google Scholar]
  9. Piekalski J., Wrocław średniowieczny. Studium kompleksu osadniczego na Ołbinie w VII-X1II w., Wrocław 1991. [Google Scholar]
  10. Świechowski Z., Studia nad rzeźbą w Strzelnie, RHS t. 18:1970. [Google Scholar]
  11. Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974. [Google Scholar]
  12. Trawkowski S., Wprowadzenie zwyczajów arrowezyjskich w Wrocławskim klasztorze na Piasku, w: Wieki Średnie. Prace ofiarowane T. Manteufflowi w 60 rocznicę urodzin, Warszawa 1962. [Google Scholar]

Downloads

Download data is not yet available.