Salta al menu principale di navigazione Salta al contenuto principale Salta al piè di pagina del sito

V. 98 (2002): Nasza Przeszłość

Artykuły

Dzieje budowy, architektura i symbolika kościołów św. Aleksandra i Matki Boskiej Anielskiej w Dąbrowie Górniczej

  • Bogusław Krasnowolski
DOI: https://doi.org/10.52204/np.2002.98.415-464  [Google Scholar]
Pubblicato: 2002-12-30

Abstract

Esencja życia religijnego w regionie przemysłowym Zagłębia pod panowaniem rosyjskim w późnym XIX i wczesnym XX wieku zawarta jest w historii budowy dwóch kościołów katolickich w Dąbrowie: św. Aleksandra i Matki Boskiej Anielskiej. Szybki rozwój przemysłu węglowego i żelaznego po 1815 roku zależał nie tylko od wykwalifikowanej kadry z Górnego Śląska i Niemiec, ale także od siły roboczej rekrutowanej z polskiej wsi. Rosyjskie władze nie okazały entuzjazmu dla pomysłu budowy kościołów obok powstających kolonii robotniczych. Pozwolenie na budowę kaplicy w Dąbrowie (podporządkowanej parafii w Będzinie) nadeszło dopiero w 1875 roku. Jej dedykacja św. Aleksandrowi, patronowi cara, miała w istocie cel zastępczy: święto św. Aleksandra zbiegało się z zakazaną rocznicą Konstytucji 3 maja 1791 roku. Kaplicę zaprojektował Julian Polcer, architekt związany z miejscowymi urzędnikami górniczymi. Pierwszą mszę odprawiono tam 4 grudnia 1877 roku, w święto św. Barbary, patronki górników. Po utworzeniu odrębnej parafii św. Aleksandra (1871) i mianowaniu księdza Grzegorza Augustynika (1897) ruszyły plany budowy nowego, większego kościoła. Miał być to imponujący neogotycki kościół, jeden z największych w Polsce. Jednak, aby uniknąć prowokacji Rosjan, prawdziwy zakres projektu ukrywano; oficjalne określenie trwających prac budowlanych brzmiało „Rozbudowa kaplicy św. Aleksandra”. Nowy kościół zaprojektował Józef Stefan Pomian-Pomianowski, Kierownik Robót w powiecie będzińskim. Projekt finansowany był ze zbiórki darowizn zarówno społeczności lokalnej (robotnicy z Dąbrowy zobowiązali się regularnie wpłacać 1% ze swoich zarobków), jak i miejscowych przedsiębiorstw, takich jak Huta Stalowa Bank, Towarzystwo Franco-Włoskie, Fitzner-Gamper Ltd. Kierując kościół ku Matce Boskiej Anielskiej, ksiądz Augustynik chciał uczynić go duchowym centrum regionu Zagłębia i sanktuarium maryjnym. Z wizyty w Watykanie w 1901 roku przyniósł dla swojego kościoła odpusty Porcjunkuli i status konkatedry św. Piotra. Ambitny i niezmordowany w dążeniu do celu, stawiał wysoki akcent patriotyczny w swoich kazaniach i otwierał kościół na wszelkiego rodzaju symbole i obchody narodowe. Władze odpowiedziały, żądając jego usunięcia. Zmuszony był odejść w 1902 roku, ale powrócił cztery lata później, w innej sytuacji politycznej. Wydarzenia roku 1905 przyniosły pewną zmianę; po raz pierwszy ksiądz Augustynik odkrył, że nie może już liczyć na gotowe poparcie robotników dla swoich spraw. Niezrażony, ruszył do walki o dusze przeciwko rosnącym falom socjalizmu. Stara kaplica św. Aleksandra została ponownie poświęcona Matce Boskiej Częstochowskiej (1909); Ikona Czarnej Madonny stała się celem pielgrzymek robotniczych. Dopiero w 1916 roku ksiądz Augustynik musiał opuścić swoją parafię w Dąbrowie po raz ostatni. „Podano,” napisał w swoim dzienniku, „że proboszcz ... był sympatykiem Legionów Polskich”.

Riferimenti bibliografici

  1. Davies N., Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 1998. [Google Scholar]
  2. Jedlicki J., Jezierski A., Ekonomia górnictwa i hutnictwa w Królestwie Polskim1831-1914, Warszawa 1958. [Google Scholar]
  3. Kania M., Bazylika Matki Boskiej Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, „Raptularz Kulturalny” nr 3, 1998. [Google Scholar]
  4. Kania M., Bazylika Matki Boskiej Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, „Raptularz Kulturalny” ,1998. [Google Scholar]
  5. Kleczyński J., Spis ludności diecezji krakowskiej z r. 1787, „Archiwum Komisji Historycznej” t. 7: 1884. [Google Scholar]
  6. Krasnowolski B. , Sanktuarium św. Antoniego Padewskiego w Gołonogu. Ze studiów nad tradycjami kultury religijnej Zagłębia Dąbrowskiego, NP 97:2002. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2002.97.125-152 [Google Scholar]
  7. Olszewski D., Duszpasterstwo a przemiany społeczno-religijne w Zagłębiu Dąbrowskim w XIX wieku, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” R. 8: 1978. [Google Scholar]
  8. Radecki G., Działalność duszpasterska ks. Grzegorza Augustynika - proboszcza w Dąbrowie Górniczej w latach 1897-1916, „Częstochowskie Studia Teologiczne” R. 5: 1977. [Google Scholar]
  9. Wiśniewski J., Diecezja częstochowska. Opis historyczny kościołów i zabytków w dekanacie będzińskim, dąbrowskim, sączowskim, zawierckim i żarneckim oraz parafii Olsztyn, Mariówka Opoczyńska, 1936. [Google Scholar]

Downloads

I dati di download non sono ancora disponibili.